رازی که برملا نمیشود / نگاهی به مستند «شهسوار»
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، محمد تقی‌زاده گفت: مرحوم غلامرضا تختی و زندگی پرفراز و نشیب وی از جذاب‌ترین و در عین حال دراماتیک‌ترین ایده‌هایی است که هر فیلمسازی را اعم از مستندساز یا فیلمساز سینمای داستانی به این صرافت می‌اندازد که آن فیلم کند. رفتار پهلوانی و مرام منحصر به فرد آقا تختی که از کمک به زلزله زدگان بویین زهرا گرفته تا کشتی نگرفتن با کشتی گیر مصدوم جملگی مثال خاص...
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، محمد تقی‌زاده گفت: مرحوم غلامرضا تختی و زندگی پرفراز و نشیب وی از جذاب‌ترین و در عین حال دراماتیک‌ترین ایده‌هایی است که هر فیلمسازی را اعم از مستندساز یا فیلمساز سینمای داستانی به این صرافت می‌اندازد که آن فیلم کند. رفتار پهلوانی و مرام منحصر به فرد آقا تختی که از کمک به زلزله زدگان بویین زهرا گرفته تا کشتی نگرفتن با کشتی گیر مصدوم جملگی مثال خاص و عام اند تا برخی افت و خیز‌های زندگی شخصی و خانوادگی از ازدواج و زندگی با شهلا توکلی و پایان تراژیک زندگی غلامرضا، همگی از مواردی هستند که به خودی خود میتوانند به یک فیلم داستانی یا مستند تبدیل شوند. به طور خاص، مرگ یا خودکشی مرحوم تختی همچنان و پس از 6 دهه از عجیب‌ترین و مبهم‌ترین وقایع تاریخی است که روایت‌های ضد و نقیضی له یا علیه آن بیان شده است و اگرچه برای برخی، گفته‌های بابک تختی پایانی بود بر این ابهامات، اما همچنان نقاط خاموشی در ارتباط با حیات و مرگ تختی وجود دارد که هنوز فیلم، نوشته یا گفتاری نتوانسته آن را به طور دقیق و واضح موشکافی و ابهامات را برطرف نماید. در طول نزدیک به 60 سال از فوت تختی، تنها سه فیلم شامل دو فیلم داستانی با عنوان «جهان پهلوان تختی» به کارگردانی علی حاتمی در سال 1376 و «غلامرضا تختی» فیلمی به نویسندگی و کارگردانی بهرام توکلی در سال 1397 و یک مستند با نام «شهسوار» در سال 1398 درباره وی، ساخته شده است. این تعداد فیلم به نسبت شخصیت و اتفاقات زندگی مرحوم تختی تعداد زیادی به نظر نمی‌رسد به خصوص اینکه همین آثار نیز به طور دقیقی نتوانستند اصل مطلب را ادا کنند و یک روایت همه جانبه، فاقد سوگیری و شفاف از زندگی و زمانه مرحوم تختی تصویر کنند که، اما و اگری در ارتباط با قصه و اتفاقات باقی نماند. «شهسوار» ساخته محمدحسن شاه محمدی یک مستند 100 دقیقه‌ای و نسبتا بلند است که ساختاری کاملا کلاسیک و رایج را برای روایت گری خود انتخاب کرده است. سوژه به واسطه مصاحبه با اطرافیان معرفی و به مخاطب شناسانده میشود و در کنار آن و برای تنوع بیشتر، تصاویر آرشیوی نیز پخش میشود، اما در جا‌هایی ارتباط تماتیک و معنایی میان برخی مصاحبه‌ها و تصاویر آرشیوی مشاهده نمیشود. علاوه بر این، نریشن فیلم برعهده پرویز پرستویی است که یکی از برگ برنده‌های فیلم محسوب میشود؛ صدای هنرمندی آشنا و محبوب که میتواند بر کنجکاوی و جذب مخاطب بسیار موثر باشد. مصاحبه شوندگان از دوستان و دوستداران تختی انتخاب شدند در حالیکه برخی مربیان و افراد سیاسی منتسب به جبهه ملی نیز در این بین مشاهده میشوند. حسین شاه حسینی عضو جبهه ملی و اعظم طالقانی کنشگر ملی مذهبی از شناخته شده‌ترین این افراد هستند به علاوه اینکه ایرج راد از دیگر شگفتانه‌های مستند «شهسوار» است چرا که در کنار شمار زیادی ورزشکار و رفیق گرمابه و گلستان، یک هنرمند و بازیگر معاصر نیز به همراهی و معرفی شخصیت تختی پرداخته که نکته جالبی به نظر می‌رسد. روایت فیلم با وجود طولانی بودن، روایت بدی نیست و به واسطه تدوین و سوژه‌های جذاب مصاحبه شوندگان تا حد زیادی دیدنی از آب درآمده است، اما نکته مورد ابهام در این مستند این است که «شهسوار» تا چه حد توانسته ابهامات زندگی مرحوم تختی از قبیل دلایل فوت و راز و رمز‌های آن را حل کرده و از سوی دیگر، اطلاعات داده شده در این مستند تا چه اندازه جدید و تازه است و مخاطب دوستدار غلامرضا تختی چقدر روایت مستند را خلاقانه و نوآورانه می‌بینند؟ بحث سند و مدرک در مستند یکی وجوه مهم و امتیاز هر اثر مستندی به حساب می‌آید این در حالی است که در مستند «شهسوار» تنها یک سند و آن هم دست نوشته مرحوم شهلا توکلی همسر مرحوم تختی برای نخستین بار رونمایی میشود و مدرک و داکیومنت جدید دیگری تصویر نشده است. به نظر می‌رسد پاشنه آشیل مستند همین تکراری بودن حرف‌ها و حل نشدن ابهامات همیشگی پیرامون تختی و مرگش است وگرنه روایت دلاوری‌ها و پهلوانی‌های غلامرضا چیزی نیست که کسی نشنیده باشد و مخاطب و دوستدار تختی در این مستند دنبال اتفاق دیگری است که در طول مستند موفق به دریافت آن نمیشود.