دو شریک اصلی ایران در شرایط تحریمی غوغا کردند

فهرست محتوا
• پتروشیمی، موتور اصلی صادرات
• وابستگی صادرات ایران به مشتقات نفت و گاز
• چین و عراق همچنان مهم‌ترین شرکای تجاری
• طلای خام، بزرگ‌ترین قلم وارداتی
• امارات و چین همچنان اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان کالای وارداتی
• کسری تراز تجاری 230 میلیون دلار شد

میانگین ارزش گمرکی هر تن کالای صادراتی ایران به 335 دلار کاهش یافته که نسبت به سال قبل 4.3 درصد افت نشان می‌دهد. این کاهش، با وجود رشد حجم صادرات، حاکی از گرایش به سمت صادرات کالاهای کم‌ارزش‌تر یا ارزان‌تر است. این روند می‌تواند ناشی از افت قیمت‌های جهانی، ارائه تخفیف‌های صادراتی برای رقابت‌پذیری بیشتر یا افزایش صادرات مواد خام با ارزش افزوده پایین باشد.

پتروشیمی، موتور اصلی صادرات

همچنین آنطور که گمرک اعلام کرده در بخش محصولات پتروشیمی، صادرات با 5 میلیون و 718 هزار تن کالا به ارزش 2 میلیارد و 217 میلیون دلار، افزایش 4 درصدی در وزن و 3 درصدی در ارزش داشته است.

بنابراین افزایش همزمان در وزن و ارزش صادرات پتروشیمی نشان می‌دهد که این بخش همچنان موتور اصلی صادرات غیرنفتی ایران است. سهم حدود 27 درصدی از کل ارزش صادرات برای پتروشیمی‌ها بسیار قابل توجه است و به نقش محوری این گروه در ارزآوری اقتصاد ایران تأکید دارد.

وابستگی صادرات ایران به مشتقات نفت و گاز

پنج قلم عمده صادرات غیرنفتی شامل پروپان مایع‌شده، گاز طبیعی، بوتان مایع‌شده، قیر نفت و متانول بوده است.

تمامی این اقلام از گروه فرآورده‌های نفتی و گازی هستند که با وجود عنوان «صادرات غیرنفتی»، عملاً مشتقات نفت و گاز محسوب می‌شوند. این موضوع نشان می‌دهد وابستگی شدید صادرات ایران به منابع هیدروکربوری همچنان ادامه دارد.

چین و عراق همچنان مهم‌ترین شرکای تجاری

از نظر بازارهای هدف، چین با 2 میلیارد و 425 میلیون دلار، عراق با یک میلیارد و 500 میلیون دلار و امارات متحده عربی با یک میلیارد و 94 میلیون دلار، سه مقصد اصلی صادرات ایران هستند.

گزاره بالا نشان می‌دهد که چین و عراق همچنان مهم‌ترین شرکای تجاری هستند که با هم بیش از 47 درصد صادرات ایران را جذب کرده‌اند.

همچنین مقاصد صادراتی عمدتاً کشورهای منطقه‌ای هستند که نشان می‌دهد تنوع جغرافیایی در صادرات ایران محدود است.

نبود اروپا (به‌جز ترکیه) در این فهرست، به معنای تداوم موانع تحریمی یا عدم رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی در بازارهای پیشرفته است.

طلای خام، بزرگ‌ترین قلم وارداتی

در حوزه واردات، ایران 5 میلیون و 921 هزار تن کالا به ارزش 8 میلیارد و 471 میلیون دلار وارد کرده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، وزن واردات 1.16 درصد افزایش و ارزش آن 7.8 درصد کاهش یافته است. متوسط ارزش گمرکی هر تن کالای وارداتی نیز با 9 درصد کاهش به 1431 دلار رسیده است.

اقلام عمده وارداتی شامل طلای خام، ذرت دامی، برنج، روغن آفتابگردان و دانه سویا هستند. کشورهای امارات، چین و ترکیه نیز به ترتیب بیشترین حجم واردات به ایران را تأمین کرده‌اند.

کاهش ارزش واردات در کنار افزایش حجم آن، نشان از کاهش قیمت‌های جهانی، تغییر در ترکیب کالاهای وارداتی به سمت کالاهای ارزان‌تر یا ارزآوری دشوارتر برای واردات کالاهای گران‌قیمت دارد. همچنین، این کاهش ممکن است ناشی از تعدیل نرخ ارز، سیاست‌های مدیریت واردات یا کندی در تقاضای داخلی باشد.

امارات و چین همچنان اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان کالای وارداتی

کشورهای عمده طرف معامله واردات با ایران در 2 ماهه سال 1404 شامل امارات متحده عربی با 2 میلیارد و 596 میلیون دلار، چین 2 میلیارد و 206 میلیون دلار، ترکیه یک میلیارد و 367 میلیون دلار، آلمان 308 میلیون دلار، هند 291 میلیون دلار، هلند 215 میلیون دلار و سوئیس 190 میلیون دلار بوده است.

امارات و چین همچنان اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان کالای وارداتی ایران هستند.

حضور اروپا (آلمان، هلند، سوئیس) در فهرست واردات، در حالی‌که در بخش صادرات حضور ندارند، نشان می‌دهد که ایران بیشتر واردکننده از غرب است تا صادرکننده به آن.

کسری تراز تجاری 230 میلیون دلار شد

بر این اساس با توجه به اینکه ارزش صادرات 8.241 میلیارد دلار و ارزش واردات 8.471 میلیارد دلار بوده بنابراین تراز تجاری ایران در این مدت با کسری حدود 230 میلیون دلار همراه بوده است که نشان‌دهنده تعادل نسبی تجارت خارجی کشور است. این وضعیت با توجه به کاهش ارزش واردات و افت خفیف صادرات نشان‌دهنده چالش‌های ساختاری در تجارت خارجی است.

در مجموع باید گفت که بررسی آمار تجارت خارجی ایران در دو ماهه نخست امسال بیانگر آن است که صادرات غیرنفتی ایران از نظر وزنی رشد داشته، اما از نظر ارزشی تقریباً ثابت مانده که آن هم با کاهش قیمت میانگین هر تن کالا همراه بوده است.

همچنین نکته دیگر آنکه صادرات همچنان وابسته به فرآورده‌های نفت و گاز بوده و از سویی دیگر بازارهای صادراتی محدود به همسایگان و چین شده که نشان دهنده تنوع جغرافیایی پایین در تجارت ایران است.

در بخش واردات نیز باید اشاره کرد که واردات به سمت کالاهای اساسی و مواد اولیه تمایل دارد، ولی کاهش ارزش واردات می‌تواند به مشکلات عرضه در آینده منجر شود.

تراز تجاری ایران نیز نزدیک به صفر است، ولی استمرار این وضعیت به عوامل ژئوپلیتیکی، تحریم‌ها و نوسانات ارزی وابسته خواهد بود.