شبکه‌های اجتماعی بعد از خانواده هویت انسان امروز را می سازند

به گزارش ایسنا و به نقل از کمیته رسانه و تبلیغات سومین همایش ملی سواد رسانه ای و اطلاعاتی، سید ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی در افتتاحیه این رویداد که روز شنبه (17 آبان ماه) به صورت مجازی برگزار شد، سواد رسانه ای و اطلاعاتی را از مهمترین مباحث روز کشور دانست و اظهار کرد: علیرغم این اهمیت، متاسفانه در کشور بهای لازم به آن داده نشده و متولی یا متولیان مناسبی برای این موضوع در نظر گرفته نشده است.

او ادامه داد: سواد رسانه ای سازه ای آموزشی است و به دلیلی تحولاتی که در حوزه رسانه وجود دارد، ما شاهد بروز و ظهور رسانه های اجتماعی هستیم که شانه به شانه رسانه های جمعی فعالیت می کنند و به زودی هم ضریب نفوذ گسترده تر و هم ساعات بیشتری در زندگی مردم خواهند داشت و مورد توجه ویژه نیز قرار خواهند گرفت.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی کشور با بیان اینکه آموزش در این فضا امری خطیر است، تصریح کرد: به این معنا که کسانی که آموزش می بینند خود مولد آن فضا هستند و در حالی که در حال آموزش هستند، در حال ساختن آن فضا نیز هستند؛ چون همه کاربران می توانند رسانه باشند و پیام تولید کنند یا انتقال دهند، در حقیقت نقشی که این کاربران در تولید محتوا و خلق رسانه های اجتماعی شبکه ای دارند، غیر قابل انکار است.

فیروزآبادی گفت: رسانه و به ویژه رسانه های اجتماعی شبکه ای که جهانی اند، سازنده نوع ادراک بشر امروز نیز هستند و شاید بعد از خانواده مهترین رکنی هستند که هویت انسان امروز را می سازند. هویت انسانی که بر روی رسانه ها شکل می گیرد و به دلیل جهانی بودن ممکن است دچار حوادثی از قبیل واسازی قرار گیرد و در فضای پر از اطلاعات جهان امروز در صورتی که کاربر سواد کافی نداشته باشد، فقط حوزه تخریب این واسازی شکل می گیرد؛ تخریب پندارها، هنجارها و ارزش ها و در حقیقت ساخت و بازسازی مجددی که صورت می گیرد توسط کسانی است که می توانند در این فضا هیمنه داشته باشند.

او با بیان اینکه در این فضا شاهد شکل گیری ساختارهای پلتفرمی هستیم که این پلتفرها موجب ایجاد انحصارهای بزرگ شدند و از این طریق می توانند هویت و ادراک انسان ها را شکل دهند، گفت: متاسفانه بعضا تعبیرهایی که در حوزه سواد رسانه ای و دیجیتالی وجود دارد، خلاصه می شود در استفاده از تکنولوژی و استفاده ابزاری از تکنولوژی و استفاده از پلتفرم های آماده شده از سوی شرکت های غربی و نشانه توسعه یافتگی و مراحل مختلف سواد رسانه ای و سواد مجازی به استفاده ابزاری تقلیل پیدا کرده است که این بسیار خطرناک است، چراکه این موضوع می تواند یک انسان فاقد هویت و هویت زده غربی را شکل دهد.

دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به این تعریف که سواد رسانه ای تنظیم کننده روابط میان مخاطب و رسانه است، یادآور شد: نوع نگاه ما نسبت به رسانه باید انتقادی باشد، چون تنظیم از نوع انتقاد است. در حالی که بعضا در سواد رسانه ای نوع نگاه این است که فقط خلاقانه باشد. تاکید بیش از حد نوآوری بدون آنکه نگاه انتقادی در آن مد نظر قرار بگیرد از نکاتی است که در نظام سواد رسانه ای باید به آن توجه کنیم.

فیروزآبادی ادامه داد: نهادهای ذی ربط در این حوزه متاسفانه توجه کافی به این موضوع ندارند. نظام آموزشی کشورمان نظامی یک طرفه است، به طوری که مخاطب در آن منفعل است. در حالی که در فضای مجازی مخاطب هم فعال است و هم مشارکت گراست و هم تعامل گراست و هم خود سازنده فضای مجازی و فضای رسانه ای است؛ بنابراین نظام آموزشی ما باید قابلیت سه رویکرد خلاقانه، انتقادی و مراقبتی را داشته باشد.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی کشور همچنین خاطرنشان کرد: متاسفانه در این رابطه ما شاهد تلاش جدی نیستیم و امیدواریم که در این همایش مقالاتی که ارائه می شوند، حوزه های تولی گری، نظام آموزشی و محتوای آموزشی و رویکردهای آموزشی با توجه به مولفه هایی که حوزه سواد رسانه دارد را مورد توجه قرار داده باشند.

او گفت: امیدواریم تحقق این امر باعث شود تا این فضایی که فعلا در سواد رسانه ای یا سواد فضای مجازی وجود دارد که تهدیدهای فوری امنیتی را توجیه کنیم یا تهدیدهای فوری اخلاقی را مورد توجه قرار دهیم و از مولفه های دیگر رسانه را که مولفه های شناختی، احساسی، زیباششناختی است غفلت کنیم، برطرف شود و در نهادهایی که متولی نظام آموزشی کشور هستند و می توانند در حوزه آموزش سواد رسانه ای در کشور فعال باشند، فقط شاهد فعالیت پلیس فتا برای توجیه نحوه زیست و مقابله با خطرات در فضای مجازی نباشیم؛ بلکه با آموزشی که به مردم یاد بدهد چگونه روابط خود را در این فضا تنظیم کنند، چگونه مطلب تولید کنند و چگونه محتوا را تحلیل و ارزیابی کنند، مواجه باشیم؛ مخاطبانی که خلاق و دارای رویکرد انتقادی نیز هستند.

سواد رسانه ای به مثابه توانش اعتلای همزیستی انسانی

محمدرضا بهمنی، رییس مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز سیر تطور مواجهه کشور با تحولات فضای مجازی را با چند رویکرد قابل شناسایی دانست و در توضیح آن گفت: رویکرد فناورانه و زیرساختی، رویکرد امنیتی و صیانتی، رویکرد اقتصادی و کسب و کاری و رویکرد فرهنگی و اجتماعی از جمله این رویکردهاست.

او با بیان اینکه در دوره های مختلف از دهه 70 به این سو، ساختارسازی و برنامه های مدیریت فضای مجازی، غالبا ترکیبی از این رویکردها را می توان شاهد بود، تصریح کرد: منتها در هر دوره، یک یا دو رویکرد غلبه داشته است. مثلا در دورهای که شورای انفورماتیک در کشور شکل می گیرد، طبعا سیاستگذاری ها و پروژه ها و حتی دست اندرکاران ارشد آن را مبتنی بر رویکرد فناورانه می توان طبقه بندی کرد.

بهمنی ادامه داد: از سوی دیگر، دوگانه فرصت تهدید در مواجهه با تحولات فضای مجازی هم دوگانه ای بوده است که همواره رفت و برگشت بین دو سوی این دوگانه را شاهد بوده و هستیم. حتی ما شاهد بودیم که در اوایل ایام کرونا، عده ای کرونا را یک زمینه سازی برای تشدید نفوذ از طریق فضای مجازی توصیف کردند.

رییس مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال تاکید کرد: از یک منظر تحلیلی، ویژگی دوره اخیر (مراد من سه سال اخیر است) در سازماندهی و برنامه ریزی مواجهه با تحولات فضای مجازی (که با محوریت و راهبری شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی رخ داده است)، تلاش برای وزن دادن و تقویت رویکرد اقتصادی و رویکرد فرهنگی اجتماعی در مواجهه با تحولات فضای مجازی است. البته این به این معنی نیست که اقتضائات و الزامات فنی و امنیتی (که در شرایط جنگی و تحریم نیاز جدیتری به آن داریم) نادیده گرفته شده باشد.

بهمنی با بیان این اعتقاد که ما نیاز داریم، در سیر تکاملی مدیریت و راهبری تحولات فضای مجازی، اتخاذ رویکرد تمدنی را جدی تر بگیریم، تاکید کرد: به نظرم، اهم ویژگی های (مفهومی روشی) این رویکرد را این طور می توان برشمرد: محوریت دادن به اعتلای الگوی همزیستی انسانی بر بسترهای نوین، راهبری و مدیریت فضای مجازی در مقیاس بازآفرینی الگوی حکمرانی، جامعنگری (یعنی الزامات و اقتضائات ابعاد مختلف را به صورت توأمان لحاظ کردن)، نظام وارهگی (نظام ارتباطی و تأثیر و تأثر ابعاد مختلف و بازیگران مختلف را به صورت متوازن مدنظر قرار دادن) و آینده پردازی تحولات فضای مجازی.

رییس مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال جایگاه مبحث سواد رسانه ای را به سه ویژگی، تبیین و در تشریح آن اظهار کرد: سواد رسانه ای را باید رکن انتقال به الگوی حکمرانی نوین بدانیم. سواد رسانه ای را باید لازمه اعتلای همزیستی انسانی در فضای مجازی بدانیم و سواد رسانه ای را باید لازمه صیانت، امنیت و اقتدار فرهنگی و اجتماعی در فضای مجازی بدانیم. چراکه همزیستی انسانی متعالی و اقتدار فرهنگی و اجتماعی از الزامات حیاتی شکل گیری الگوی نوین حکمرانی و تمدن نوین اسلامی است.

او با بیان اینکه این فعالیت ها که سه هدف مهم گسترش تولید محتوای سواد رسانه‌ای، شبکه‌سازی و ترویج سواد رسانه‌ای و تدارک تمهیدات قانونی حقوقی سواد رسانه‌ای را مدنظر داشت، از اواخر سال قبل کلید خورده و ان شاءالله تا پایان سال جاری وارد مرحله اجرا خواهند شد.

کمبود سوادرسانه ای ما را در بحران ها با چالش مواجه می کند

همچنین حسن بشیر، رییس سومین همایش ملی سواد رسانه ای و اطلاعاتی در سخنانی اظهار کرد: امروزه کلان مفهوم سواد رسانه ای و اطلاعاتی در سطح جهان به یک گفتمان اساسی و غالب تبدیل شده است. این موضوع اگرچه در ایران با تاخیر وارد ادبیات علمی و به طور کلی سطوح مختلف جامعه شده اما می توان گفت که در حال تبدیل شدن به یک گفتمان عمومی است که این خود نشان دهند فهم علمی و عمومی لایه های مختلف جامعه از این مبحث مهم و ضرری است.

وی تصریح کرد: پیش از این دو همایش در باب این موضوع ضروری برگزار شده است که در همایش های اول و دوم، اینجانب افتخار همکاری در سطح کمیته علمی را داشتم و اکنون نیز در قالب مسئولیت سومین همایش سواد رسانه ای و اطلاعات در خدمت همه دلسوزان و فعالان این حوزه هستم. رویدادی که در آن تلاش شد به نوعی کامل تر ابعاد مختلف سواد رسانه ای و اطلاعاتی از تحلیل مفهومی تا اقدامات کاربردی مورد توجه قرار گرفته و علاوه بر مباحث نظری، موارد و شیوه های عملی و کاربردی سازی این دانش و مهارت نیز مدنظر قرار گیرد.

رییس همایش سواد رسانه ای و اطلاعاتی افزود: در حقیقت، اگرچه هنوز جامعه علمی و عمومی ما در این زمینه در آغاز راه قرار دارد، اما می توان گفت که گام های مهمی در این زمینه برداشته شده است. تولید کتاب درسی در این زمینه توسط آموزش و پرورش، تشکیل موسسات و ان جی او های مرتبط با موضوع سواد رسانه ای، برگزاری کارگاه ها و کلاس ها با هدف ارتقای سواد رسانه ای و اطلاعاتی، تولید برنامه های مختلف رادیویی و تلویزیونی، تالیف و ترجمه کتب مختلف مرتبط با مفاهیم کلیدی و بنیادین سواد رسانه ای، انجام پژوهش های مختلف مرتبط، توجه نسبی دولتمردان و نخبگان جامعه به این موضوع مهم و احساس نیاز خانواده ها برای دریافت مهارت های زیست بهتر در دنیای رسانه ای و غیره نشان دهند این است که حرکت شناخت هر چه بیشتر سواد رسانه ای و بکارگیری روش ها و اقدامات مناسب برای تحقق آن در حال شتاب گرفتن است.

بشیر یادآور شد: علیرغم این توجه عمومی به سواد رسانه ای که مخصوصا در شرایط بحران کرونا و هجوم اخبار ساختگی، شایعات و جعلیات، اهمیت آن بیش از پیش نمایان شد، اما هنوز ما در مراحل اولیه این حرکت بوده و نیازمند اقدامات و راهکارهای نظری و عملی، سیاستگذاری، برنامه ریزی و روش های موثر اجرائی بسیار وسیع تر و عمیق تر هستیم.

وی همچنین خاطرنشان کرد: تاسف آور است که علیرغم اینکه در میانه جنگ رسانه ای تمام عیاری از سوی رسانه های معارض با جمهوری اسلامی ایران قرار داریم و در دوران پاندمی کرونا شاهد هجوم سیلی از اخبار مبتنی بر دیس اینفورمیشن و میس اینفورمیشن و اساسا اخبار و اطلاعات ساختگی با هدف مهندسی افکار عمومی در جهت نیل به هدف بی اعتبارسازی نهادهای مسوول در مدیریت بحران و بی اعتماد سازی عمومی نسبت به کشور و مسوولان بودیم، اما هنوز شاهد اقدامی جدی از سوی مسئولان، تصمیم سازان و حتی دانشگاه های کشور در زمینه مطالبه گری و تلاش برای ارتقای دانش و مهارت سواد رسانه ای در سطح عموم نیستیم؛ موضوعی که می تواند در بحران ما را با چالش جدی مواجه کند.

بشیر با تاکید بر اینکه سواد رسانه ای و اطلاعاتی یک ضرورت است و اگر این ضرورت شناخته نشود، نمی توان اقدامات مناسب و مطلوبی در زمینه فراگیری آن انجام داد، اظهار کرد: به نظر می رسد که در شرایط کنونی، این ضرورت در حد اعلای خود مطرح بوده و باید به همان نسبت نیز مورد توجه قرار گیرد.

رییس سومین همایش سواد رسانه ای و اطلاعاتی با اشاره به اینکه بدون سواد رسانه ای، قطعا جامعه دچار بحران های خبری و رسانه ای می شود، گفت: شناخت خبر درست از نادرست، مصرف رسانه ای صحیح، انتخاب مطالب مناسب، نظارت مناسب بر فضای مجازی و سامان دهی آن، توجه به راه اندازی شبکه ملی اطلاعات به عنوان یکی از نمادهای تقویت حکمرانی نوین و سایبری ایران تنها بخشی از مواردی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرند.

او خاطرنشان کرد: در این همایش تلاش شده است که محورهای مهمی که مرتبط با ابعاد مختلف سواد رسانه ای و اطلاعاتی است مورد توجه قرار گیرند. انتظار می رود با طرح این محورها، چه با ارائه مقالات، چه مصاحبه ها و سخنانی که در این زمینه مطرح می شوند، گام های جدی از سوی مسئولان، دانشگاه ها، مراکز علمی و خانواده ها نسبت به توجه به سواد رسانه ای و اطلاعاتی برداشته شود.

شعار «حکمرانی نوین»؛ تاکید بر هم افزایی حاکمیت و سواد رسانه ای 

محمدصادق نصراللهی، دبیرکل سومین همایش ملی سواد رسانه ای و اطلاعاتی نیز در سخنانی اظهار کرد: به دلیل شرایط خاص کرونایی و تحت الشعاع قرار گرفتن تمامی فعالیت ها و از جمله برگزاری همایش، طبیعتا اداره چنین همایشی با چنین ابعادی دستخوش تغییرات قابل توجهی قرار گرفت؛ از جمله اینکه فراخوان همایش مقارن شد با شروع شیوع کرونا، برگزاری همایش نیز مقارن شد با شدت شیوع کرونا در فصل پاییزو همه اینها سبب شد شورای راهبری همایش تصمیم به برگزاری همایش به شکل مجازی بگیرد و این خود درعین حال که تجربه ای نوین و تازه در فضای برگزاری همایش در کشور و دانشگاه است، همراه با فراز و نشیب هایی خواهد بود.

وی با بیان اینکه امروز شاهد برگزاری به موقع و مطابق وعده سومین همایش ملی سواد رسانه ای و اطلاعاتی در نیمه دوم آبان 99 هستیم، گفت: آغاز همایش برمی گردد به مرداد 1398، زمانی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال) تصمیم به برون سپاری همایش و اجرای آن برای اولین بار توسط یک مجموعه دانشگاهی و علمی در همکاری با مجموعه های دیگر گرفت. به نظرمی رسد که این تصمیمی متهورانه و جسورانه بود که ان شاء الله تبعات مثبت خود را نشان می دهد. بحمدالله در میان مجموعه های علمی، این افتخار نصیب دانشگاه امام صادق (ع) که محور برگزاری همایش با رویکردهای بومی و اسلامی قرار بگیرد و تلاش شد ظرفیت علمی کشور به شکل شایسته ای در حوزه سواد رسانه ای و اطلاعاتی فعال کند.

دبیرکل سومین همایش سواد رسانه ای و اطلاعاتی با بیان اینکه تشریک مساعی و هم افزایی میان دانشگاهی برای دانشگاه امام صادق (ع) همواره یک اصل بوده است و تلاش هایی همچون ترکیب متنوع اعضای شورای علمی از دانشگاه ها و پژوهشگاه های مختلف مؤید آن است، خاطرنشان کرد: در اولین گام، شعار همایش حکمرانی نوین و سواد رسانه ای و اطلاعاتی انتخاب شد که شاید در اولین نگاه عجیب به نظر برسد اما تأکیدی بود بر اتخاذ رویکردهای بومی جدید و میان رشته ای در حوزه مطالعاتی سواد رسانه ای و اطلاعاتی. رویکردهایی که برهم افزایی متعامل حاکمیت و سواد رسانه ای تأکید داشت.

نصراللهی ادامه داد: در دومین گام، محورهای همایش در هفت محور طراحی شد که تلاش شد نگاهی جامع و کامل به این مقوله داشته باشد. «نسبت حکمرانی نوین و سواد رسانه ای»، «بومی سازی ادبیات نظری سواد رسانه ای»، «مردمی سازی سواد رسانه ای»، «کارگزاران و سواد رسانه ای»، «کاربردی سازی سواد رسانه ای»، «سواد رسانه ای و فعالیت رسانه ها» و «کرونا و سواد رسانه ای» محورهای اعلام شده به پزوهشگران بای تولید محتوای علمی بوده است.

او در تشریح دیگر اقدامات شورای راهبری همایش گفت: راه اندازی سایت همایش، اخذ مجوز آی اس سی، رونمایی از پوستر و فراخوان در نیمه بهمن 98در شورای عالی انقلاب فرهنگی و با حضور دکتر عاملی، طراحی و اجرای نظام تبلیغاتی و انگیزه بخشی علی رغم شرایط کرونایی جهت مشارکت اساتید، پژوهشگران و دانشجویان، داوری تمامی مقالات و گزینش مقالات برگزیده جهت ارائه که ماحصل پژوهشی این همایش 268ثبت نام کننده در سامانه، 212چکیده دریافتی و 85 مقاله داوری شده بوده است.

به گزارش ایسنا، سومین همایش ملی سواد رسانه ای و اطلاعاتی با پنج پنل تخصصی با عنوان های «بومی سازی ادبیات و سواد رسانه ای»، «نسبت حکمرانی نوین و سواد رسانه ای»، «مردمی سازی سواد رسانه ای»، «کاربردی سازی سواد اطلاعاتی و «کرونا و سواد رسانه ای» و «کارگزاران و سواد رسانه ای» و «سواد رسانه ای و فعالیت رسانه ها» از 17 آبان روزهای زوج ساعت 15 الی 17 برگزار خواهد شد.

انتهای پیام