روایت یک مستندساز از دوربین‌گریزی شهید سلیمانی

یکی از فعالان سینمای مستند با روایتی از نوع مواجهه شهید قاسم سلیمانی از ضبط تصویر خودش در جلوی دوربین می‌گوید که مستندسازان ایرانی تلاش زیادی در زمینه معرفی این شخصیت انجام می‌دهند ولی محاصره رسانه‌ای، صدای ما را کمتر به دوردست‌ها می‌رساند.

مرتضی شعبانی که علاوه بر کارگردانی چند فیلم، در سال‌های اخیر تهیه‌کنندگی مستندهایی همچون «زنانی با گوشواره‌های باروتی»، «قلب عقیق»، «خط تماس»، «ابوزینب»، «قاسم» و «روز شانزدهم» را در کارنامه دارد، از سال‌ها قبل این موقعیت را داشته که بتواند از حضور شهید قاسم سلیمانی در برخی مناطق و عملیات‌ها تصویربرداری کند.

او در گفت‌وگویی با ایسنا درباره حضور سردار سلیمانی در برخی فیلم‌هایی که با محوریت این شخصیت پخش شده‌اند و اینکه چه میزان از این آثار با هماهنگی، تصویربرداری شده یا صرفا آرشیوی هستند، ضمن اشاره به مستند «قاسم» گفت: آن چیزی که ممکن است به عنوان تصاویر آرشیوی برداشت شود، برای ما (در مرکز مستند حقیقت) تولیدی است و فیلمبرداران ما در بسیاری از سفرها همراه ایشان بودند و تقریبا می‌توان گفت همه تصاویری که مربوط به حضور شهید سلیمانی در این مستند است تولیدی و اختصاصی بوده است.

وی در عین حال گفت: البته گاهی هم ممکن است تصاویری مربوط به سال‌ها قبل بوده باشد که بخش عمده آن‌ها هم مربوط به آرشیو مرکز مستند حقیقت است و این‌طور نبوده که از مراکز دیگری دریافت کنیم، بجز بخش‌های مربوط به حزب‌الله که از آرشیو حزب‌الله استفاده کردیم و بخش‌هایی که مربوط به کودکی ایشان بوده که از طریق مکتب شهید سلیمانی، خانواده یا اینترنت جمع‌آوری شده‌اند.

او درباره سختی کار و نوع برخورد و مواجهه این شخصیت نیز بیان کرد: شهید سلیمانی به دلیل آنکه از دوربین فراری بودند، دوست نداشتند در جایی باشند که دوربین حضور دارد و این مسئله طبیعتا کار فیلمبردار و مستندساز را خیلی سخت می‌کرد. با این حال در بعضی مواقع آنقدر فیلمبردار کنار ایشان حضور داشت که دیگر با موضوع کنار آمده بودند هرچند باز هم صحنه‌ای را نداریم که شهید سلیمانی به راحتی و عادی جلوی دوربین حضور داشته باشد. عمدتاً در جاهایی این حس (راحتی) وجود دارد که اصلاً حواس‌شان نیست. این را هم باید اشاره کنم که ایشان به هر حال احساس می‌کردند این تصویربرداری‌ها برای ثبت در تاریخ است و اینطور فکر می‌کردند - البته درست هم فکر می‌کردند - که هیچ‌کدام از این فیلم‌ها در زمان حیات‌شان به دلایل مختلف از جمله امنیتی و مسائل عملیاتی پخش نمی‌شود و عمده آن‌ها بعد از شهادت ایشان رونمایی شد. تقریبا تنها جایی که راضی شدند جلوی دوربین بیایند، مصاحبه‌هایی بود که برای شهید کاظمی، عملیات والفجر 8، کربلای 4 و 5 و درباره جنگ 33 روزه لبنان انجام شد. بقیه، بیشتر سخنرانی بود که طبیعی است در آنجا افراد رسانه‌ای هستند و با موبایلی که در دسترس است ممکن بوده تصویری پخش شود، بجز این‌ها به طور کلی می‌توان گفت که شخصیتی دوربین گریز بودند.

شعبانی درباره آشنایی خود با شهید سلیمانی هم یادآور می شود: من از سال 73 با ایشان در ارتباط بودم و آن سال یک مجموعه‌ای را تحت عنوان «غواصان» که مربوط به عملیات والفجر 8 می‌شد به کارگردانی محمدعلی فارسی، تصویربرداری می‌کردم. اولین بار برای این کار از ایشان مصاحبه گرفتیم که در آن مقطع شرایط‌شان تا زمان شهادت و تحولات سوریه و عراق کاملاً متفاوت بود.

این مستند ساز درباره اینکه چقدر در سوریه و عراق این امکان را داشتند که با حضور در منطقه از سردار سلیمانی فیلمبرداری کنند و خودش چقدر حضور مستمر داشته است؟ گفت: حضور ما در آنجا برای تولید مستند از اقدامات ضدداعش بود تا از آنها تصویربرداری و مستندسازی کنیم. طبیعتاً در رأس عملیات‌ها شخصیتی مثل شهید سلیمانی بود که نمی‌شد او را نادیده گرفت و در پیشانی کار حضور داشتند. ما بیش از 30 تصویربردار را به سوریه فرستادیم تا عملیات‌های مختلف ثبت و ضبط شوند و بخش کمی از آن‌ها را در این سال‌ها خود من گرفتم. مثلا خاطرم هست، تصویری که شهید سلیمانی روی خاکریزی در عراق - با دستانی که پشت کمر زده شده - قدم می‌زنند را خودم گرفتم که مربوط به سال 1393 می‌شود و همراه آقای سیفی تصویربرداری می‌کردیم.

وی در پاسخ به اینکه آیا معتقد است برای معرفی این شخصیت جدا از آنچه به عنوان یک شخصیت نظامی شناخته می‌شود و به ویژه در ابعاد بین‌المللی کم‌کاری صورت گرفته است یا خیر؟ اظهار کرد: در ابعاد بین‌المللی مستندهای شاخصی از جمله «شهید قدس» ساخته و با دوستان فلسطینی صحبت شده که موضوع بحث هم توانمندسازی مقاومت در فلسطین بوده؛ اینکه چطور سنگ به موشک تبدیل شده است. همچنین مستند «قاسم» در شبکه‌های عربی و انگلیسی منطقه پخش شد. در این زمینه باید بگویم که مستندسازان تلاش خود را می‌کنند ولی ما رسانه‌ای نداریم که در منطقه بتواند، خصوصاً به زبان انگلیسی، این آثار را پخش کند. در واقع در تحریم رسانه‌ای هستیم و محاصره فرهنگی و رسانه‌ای باعث می‌شود صدای ما خیلی به دوردست‌ها نرسد.

این تهیه کننده در عین حال با تایید اینکه «در زمینه معرفی شخصیت شهید سلیمانی در ابعاد بین‌المللی کم‌کاری‌های صورت گرفته است» تاکید کرد: ما باید راه را هموار کنیم تا فیلمسازان غیرایرانی بیایند و واقعیت را منعکس کنند چرا که آن‌ها تصور نادرستی از این شخصیت دارند. ما تلاش خود را می‌کنیم ولی تلاش ما حتما محدود است و ممکن است صدای ما هم خیلی بلند نباشد اما اگر یک شبکه مثلا اروپایی یا یک فیلمساز اروپایی بیاید و فیلمی بسازد، می‌تواند خیلی موثر باشد.

مرتضی شعبانی در پایان درباره پروژه‌های جدید خود در ارتباط با شهید سلیمانی هم گفت: فیلم مستندی به نام «جنگ در لحظات گرگ و میش» ساخته‌ایم که می‌توان گفت درباره بزرگترین دستاورد جبهه مقاومت در سوریه است. این فیلم، آخرین کاری است که درباره شهید سلیمانی انجام داده‌ایم. یک مستند سینمایی دیگر هم برای شهید ابومهدی تولید شده به نام «جمال» که هر دو به زودی رونمایی می‌شوند.

ببینید | اولین پلنگ کوتوله زال جهان / این حیوان نابینا است

ببینید | فستیوال کودتای ساختگی در اسپانیا / درگیری با آرد و تخم مرغ