سلولهای بنیادی پرتوان وارد چرخه درمان بیماری‌ها شدند
تهران - ایرنا - تولید سلول‌هایی بنیادی پرتوان بدون مشکلات ایمنی شناختی و اخلاقی سلولهای بنیادی جنینی به‌منظور کمک به درمان بیماری‌ها مختلف امکان پذیر شد.
به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، سلولهای بنیادی علاوه بر قابلیت خودنوزایی و تکثیر نامحدود، قادر هستند یک یا چند نوع سلول تمایزیافته را به وجود آورند.
این سلول ها بر اساس انواع سلولهای تمایزیافته‌ای که می‌توانند ایجاد کنند، به سه گروه سلولهای بنیادی تک‌توان نظیر سلول های بنیادی اسپرماتوگونیال، سلولهای بنیادی چندتوان از قبیل سلولهای بنیادی خون‌ساز و سلولهای بنیادی پرتوان مانند سلولهای بنیادی جنینی تقسیم می‌شوند.
سلولهای بنیادی پرتوان می توانند به مشتقات هر سه ردی زایای اکتودرم، مزودرم و آندودرم متمایز شده و در کامل‌ترین تعریف، باید بتوانند یک موجود کامل را ایجاد کنند. سلولهای بنیادی پرتوان کاربردهای بسیاری در مدلسازی بیماری‌ها، غربالگری و تولید داروهای جدید، مطالعه وقایع مولکولی درگیر در تولید حالت پرتوان و همچنین ظرفیت خوبی برای استفاده در درمانگاه‌های سلول درمانی دارند.
تولید سلول‌هایی بدون مشکلات ایمنی شناختی و اخلاقی
سلول‌ها از منابع مختلفی به دست می‌آیند، از دو مشکل عمده این نوع سلولهای پرتوان جنینی می‌توان به مشکل اخلاقی دستکاری جنین‌های انسانی و مشکل ردپیوند سلولهای مشتق از آنها اشاره کرد. البته دستکاری جنین‌های اولیه انسانی در برخی کشورها نظیر استرالیا، آمریکا و همچنین کشورهای اسلامی مانند ایران با مشکل اخلاقی روبرو نیست اما کشورهایی از قبیل آلمان با موانع قانونی و اخلاقی در رابطه با انجام پژوهش روی جنین‌های انسانی روبه‌رو هستند
مشکلات ایمنی شناختی و اخلاقی سلولهای بنیادی جنینی باعث شد دانشمندان به تهیه سلول‌هایی فکر کنند که این دو مشکل رانداشته باشند.
از آن جا که منشاء سلولهای بنیادی پرتوان القایی iPS از جنین نبوده و از سلولهای خود فرد دهنده سلول تهیه می‌شود، مشکل اخلاقی و رد پیوند در مورد آنها مطرح نیست، از این رو چشم‌انداز امیدبخشی را در پیش روی درمان بیماری‌ها با سلولهای بنیادی قرار می‌دهند.
تولید سلولهای بنیادی پرتوان از بیماران با بیماری‌های مختلف
از فرد مبتلا به یک بیماری قابل درمان با سلول درمانی می‌توان فیبروبلاست‌های پوستی یا هر نوع سلول دیگری را تهیه کرد، کشت داد و به سلولهای iPS تبدیل کرد و سپس سلولهای حاصل را به سمت مورد نظر تمایز داد و سلولهای تمایزیافته‌ی حاصل را پس از ارزیابی‌های مربوطه و کنترل کیفی، بدون این که رد پیوند اتفاق بیافتد به موضع مشخص از فرد بیمار پیوند زد؛ بنابراین می‌توان سلولهای بنیادی پرتوان را از بیماران با بیماری‌های مختلف تولید کرد و به طوراختصاصی برای خود آنان مورد استفاده قرار داد.
به گزارش روابط عمومی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، حسین سلطانی نژاد مدیر فناوری و تجاری سازی ستاد توسعه علوم و فناوری های سلول های بنیادی با بیان اینکه سلولهای بنیادی پرتوان باید قدرت تکثیر بالایی داشته باشند، گفت: سرعت تکثیر سلولهای بنیادی پرتوان از سلولهای سرطانی کمتر و سلولهای فیبروبلاستی بیشتر است.
سلطانی نژاد خاطرنشان کرد: سرعت تکثیر و رشد کلونی‌ها معیارهای تعیین هویت سلولهای بنیادی پرتوان است. کلونی‌های iPS پس از ظهور، باید از جای خود جدا شده و به ظروف جدیدی حاوی محیط کشت سلولهای پرتوان منتقل شوند.
شکوفایی عرصه تبدیل سلولهای تمایزیافته به یکدیگر
پس از نخستین گزارش شگفت انگیز تولید سلولهای iPS بود که عرصه تبدیل سلولهای تمایزیافته به یکدیگر یا دگرتمایزی به شکوفایی خود رسید و عصر جدیدی برای تولید سلولهای تمایزیافته به وجود آمد.
در حال حاضر سلول های تمایزیافته مختلف، بیشتر با کمک چند فاکتور رونویسی اختصاصی می توانند به سرنوشت‌های تمایزی دیگری از قبیل نورونی، قلبی، کبدی و پانکراسی تبدیل شوند.
مدیر فناوری و تجاری سازی ستاد توسعه علوم و فناوری های سلول های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در این زمینه اظهار داشت: چنانچه فرآیند دگرتمایزی بتواند سلول‌هایی ایمن و دارای عملکرد را برای سلولدرمانی تولید کند، به طور بالقوه می تواند رقیب خوبی برای سلول های تمایزیافت های باشد که حاصل از تمایز سلول های بنیادی پرتوان هستند.
فناوری iPS مورد استفاده در زیست‌شناسی حیوانات
سلولهای بنیادی پرتوان استعداد تومورزایی بالاتری نسبت به سلول های حاصل از دگرتمایزی دارند که این موضوع می تواند کاربرد درمانی آنها را با محدودیت روبرو کند. از فناوری iPS نیز می توان در بیوتکنولوژی حیوانات استفاده کرد.
هم اکنون سلولهای iPS میمونی، خوکی و سگی را می‌توان تولید کرد و برای انجام مهندسی ژنتیک در این حیوانات مورد استفاده قرار داد و مدل‌های بیماری‌های انسانی را در آنها تولید کرد، همچنین می‌توان به این وسیله، یکسری ترکیبات مفید نظیر آنزیم‌هایی را در این حیوانات تولید کرد که در انسان‌های مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی وجود ندارند. رویکرد سلولهای بنیادی پرتوان ممکن است در آینده بتواند برای نجات گونه‌های جانوری در خطر به کار رود.
از دستاوردهای فناوری iPS می‌توان به کاربردهای مدل سازی و درمانی این سلول‌ها، شکوفاشدن فرایند دگرتمایزی و زیست فناوری حیوانات اشاره کرد. سلولهای iPS برای این که بتوانند با اطمینان وارد درمانگاه‌های سلولدرمانی شوند، باید به دقت ارزیابی و تایید ماهیت شده و از سلامت آنها اطمینان حاصل شود.
ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلولهای بنیادی با توجه به ظرفیت‌های فراوان این حوزه برنامه‌های جامعی برای حمایت از دستیابی به مرجعیت علمی کشور و ایجاد زیرساخت‌های راهبردی ملی در حوزه‌های کلیدی در دست تدوین و اجرا دارد.
از اقدامات مهم این ستاد در سال گذشته، ایجاد مرکز تولید فرآورده‌های ژنی پژوهشگاه رویان بوده است که طی این فرآیند، 2 پروژه ژن‌درمانی عملیاتی شد. همچنین این ستاد در سال جدید، تداوم توسعه در تمامی این زمینه‌ها در دستور کار خود دارد.