رشد نقدینگی در هر دولت 8 برابر شده است

به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، نشست علمی - تخصصی با عنوان «ناترازی بانک‌ها؛ چالش‌ها و توصیه‌های سیاستی»، با حضور حمید پاداش؛ معاون هماهنگی و نظارت اقتصادی و زیربنایی معاون اول رئیس جمهور به عنوان مدیر علمی نشست و غلامحسین تقی نتاج؛ دانشیار حسابداری دانشگاه و صاحبنظر حوزه پولی و بانکی و علی سعدوندی؛ مدرس بانکداری و اقتصاد کلان برگزار شد.

در ابتدای این نشست حمید پاداش؛ معاون هماهنگی و نظارت اقتصادی و زیربنایی معاون اول رئیس جمهور ضمن بیان اهمیت توجه به مباحث علمی در راستای تقویت حکمرانی مطلوب گفت: باید بپذیریم که در بودجه و نظام بانکی با پدیده ناترازی مواجه هستیم.

وی با اشاره به بحث اضافه برداشت بانک‌ها گفت: ناترازی بانکی صرفا به اضافه برداشت محدود نمی‌شود. عملکرد خود بانک‌ها و همچنین قوانین تحمیلی به شدت بر عملکرد بانک‌ها تاثیر گذار است.

دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه تهران با اشاره به اهمیت یافتن راه حل قابل اجرا و پرهیز از نگاه آسیب شناسی صرف، ادامه داد: امید دارم بتوانیم در این نشست به راه کار های عملی در راستای حل معضل ناترازی بانک ها دست پیدا کنیم.

وی همچنین در بخش جمع بندی سخنان نتاج، با اشاره به اینکه ناترازی نتیجه یک روند تاریخی است، گفت: این دیدگاه درستی است که به منظور کنترل ناترازی موجود نظام بانکی باید به توالی این اتفاق تاریخی توجه شود تا امکان کنترل آن محقق شود.

در ادامه این نشست غلامحسین تقی نتاج؛ دانشیار حسابداری دانشگاه و صاحبنظر حوزه پولی و بانکی به عنوان سخنران ابتدایی ضمن بیان اهمیت رونمایی از لایحه برنامه هفتم توسعه کشور گفت: اکنون فرصت مناسبی است که با توجه به وجود لایحه برنامه بتوانیم با ذره بین‌های مختلف کمک رسان اصلاح این ساختار پیشنهادی باشیم.

وی با اشاره به نامعادله تورم در ایران گفت: عرضه، تقاضا و نقدینگی سه عامل اصلی تاثیرگذار بر شکل‌گیری تورم است که در کشور ما عامل سوم بیشتر تاثیر گذار بوده است و متاسفانه پدیده «تورم رکودی» موجب توزیع فقر بیشتر در کشور شده است.

این محقق حوزه اقتصاد با اشاره به اشتباهات راهبردی در نظام بانکی کشور طی دهه‌های پیش خاطر نشان کرد: نادیده گرفتن وحدت نظارت بانک مرکزی در سال‌های پایانی دهه 60 آغازگر این روند اشتباه بود که این روند خطا تا سال 95 ادامه پیدا کرد و در سال نود و پنج نیز این نظارت به شکل ظاهری نمایان شد و از سوی دیگر اشتباه بعدی ما خصوصی سازی بانکداری بود در شرایطی که زمینه‌های آن هنوز در کشور مهیا نبود، همچنین اشتباه بعدی تحمیل هزینه‌های بخش دولتی به بانک های خصوصی بوده که هنوز هم ادامه دارد و خطای بعدی نگاه سنتی به پول به عنوان یک کالای خصوصی است.

وی با اشاره به رشد حجم نقدینگی از سال 57 تا کنون افزود: حجم نقدینگی به صورت میانگین در هر دولتی 8 برابر افزایش پیدا کرده است.

تقی نتاج با اشاره به مفهوم «زامبی بانک» در ادبیات جهانی اقتصادی، گفت: بانک‌های مخرب زمانی عمل می‌کنند که بانک‌ها دچار ناترازی بشوند. «معادله نقدینگی»، «معادله دارایی و تعهدات» و «معادله سود زیان» سه معادله اصلی بانکداری است که اگر بانک‌ها در این سه معادله به درستی عمل نکنند، به بانک مخرب یا همان زامبی بانک تبدیل می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه این روند چندین ساله قبل پدید آمده است و مدیران کنونی میراث دار تصمیمات گذشتگان هستند، افزود: آسیب‌های موجود در این حوزه به سه بخش تقسیم می‌شود که مهمترین بخش آن حوزه بالادستی و حکمرانی نظام بانکی است.

این محقق با اشاره به مبانی بانکداری بدون ربا گفت: بر اساس آموزه‌های شهید صدر و متفکران اسلامی، این قانون از سال 62 که به صورت آزمایشی تصویب شده است، هنوز منتظر اصلاح است که اکنون باید بگوییم، اگر همان قانون سال 62 هم عمل شود، بهتر از وضعیت کنونی است.

وی با اشاره به اینکه نرخ تمام شده پول 25 درصد است، گفت: با این وجود با فرآیندی دستوری بانک را مجبور به پرداخت وام با نرخ 12 درصد می‌کنیم، این اقدام دستکاری در نظام بانکی است. استقراض دولت از بانک ها از دیگر مواردی است که بانک‌ها را دچار مشکل می‌کند. مثل اتفاقی که برای صندوق توسعه ملی پیش آمد، برای بانک‌ها نیز در حال رقم خوردن است.

نتاج با اشاره به معضل تعاونی‌های مالی منحل شده این پدیده را مثل زیر فرش زدن نخاله‌ها دانست و ادامه داد: بانک‌ها در خلاء‌های ناشی از ضعف ارتباطی بین‌المللی و نظام بانکی همکار با مشکلات متعددی مواجه هستند، همچنین وجود مطالبات غیر جاری نامتعارف از دیگر مشکلات بانکداری کشور است.

این مقام پیشین نظام بانکی در بخش بررسی مدل نظام بانکی کشور گفت: ما بانک‌هایی داریم که 20 سال است به صورت ناتراز دارند، عمل می‌کنند. اگر برای بانک‌های ناتراز تدبیر نشود، وضعیت هر روز این ها بدتر از قبل می شود. از سوی دیگر با حسابرسی‌های غیر تخصصی کسی متوجه انحرافات درون بانکی نمی‌شود، متاسفانه ما شاید در برخی از مواقع با حساب سازی بانک‌ها نیز مواجه باشیم.

تقی‌نتاج با اشاره به اینکه مدیریت ریسک در بانک ها یک پدیده تزئینی است ادامه داد: در مجموع نظام بانکی در طی چهار دهه گذشته عملکرد مناسبی نداشته است. لذا باید یک بازنگری اساسی در خصوص بانک‌ها داشته باشیم و باید بدانیم استقلال بانک مرکزی به معنای تقابل با دولت نیست. ادامه فعالیت بانک‌های خصوصی زیانبار است. در واقع ادامه این فعالیت تحمیل هزینه های زیاد بر پیکره اقتصاد کشور است و همچنین بر این باورم سپرده‌های شخصی کلان نیز باید حسابرسی شود که منشا این سپرده‌ها کجا بوده است.

وی با اشاره به اهمیت بررسی منشاء سپرده‌های کلان افزود: بعضا این ثروت‌ها بر اساس یک اشتباه راهبردی صورت گرفته است و معدودی از این منابع استفاده می‌کنند، لذا با حسابرسی دقیق می‌شود منشاء این ثروت‌های نامتعارف را کنترل کرد.

در ادامه این نشست، علی سعدوندی؛ مدرس بانکداری و اقتصاد کلان، با اشاره به اینکه با خطر ابرتورم مواجه هستیم، گفت: باید بپرسیم، چرا از علم و دانش بشری در عرصه اقتصاد فاصله می‌گیرم؟ در صورتی که اولین امپراتوری دنیا را ما داریم، همچنین دین ما هم با عقلانیت همواره موافق است با این وجود چرا از عقلانیت در عرصه اقتصاد استفاده نمی‌کنیم.

این محقق اقتصاد گفت: ما 52 سال روند تورمی را طی کرده‌ایم. تورم هم یعنی از جیب پایین‌ترین افراد اجتماع می‌گیریم و به بالاترین سطح ثروتمندان جامعه می‌دهیم.

سعدوندی با اشاره به پدیده فرار سرمایه از کشور گفت: سرمایه‌گذاری خارجی امری مطلوب است که فرد در کشور باشد و در کشوری دیگر سرمایه‌گذاری کند، اما در مورد فرار سرمایه به معنای خداحافظی ابدی با سرمایه با یک پدیده خطرناک مواجه هستیم.

وی با اشاره به هشدار سال 97 نسبت به پدیده شبه پول، افزود: در سال گذشته شاهد تبدیل شبه پول به پول بودیم و این مهم باعث این بحران ارزی در کشور شد، در همین ارتباط هرگونه شبه ای که برای سپردهای بانکی در کشور به وجود آوریم، در واقع یک اقدام علیه امنیت ملی کرده ایم که این اتفاق می‌تواند به نتایج تاسف آوری بی انجامد و متاسفانه با این وجود همه سعی می‌کنند بر مسیر گذشته تاکید کنند و تلاشی برای اصلاح ساختار ندارند.

وی با اشاره به اینکه حتی در برنامه هفتم توسعه نیز بر رفع پدیده ابرچالش ها گفت: متاسفانه در لایحه موجود فکر چندانی در مورد رفع ابر چالش نظام بانکی نشده است.

این محقق نظام بانکی ادامه داد: بانکداری خصوصی باید مورد بازنگری جدی باشد، اما بانکداری بخش دولتی نیز آنچنان خوب عمل نکرده است.

وی با اشاره به مدل کشورهای دیگر در اداره نظام بانکی، گفت: به عنوان مثال در انگلیس پنج بانک، 90 درصد عملیات بانکی را انجام می‌دهند.

سعدوندی در مورد لزوم شفافیت در کشور، گفت: ساخت بانک مثل ساختن یک نیروگاه اتمی است مثل ساختن هواپیما است و از ظرافت‌های بیشماری برخوردار است، لذا باید برای بانکداری بخش خصوصی عمل کننده باشد، اما با نظارت گسترده و آموزش دقیق، همچنین بانکداری برای خلق پول نیازمند حمایت دولت است، چراکه خلق پول بانکی یک عمل حاکمیتی است.

وی در تشریح دیدگاه بانکداری مطلوب گفت: بانک ها تحت بازار و تحت نظارت گسترده دولت باید باشد، لذا بانک ها باید تمامی وام‌های خود را شفاف بیان کنند. در بسیاری از کشور ها تمامی افرادی که از دولت پول دریافت می‌کنند، باید اطلاع رسانی صورت گیرد و قانون «سوت زنی» باید به درستی اجرا شود.

سعدوندی افزود: موسسات کوچک اجازه خلق پول ندارند، بلکه از بانک‌های بزرگ استفاده می‌کنند، متاسفانه در حال حاضر ما تمامی منابع حاصل از سپرده‌ها را از سراسر کشور جمع می‌کنیم و در قابل تسهیلات در بانک های شمال شهر تهران برای معدودی قابل برداشت می‌کنیم که این پدیده واقع جای تاسف دارد.

وی با اشاره به تله‌های فقر موجود در کشورهای مختلف بر لزوم تشدید نظارت تاکید کرد و گفت: بانک‌های کوچک می‌توانند مکمل بانک‌های بزرگ باشند.

وی با اشاره به انحرافات موجود بانکی در کشور گفت: هفتاد درصد منابع بانکی به سرمایه درگردش تولید تخصیص داده می شود و این یعنی هفتاد درصد منابع بانکی به موجودی انبار تولید کنندگان تخصیص داده می‌شود. در واقع در این مکانیزم تامین سرمایه اهتکار در کشور ما دارد صورت می‌گیرد.

سعدوندی با اشاره به اینکه ما در چهار سال گذشته سپرده‌گذاران را تنبیه کرده‌ایم، گفت: اگر شبه پول تخلیه بشود، دولت تمامی ابزار های خود را در کشور از دست خواهد داد و ابر تورم در کشور پدید می‌آید.

این محقق اقتصاد در مورد پیشنهاد خروج از وضعیت کنونی گفت: باید بودجه ارزی و ریالی از هم تفکیک شود. در واقع نرخ تسعیر پدیده رسمی خلق پول در کشور است، لذا باید این پدیده را با تفکیک بودجه ارزی و ریالی کنترل کنیم.

وی با اشاره به بانکی که از روز اول ناتراز بوده است و ادعای خصوصی بودن دارد، گفت: کجای این بانک خصوصی است. بانکی که با وام ایجاد شده است، آیا خصوصی است؟ حالا یک بانک از همان اول زیان ده بوده چه طور می‌تواند ادامه پیدا کند. یک روز هم نباید این ماشین اختراع پول ادامه حیات داشته باشد، لذا تعطیلی بانک‌ها می‌تواند ورشکستگی بانک‌های دیگر را همراه داشته باشد، از این رو باید همه مدیران بانک‌های قبلی وارد لیست سیاه مدیریت بانکی بشود و مدیران جدید خلق شوند تا بانک داری کشور درست شود.

سعدوندی بر اصل استقلال بانکی تاکید کرد و گفت: کنترل تورم در بیش از 180 کشور جهان اتفاق افتاده است، اما چرا ما موفق نیستیم؟

وی ضمن اشاره به بحث تاریخی در مورد بروز پدیده ناترازی بودجه ای و بانکی کشور گفت: متاسفانه رویکرد خطایی که ما به دلیل وجود منابع انرژی به خصوص نفت به سرعت می توانیم پیشرفت کنیم کماکان ادامه دارد.

سعدوندی با اشاره به اینکه سال های متمادی درآمدهای ارزی به طور کامل هزینه شده است، گفت: این پدیده، تورم متمادی را برای کشور ایجاد کرده است. در واقع این پدیده تورم ریشه در نوع نگاه ما به منابع داخلی دارد. وقتی ارز حاصل از فروش نفت را هزینه جاری می کنیم و سرمایه گذاری نمی‌کنیم، این پدیده اتفاق می‌فتاد، لذا براین باورم از تمامی بانک ها ناتراز باید امکان تسهیلات دهی گرفته شود و این اقدام به سیتسم بانکی کمک می‌کند.

این نشست به همت دفتر آموزش مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری روز سه شنبه 2 خرداد ماه 1402، از ساعت 8:30 الی 11:30 برگزار شد.