سخت و آسانِ پناهجویان کره شمالی در کره جنوبی / تحقق رؤیاها یا آواز دُهُل شنیدن از دور خوش است؟!

عصر ایران؛ مترجم: لیلا احمدی - پیش از ترک کره شمالی خیلی‌وقت‌ها با فیلم‌های قاچاق، زندگیِ آن سوی مرز را از نظر می‌گذراندم. افرادی که با محصولات غیرمجاز مثل کتاب و فیلم خارجی، ممنوعه‌های قلمرو پادشاهیِ هرمیت (کره شمالی)، گرفتار شوند با مجازات شدیدی روبرو خواهند شد.

اما من مخفیانه فیلم‌های کره جنوبی را تماشا می‌کردم و مجذوب "واقعیتی متفاوت" از زندگی کنونی‌ام می‌شدم. این‌ها اظهارات خانم سی یکی از پناهجویان کره شمالی است.

این جوان بیست ساله می‌گوید: می‌دانستم کره جنوبی کشور ثروتمندی است و حقوق بشر را تضمین می‌کند. بالاخره در سال 2019 با سخت‌ترشدن محدودیت‌های کره شمالی و دشوارترشدنِ شرایط زندگی دل به دریا زدم و از وطن گریختم.

تصمیم گرفتم چند سالی را قبل از عزیمت به کره جنوبی در همسایگی چین بگذرانم. حالا هم در حال گذراندن دوره‌های فشرده آموزشی در مرکز یکی از ادارات دولتی به نام هاناوون هستم.

هاناوون مرکزی برای بازپروری است که آموز‌ش‌هایی به پناهندگان و مهاجران کره شمالی ارائه می‌دهد. همه داوطلبانِ ورود به کره جنوبی موظفند سه ماه را در این مرکز بگذرانند. هاناوون در واقع مدرسه‌ای است که به پناهجویان می آموزد چگونه خود را با شرایط جامعه جدید وفق دهند.

مقامات می‌گویند که این مرکز هر نوع نقصان و عدم انطباق را می‌پوشاند و همه چیز را به پناهجویان آموزش می‌دهد، از تاریخ و فرهنگ گرفته تا مهارت‌های حرفه‌ای و کارهای روزمره‌ای مانند خرید مواد غذایی؛ چیزهایی که ممکن است در وطنِ منزوی و فرودستشان جور دیگری به نظر برسد.

خانم سی روز دوشنبه در هاناوون بود و از تریبون یک تور رسانه‌ایِ نادر که توسط وزارت اتحاد کره سازماندهی شده بود، با خبرنگاران صحبت می‌کرد. هیچ یک از فراریانِ حاضر در جمع نام واقعی خود را اعلام نکردند.

واضح است که نگرانی‌هایی برای زندگی در کره جنوبی دارد، زیرا سبک زندگی و قواعد اجتماعی بسیار متفاوت از کره شمالی است. سی از این می‌ترسد که از نظر بقیه عجیب باشد، با این‌حال بسیار خوشبین و مصمم است.

او می‌گوید: "به سختی آموزش‌ها را یاد می‌گیرم... سعی می‌کنم زندگی‌ام را مدیریت کنم... معتقدم اگر به اندازه کافی تلاش کنم، همه چیز درست می‌شود... در هاناوون دارم با زندگی و فرهنگ کره جنوبی آشنا می‌شوم."

اما همه پناهجویان با قدرت و آمادگی کافی این مرکز را ترک نمی‌کنند و برخی از فعالان معتقدند که این سیستم نیاز به بازنگری دارد.

به محض ورود به کره جنوبی، پناهجویان باید دوره‌ای سه ماهه را تحت بررسی‌های امنیتیِ سرویس اطلاعات ملی (NIS) بگذرانند. این فرایند برای شناسایی جاسوسان احتمالیِ کره شمالی ضرورت دارد.

پس از ترخیص، سه ماه اجباری دیگر نیز به هاناوون می‌روند. در واقع این افراد قبل از رهایی تقریباً نیمی از سال را در این تأسیسات دولتی سپری می‌کنند.

سوکیل پارک، مدیر مرکز غیرانتفاعی بین المللیِ لیبرتی در کره شمالی (LINK) است و به پناهجویان کره شمالی کمک می‌کند تا در جنوب اسکان یابند. او این رویکرد آموزشی را منسوخ، ناکارآمد و بیش از حد محدودکننده می‌داند.

پارک به سی‌ان‌ان می‌گوید: "واقعاً مضحک است که پناهندگان کره شمالی جان خود را برای فرار از کنترل شدید دولت به خطر می‌اندازند، اما مجبورند چند ماه اول زندگیِ پس از رهایی را در کره جنوبی تحت کنترل سرکوبگرانه دولت سپری کنند، آن هم در شرایطی که منافع و هویتشان در نظر گرفته نمی‌شود."

در هاناوُن چه خبر است؟ 

تأسیسات اصلی هاناوون حدود 80 کیلومتری (50 مایلی) جنوبِ پایتخت سئول قرار دارد. در مرکز آموزش و بخش آموزش حرفه‌ایِ این مرکز، پناهجویان می‌توانند از بین 22 رده آموزش شغلی که عمدتاً کار یقه آبی است، دست به انتخاب بزنند.

هاناوون می‌کوشد فراریانِ پناهجو را با بخش‌هایی از زندگی به سیاق کره جنوبی آشنا کند. برای مثال برای ارتباط بهتر با همسالان و درک منابع فرهنگی، موسیقی‌های محبوب دهه 90 و آهنگ‌های جدید را در اختیارشان قرار می‌دهد.

در مثالی دیگر یکی از مربیان فناوری اطلاعات به دانش‌آموزان می‌آموزد که خواندن سرود ملی کره جنوبی را تمرین کنند.

هنگامی که سی‌ان‌ان از دوره‌های آموزشی بازدید کرد، بیشتر کلاس‌های درس خالی بودند و فقط تعداد کمی از دانش‌آموزان در اتاق‌های مراقبت‌های آرایشی و کامپیوتر حضور داشتند.

زمانی تعداد سربازان فراری به 3000 نفر در سال می‌رسید، اما به دلیل محدودیت‌های پاندمیک و برقراری امنیت مرزیِ شدیدتر در کره شمالی و چین، این تعداد در سال های 2021 و 2022 به چند ده نفر کاهش یافته است.

آموزش‌های هاناوون سایر مهارت‌های ضروریِ روزمره مانند نحوه افتتاح حساب بانکی را نیز در بر می‌گیرند. پس از گذراندن این طرح و هم‌زمان با شروع زندگی جدید، فراریان از مزایای دولتی نظیر یارانه اولیه و مسکن نیز بهره‌مند خواهند شد.

برخی از فراریان با ناامیدی و عدم آمادگی برای تجربه زیست واقعی در کشوری دیگر از هاناوون خارج می‌شوند و مثلاً می‌گویند: "صرفاً یک‌سری مزخرفات یاد گرفتیم".

یکی از پناهجویان به نام کیم در سال 2017 از کره شمالی فرار کرد و دوره هاناوون خود را در سال 2018 به پایان رساند، او می‌گوید: «هاناوون قرار بود چیزهایی به من بیاموزد که واقعاً به کارم بیاید، اما آن‌ها فقط یک سری مزخرفات آموزش دادند. برخی درس‌ها، مانند نحوه استفاده از فناوری مدرن، مفید بودند، اما کلاس‌های نظری گیج‌کننده و کسالت‌بار است. مثلاً در یکی از درس‌ها آداب پوشیدن حلقه طلا توضیح داده شده که مربوط به آداب و مناسکِ سنتی کره جنوبی است".

البته در جریان بازدید روز دوشنبه، مقامات هاناوون گفتند که در حال حاضر عمدتاً دروس حرفه ای تدریس می‌شود و تغییراتی در دروس آموزشی ایجاد شده است.

کوان‌یانگ‌سه وزیر اتحاد کره جنوبی در این تور رسانه‌ای به خبرنگار ما می‌گوید: ضرب المثلی وجود دارد که می‌گوید به جای اینکه به گرسنه ماهی بدهید، به او ماهیگیری بیاموزید. فلسفه برقراری این دوره هم ایجاد همین حس استقلال و بی‌نیازی است. آموزش‌های شغلی باید به نحوی ارائه شوند که فرد را برای زندگی در کره جنوبی آماده کنند. این آموزش‌ها به پناهجویان کمک می کنند تا با سیستم فرهنگی کره جنوبی سازگار شوند. اما همه مثل کیم فکر نمی‌کنند. دو زن پناهجو که در حال حاضر در هاناوون به سر می‌برند - و برای حفظ امنیتشان آن‌ها را با علایم اختصاریِ آ و ب مشخص کرده‌ایم - نیز تجربیات خود را با ما به اشتراک گذاشتند. آن‌ها به ما گفتند که این آموزش‌ها مفید بوده است. به عقیده ب "هاناوون کمک بزرگی است... بودجه اسکان مجدد نیز کافی است... با لذت و اشتیاق زیادی کامپیوتر یاد گرفتیم. "

اما به گفته سوکیل پارک، مدیر LINK، خیلی از پناهجویان با تردید و بدبینیِ کیم موافقند. کارشناسان و منتقدان مختلفی در سال‌های گذشته انتقادات مشابهی را مطرح کرده‌اند و خاطرنشان کرده‌اند که پناهجویان به مراقبت‌های روانی و کمک‌های طولانی‌مدتِ بیشتری نیاز دارند.

یک مشکل این است که زندگی اقشار مختلفِ کره شمالی یکدست نیست. ساکنان پایتخت، پیونگ یانگ، که محل موردعلاقه شهروندان و محل زندگی مقامات دولتی و خانواده‌هایشان است، ممکن است با مظاهر زندگی مدرن در حد تحصیل در مدرسه، نوشیدن قهوه، کار کردن با تلفن همراه (البته محدود به اینترانت سانسور شده کره شمالی) و مواردی از این قبیل آشنا باشند اما ساکنان بخش‌های فقیرنشین بسیار محرومند.

برخی پناهجویان مانند س که قبل از ورود به کره جنوبی سال‌ها در چین زندگی کرده است، نیز همین وضعیت را دارند. به عقیده س رویکرد هاناوون به جای تحمیل الزامات و آموزش‌های یکسان به همه افراد باید متضمن ارائه کمک‌هایی متناسب با نیازهای فردی باشد.

بسیاری از پناهجویان در نهایت به کارهایی متفاوت از آنچه در هاناوون یاد گرفته‌اند، می‌پردازند و این وضعیت نقش کلاس‌ها را بی اثر می‌کند. برای مثال، جوان‌ترهای کره شمالی ممکن است جاه‌طلبی‌های گسترده‌تری مانند دوره‌های کارآموزیِ حرفه‌ای، حضور در دانشگاه و ورود به مشاغل یقه‌سفید داشته باشند.

عوارض روانیِ سپری کردن این شش ماه در مرکز بازرسی NIS و هاناوون را هم باید در نظر گرفت. آن‌ها با "امید و انتظارات زیادی" وارد کره جنوبی می شوند، اما این هیجان اغلب تا زمانی که موفق می‌شوند از هاناوون خارج شوند، از بین می‌رود.

بسیاری از پناهجویان و فعالان اجتماعی معتقدند که روند آموزشیِ هاناوون باید ساده شود. کیم، پناهجویی که در سال 2017 از کره شمالی گریخته، می‌گوید: "فکر می‌کنم بهتر است که سریع‌تر آرام بگیریم، زودتر پول و درآمد به دست بیاوریم و در روندی رو به رشد با سازگاری در کنار هم زندگی کنیم."

هنگامی که از کوان، وزیر اتحاد در مورد دورافتاده بودنِ هاناوون پرسیده شد، پاسخ داد به این دلیل است که "پناهجویان ممکن است در کنار آدم‌های جدید عصبی و پرخاشگر باشند". مقامات به این نتیجه رسیده‌اند که بهتر است از یک مرکز ایزوله شروع کنند و به تدریج پناهجویان را در معرض ساکنان اصلی کره جنوبی قرار دهند.

چرا برخی از پناهجویان کره شمالی به یکی از سرکوب‌گرترین رژیم‌های جهان باز می‌گردند؟ 

کیم به چالش‌های سازگاری با کره جنوبی اشاره می‌کند. مثلاً وقتی مردم از او می‌پرسیدند چرا کلمات رایجی را که در فروشگاه‌ها استفاده می‌شود، نمی‌داند، اغلب خجالت می‌کشید.

کار در کشور غریبه نیز سخت بود. خیلی از همکاران کره جنوبی او را تحقیر می‌کردند. تفاوت‌های فرهنگی برای او گیج‌کننده بود، مثلاً از احوالپرسیِ هر روز صبح با همکاران سر در نمی‌آورد چراکه این کار هرگز در شمال انجام نمی‌شد. دشواری‌های زندگیِ پس از پناهجویی به دقت مستند شده است. برخی موارد نیز پایانی تراژیک داشته‌اند. در سال 2019، مادر و پسری گریخته از کره شمالی در آپارتمانشان در کره جنوبی به دلیل گرسنگی مرده پیدا شدند. این مرگِ مشکوک موجی از اعتراضات گسترده و وعده‌های دولت برای افزایش اقدامات رفاهی را به راه انداخت.

در سال 2022، بقایای زنی پناهجو از کره شمالی پیچیده در کت زمستانی در خانه‌اش در سئول پیدا شد. مقامات تخمین زدند که از مرگ او یک سال می‌گذرد. بسیاری از پناهجویان حتی سال‌ها پس از ورود به کره جنوبی، با تنگناهای مالی دست و پنجه نرم می‌کنند. بر اساس آمارهای دولتی، حدود 6.1 درصد از پناهجویان در سال 2022 بیکار بودند؛ رقمی که بیش از دو برابر نرخ ملی است.

اما به نظر پارک بسیاری از این چالش‌ها را می‌توان با حمایت‌های اجتماعی مانند مراکز محلی و کمک و همیاری مستمر برطرف کرد. این مراکز اکنون تا حدی وجود دارند، اما می‌توان آنها را گسترش داد و بعضی از بخش‌های هاناوون را نیز می‌توان به کلاس‌های محلی اختیاری مبدل کرد.

این راهکار می‌تواند فشار انزوای ناشی از قطع ارتباط کامل با عزیزانشان در کره شمالی را کاهش دهد. جداشدگانِ کره شمالی پس از سفری جانکاه باید این شانس را داشته باشند که فصل جدید زندگی را با شرایط بهتری آغاز کنند و از آزادی برخوردار باشند؛ آرمانی که جانشان را در طلب آن به خطر انداخته‌اند.

منبع: سی‌ان‌ان

تاریخ انتشار: 15 جولای 2023

نویسندگان: جسی یونگ و یون‌جونگ سئو 

درگیری با مار 6 متری 56 کیلویی در آمریکا (فیلم)

ببینید چرا بیشتر پولدارها در دانشگاه قبول می‌شوند و فقرا پشت کنکور می‌مانند؟ (فیلم)