زیان مهلک تعطیلی های اجباری بر پیکر اقتصاد کشور به روایت سلاح ورزی
اقتصادنیوز: برآوردهای مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی نشان می‌دهد هر روز تعطیلی سراسری، 7,000 میلیارد تومان (حدود 100 میلیون دلار) به اقتصاد زیان می‌رساند.
به گزارش اقتصادنیوز، حسین سلاح ورزی در اعتماد نوشت:
زمستان 1973، بریتانیا درگیر بحرانی کم‌سابقه شد. اعتصاب کارگران معادن زغال‌سنگ، که سوخت اصلی نیروگاه‌های برق را تامین می‌کردند، کشور را با کمبود انرژی مواجه کرد. دولت برای مهار بحران، هفته‌های کاری را به سه روز کاهش داد و تعطیلات اجباری گسترده‌ای اعمال کرد. نتیجه فاجعه‌بار بود: تولید صنعتی 20درصد افت کرد، بیکاری به 4درصد رسید، رشد اقتصادی در سال 1974 به زیر 2درصد سقوط کرد و تورم به 16درصد جهش یافت.
اعتماد مردم به دولت فرو ریخت و سرمایه اجتماعی آسیب دید. این تجربه نشان داد که تعطیلات اجباری ناشی از بحران انرژی، حتی در اقتصادهای پیشرفته، می‌تواند تولید، اشتغال و ثبات اجتماعی را به خطر بیندازد.
ایران امروز با چالشی مشابه دست به گریبان است. تعطیلات اجباری که به دلایل کمبود گاز، ناترازی برق، آلودگی هوا و تنش‌های ژئوپلیتیکی به ادارات، مدارس و کارخانه‌ها تحمیل شده است، فراتر از یک وقفه ساده، به اقتصاد کشور ضربه زده و تولید ناخالص داخلی ایران را به شدت تحت‌تاثیر قرار داده است.
برآوردهای مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی نشان می‌دهد هر روز تعطیلی سراسری، 7,000 میلیارد تومان (حدود 100 میلیون دلار) به اقتصاد زیان می‌رساند.
در تابستان امسال، تعطیلی‌های متعدد در 23 استان به دلیل کمبود برق، تولید در صنایع کلیدی مانند فولاد، سیمان و پتروشیمی را تا 30درصد کاهش داد. برای نمونه، تولید فولاد در کارخانه‌هایی مثل فولاد مبارکه و ذوب‌آهن اصفهان 25درصد افت کرد؛ یعنی 1.5 میلیون تن کاهش تولید در یک ماه. در بخش پتروشیمی، توقف فعالیت واحدهای تولیدی در زمستان گذشته و تابستان امسال، تولید متانول را حدود 20درصد و اوره را 15درصد کاهش داد. این افت تولید، صادرات غیرنفتی را که 45درصد کل صادرات ایران را تشکیل می‌دهد، 12درصد کم کرد و باعث کاهش درآمد ارزی کشور در حدود 5 میلیارد دلار شد. این زیان در شرایط تحریم، که دسترسی به ارز خارجی را دشوار کرده، اقتصاد را شکننده‌تر کرده است.
تجارت داخلی نیز از این تعطیلات آسیب دیده است. کمبود گاز و برق، کارخانه‌ها را به استفاده از سوخت‌های گرانقیمت مانند مازوت واداشته که هزینه‌های تولید را تا 35درصد افزایش داده است. در زمستان، کارخانه‌های سیمان تولید خود را 40درصد کاهش دادند که قیمت سیمان را 20درصد بالا برد و پروژه‌های عمرانی را تا 30درصد به تاخیر انداخت. توقف تولید در صنایع بالادستی مانند پتروشیمی، تامین مواد اولیه برای صنایع پایین‌دستی مثل پلاستیک را مختل کرد و تولید این بخش‌ها را 15درصد کاهش داد. این اختلال‌ها، با بالا بردن هزینه‌ها، تورم را به حدود 45درصد رسانده و چرخه اقتصادی را کند کرد.
در حوزه تجارت خارجی، تعطیلات توانایی ایران برای انجام تعهدات صادراتی را تضعیف کرده است. ناتوانی در تامین گاز صادراتی تعهد شده به کشورهایی مثل ترکیه و عراق، صادرات گاز را 30درصد کاهش داد و 2میلیارد دلار از درآمد ارزی کشور کاست. در بخش پتروشیمی، توقف واحدهایی مانند پتروشیمی بندر امام، صادرات را 12درصد کاهش داد، یعنی 3.5میلیارد دلار زیان ارزی. این کاهش درآمد، ارزش ریال را 10درصد در برابر دلار تضعیف کرد و فشار بر تراز پرداخت‌ها را بیشتر کرد. ضعف در دیپلماسی انرژی نیز ایران را از بازارهای منطقه‌ای عقب رانده و فرصت‌ها را به رقبایی مثل قطر واگذار کرده است.
اشتغال و معیشت خانوارها نیز ضربه خورده است. حدود 15 میلیون نفر، یعنی 60درصد نیروی کار ایران، در بخش غیررسمی مشغولند. در 10 ماه گذشته، تعطیلی‌ها درآمد کارگران روزمزد در بخش‌هایی مثل ساخت‌وساز را تا 40درصد کاهش داد. در بخش ساخت‌وساز، که 12درصد اشتغال کشور را تامین می‌کند، فعالیت پروژه‌ها 30درصد افت کرد و 500,000 کارگر روزمزد درآمدشان کم شد. بنگاه‌های کوچک و متوسط، که 80درصد اشتغال ایران را تشکیل می‌دهند، با کاهش 25درصدی فعالیت، 1,2میلیون نفر را به بیکاری موقت کشاندند. این وضعیت، تقاضای مصرفی خانوارها را 15درصد کاهش داد و رشد اقتصادی را به زیر یک درصد در سال 1404 می‌رساند.
آموزش و سرمایه انسانی نیز قربانی این تعطیلات شده‌اند. در سال تحصیلی 1403-1404، مدارس در شهرهایی مثل تهران و اصفهان بیش از 45 روز تعطیلی اجباری داشتند. زیرساخت‌های ضعیف آموزش آنلاین و قطعی روزانه 4 ساعته برق و اینترنت، یادگیری غیرحضوری را بی‌اثر کرد. عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان شهری 20درصد افت کرد و بهره‌وری آموزشی دانشگاه‌ها 15درصد کاهش یافت.
این وضعیت، سرخوردگی دانشجویان را افزایش داده و مهاجرت نخبگان را شدت بخشیده است؛ در سال 1403، حدود 80,000 متخصص و دانشجو (4درصد نیروی کار متخصص) از ایران مهاجرت کردند که توسعه بلندمدت را به خطر می‌اندازد. آلودگی هوا، ناشی از استفاده از مازوت، هزینه‌های سنگینی تحمیل کرده است. گزارش‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست نشان می‌دهد آلودگی هوا در سال 1403، 26,000 مرگ زودرس و 11.5 میلیارد دلار زیان اقتصادی به دنبال داشت، شامل 5 میلیارد دلار هزینه‌های درمانی و 4 میلیارد دلار کاهش بهره‌وری. تعطیلی‌های ناشی از آلودگی، مانند آنچه در تهران رخ داد، فعالیت اقتصادی را 10درصد کاهش داد و روزانه 1,500 میلیارد تومان زیان به بار آورد.
اعتماد عمومی نیز آسیب دیده است. بررسی شبکه‌های اجتماعی در سال 1404 نشان می‌دهد 70درصد پست‌ها نارضایتی از مدیریت بحران را منعکس می‌کنند که سرمایه اجتماعی را 20درصد کاهش داده است. این بی‌اعتمادی، جذب سرمایه‌گذاری را دشوار کرده و اثرات تحریم‌ها را شدیدتر کرده است. ریشه این بحران در ناترازی انرژی (کسری 300 میلیون مترمکعبی گاز و 18,000 مگاواتی برق)، مصرف غیربهینه به دلیل یارانه‌های سنگین، کاهش 30درصدی بارندگی‌ها و ضعف دیپلماسی انرژی است. برای برون‌رفت، باید زیرساخت‌های انرژی با سرمایه‌گذاری 10 میلیارد دلاری نوسازی شوند، 60,000 مگاوات انرژی خورشیدی توسعه یابد، یارانه‌های سوخت اصلاح شوند، دیپلماسی انرژی تقویت شود و تعطیلات برنامه‌ریزی‌شده مدیریت شوند. بدون این اقدامات، تعطیلات اجباری اقتصاد را فلج و آینده توسعه ایران را تهدید می‌کنند.
همچنین بخوانید ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید