درخواست دبیر جایزه جلال برای احقاق حق مستندنگاران از شورای عالی انقلاب فرهنگی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد چهارشنبه با معرفی برگزیدگان و شایستگان تقدیر این دوره به کار خود پایان می‌دهد.

تعداد آثار رسیده به دبیرخانه این دوره جایزه 2 هزار و 890 اثر بوده است، در بخش مستند‌نگاری 893 اثر، در بخش نقد ادبی 83 اثر، در بخش داستان بلند و رمان 1471 اثر و در بخش مجموعه داستان کوتاه 443 اثر ارزیابی شده‌اند.

دبیری علمی شانزدهمین دوره جایزه جلال بر عهده گلعلی بابایی است که در سال‌های گذشته هم در میان شایستگان تقدیر جلال جای داشته و هم در میان داوران بخش‌های مستند‌نگاری. خبرگزاری تسنیم در آستانه برگزاری اختتامیه با بابایی درباره آثار ارزیابی شده در این دوره جشنواره، کاستی‌ها و نقاط ضعف و قوت گفت‌وگو کرده است‌، بابایی در این گفت‌وگو هم به تاثیرپذیری ادبیات داستانی از ادبیات غرب و شرق اشاره کرده و هم به ضرورت تدبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی برای احقاق حق نویسندگان عرصه مستند‌نگاری پرداخته است. این گفت‌وگو به شرح ذیل است:

 آثار ارزیابی شده در این دوره جایزه جلال از چه کیفیتی برخور دارند؟

بهتر است پاسخ این سوال شما را دوستان داور هر بخش از جایزه جلال که ان شاءالله روز یک شنبه معرفی می‌شوند، بدهند، اما راه‌یابی تعداد قابل توجهی از آثار به مراحل پایانی و جلسات فشرده داوری برای انتخاب برگزیدگان نشان از این دارد که در بیشتر بخش‌ها رقابت سنگین و تصمیم‌گیری مشکل بود.

حوزه رمان و داستان کوتاه یکی از حوزه‌های بحث‌برانگیز جوایز ادبی به ویژه جایزه جلال در سال‌های اخیر بوده است، تا جایی که در دوره‌های متعددی به دلیل کیفیت پایین آثار، داوران هیچ اثری را حائز رتبه برگزیده ندانسته‌اند. در این دروه به لحاظ کیفی در حوزه‌های رمان و داستان کوتاه با چه وضعیتی مواجه بودیم؟

از آنجا که بیان و ساختار اصلی ادبیات داستانی ما در صد سال اخیر ملهم از ادبیات غرب و تا حدودی بیشتر هم از شرق کمونیست است. متاسفانه این رویه همچنان در آثار نویسندگان ما خودنمایی می‌کند.

برای پاسخ صحیح تر به این سوال شما من در اینجا از صحبت‌های مرحوم امیرحسین فردی وام می‌گیرم. او که حق زیادی بر گردن ادبیات انقلابی این کشور دارد، زنده‌یاد فردی در قسمتی از مقاله خود با عنوان سرگذشت مسجد جواد الائمه (ع) و جلسات قصه‌گویی مسجد نوشته است:... شرایط ادبی و هنری سال‌های نخست پیروزی انقلاب، شرایط ویژه‌ای بود. بدین معنا که هنرمندان متعهد و مسلمان جوانانی بودند که از اوائل دهه 50 به هنر انقلابی روی آورده بودند. تعداد آنها هم به نسبت نیازی که یک انقلاب بزرگ به هنر و زبان هنری داشت، بسیار کمتر بود. از آن گذشته این جوانان وارث هیچ گونه هنری نبودند که جوابگوی انقلابی با ویژگی‌های انقلاب اسلامی ایران باشند. تجربه‌ای پیش رو نداشتند، نه در سطح ملی و نه در سطح منطقه‌ای و جهانی.

از آنجایی که انقلاب اسلامی یک پدیده منحصر به فرد بود، به همین جهت نیز هنر خاص خود را می‌طلبید و این زبان هنری می‌بایست خلق می‌شد. در حالی که گروه‌های مارکسیستی فعال در عرصه سیاسی کشور که از نظر فکری مخالف انقلاب اسلامی بودند. بر انبوهی از میراث هنری، چه در سطح داخلی و چه منطقه‌ای و جهان تکیه داشتند و به راحتی می‌توانستند عقاید خود را از این طریق بیان کنند.

جریان دیگری هم حاکم بود که گرایش های غربی به معنای لیبرالی داشتند. از قضا آنها هم دوستان انقلاب اسلامی نبودند، اما پیروزی پرشکوه انقلاب و تفکر غالب، بازگشت به خویشتن، آنها را هم گیج کرده بود. اعتماد به نفس و تعادلشان را از دست داده بودند.

در حقیقت رقیبان اصلی هنرمندان مسلمان اینها بودند که متاسفانه از همان ابتدای پیروزی انقلاب توانستند فضای هنری و فرهنگی کشور و نبض جریان‌های هنری را در دست بگیرند»

دیگر من چه بگویم؟ هرآنچه لازم بود را استاد امیرحسین فردی گفت و من متاسفم که بگویم به رغم حضور نویسندگان معتقد به انقلاب و فرهنگ بومی این سرزمین، همچنان در عرصه ادبیات داستانی کاستی‌هایی وجود دارد.

جهت‌گیری عمده رمان‌ها به سمت عامه‌پسندی بود

آقای بابایی ارزیابی شما از وضعیت رمان و داستان کوتاه خیلی کلی بیان شد، اجازه دهید، جزئی‌تر وارد موضوع شویم‌، ساختار محتوایی رمان‌ها در سالی که جایزه آن را ارزیابی کرد به کدام سمت بود؟

طبق روال همیشگی عمده رمان‌های بررسی شده به سمت سوژه‌ها و موضوعات عامه‌پسند بوده است.

روند داوری ها چگونه بود، آیا در انتخاب اثر برگزیده با مشقت روبرو بودید؟ یا اینکه فاصله کیفی آثار با یکدیگر قابل توجه بود؟ به عبارت دیگر شاهد یک رقابت تنگاتنگ بودیم یا خیر؟

البته بار اصلی زحمات انتخاب اثر بر دوش داوران عزیز بود که با وسواس و دقت تحسین برانگیزی آثار را مطالعه نمودند و نتیجه گرفتند. اینکه سوال نمودید آیا رقابت تنگاتنگ بوده یا خیر، قطعا در یک رقابت و ماراتن سخت که قرار است حدود 1500 اثر داستانی مورد ارزیابی قرار گیرند، انتخاب آثار برگزیده کار مشکلی بوده است طوری که در جلسه نهایی اضافه شدن و اعمال حق رأی نماینده هیئت علمی و خود دبیرعلمی نتیجه نهایی داده شد.

شورای عالی انقلاب فرهنگی تدبیری کند

 وضعیت مستند نگاری چگونه بود، روند رو به رشد مستند‌نگاری در دوره های قبلی ادامه داشت؟

الحمدالله در بخش مستندنگاری همچنان با رشد آثار و تنوع در گونه‌ها مواجه هستیم و این می طلبد تا مسئولین محترم این جایزه و در رأس آنها شورای انقلاب فرهنگی تدبیری بیندیشند و برای احقاق حق نویسندگان این عرصه متمم‌هایی را به دستورالعمل اجرایی جایزه ادبی جلال اضافه کنند.

در حال حاضر گونه‌هایی همچون تاریخ شفاهی، تاریخ نگاری، پژوهش، زندگی نامه‌نویسی و... همگی در زیرگروه مستندنگاری داوری می شوند که به نظر عادلانه نیست.

آیا در همه بخش‌ها اثر برگزیده داریم؟

ان شاءالله پس از برگزاری مراسم اختتامیه در شامگاه چهارشنبه ششم دی ماه مشخص می شود.