شعله ور شدن اعتراضات ضد آمریکایی در پاکستان

به گزارش ایرنا، پس از کناره‌گیری عمران خان، هزاران نفر از حامیان حزب تحریک انصاف در شهرهای مختلف پاکستان برای ابراز همبستگی با نخست وزیر برکنار شده از سوی مجلس و محکومیت توطئه خارجی برای تغییر حکومت در این کشور در شهرهای مختلف پاکستان دست به تظاهرات زدند.

به استناد گزارشهای خبری؛ حامیان عمران خان در اسلام‌آباد، کراچی، پیشاور، لاهور و دیگر شهرهای کوچک و بزرگ این کشور به شدت دخالت آمریکا برای تغییر حکومت را در پاکستان محکوم کردند و گفتند هرگز دولت تحمیلی در این کشور را نمی‌پذیرند و خواستار برچیده شدن عاملان وابسته به آمریکا از صحنه سیاست پاکستان شدند.

گفتنی است عمران‌خان یک روز قبل از برگزاری جلسه رسمی مجلس پاکستان برای رای گیری درخصوص طرح عدم اعتماد علیه نخست وزیر، از هوادارانش خواست به خیابان‌ها بریزند و با برگزاری تظاهرات گسترده و البته مسالمت آمیز توطئه خارجی برای تغییر حکومت در پاکستان و همدستی اپوزیسیون با عناصر خارجی را محکوم کنند.

نگاهی به روند تحولات سیاسی در پاکستان نشان می‌دهد تاریخ دائما خود را در این کشور تکرار می‌کند، درواقع هیچ نخست وزیری در تاریخ 75 ساله پاکستان یک دوره 5 ساله کامل را به پایان نرسانده است و عمران خان نیز از این قاعده مستثنی نبود.

در خصوص عمران خان، این بار از کودتا و دخالت ارتش خبری نیست چرا که وی با رأی عدم اعتماد پارلمان برکنار شده و از این نظر وی اولین نخست‌وزیر در تاریخ پاکستان است که نه با کودتای نظامی که این‌گونه از قدرت کنار گذاشته می‌شود.

به استناد مستندات تاریخی؛ پاکستان که در بخش اعظم تاریخ خود به سبک دموکراسی پارلمانی اداره شده، از سال 1947 در مجموع 29 نخست وزیر داشته است که یکی از آنها دو بار در یک سال این سمت را بر عهده گرفته است.

نخست وزیرهای قبلی پاکستان در 18 نوبت به بهانه‌های مختلف از جمله اتهامات فساد، کودتای مستقیم نظامی و استعفای اجباری به دلیل درگیری‌های داخلی در گروه‌های حاکم برکنار شده‌اند. یک مورد هم در اثر ترور از ادامه صدارت ناکام ماند.

تعدادی هم برای مدت محدودی به‌عنوان سرپرست برای نظارت بر انتخابات جدید یا طی شدن دوران تصدی نخست‌وزیر برکنار شده، عهده دار این سمت بودند. سال 1993 اوج این تغییرات بود که ملت پاکستان شاهد 5 نفر در پست نخست وزیری بودند.

کوتاه‌ترین دوره تصدی یک نخست وزیر در این کشور همسایه، دو هفته و طولانی‌ترین دوره چهار سال و دو ماه است.

چرا سرنوشت عمران خان چنین شد؟

نگاهی به کارنامه سیاسی عمران خان نشان می‌دهد وی در 27 مرداد 1397 به عنوان نخست وزیر انتخاب شد و پس از 3 سال و 7 ماه در 21 فروردین 1401 از طریق رای عدم اعتماد از سوی مخالفانش در مجلس از قدرت کنار رفت.

بازیکن 69 ساله بین‌المللی کریکت و رهبر حزب تحریک انصاف پاکستان با وعده ایجاد «پاکستان جدید و پایان دادن به فساد در این کشور» در انتخابات عمومی سال 2018 حضور یافت و از آن سربلند بیرون آمد. سپس جناح مخالف مدعی تقلب گسترده در انتخابات شد و تبانی عمران‌خان با تشکیلات قدرتمند نظامی در این کشور را پیش کشید.

عمران‌خان در سال 1996 حزب تحریک انصاف پاکستان را تأسیس کرد. وی تنها کاندیدای این حزب در انتخابات 2002 برای کسب کرسی پارلمان این کشور بود و این حزب، انتخابات سال 2008 را تحریم کرد.

تلاش او سرانجام در انتخابات عمومی گذشته در سال 2013 نتیجه داد و حزب او به عنوان بازیگری جدی در صحنه سیاسی پاکستان ظاهر شد. حزب تحریک انصاف در آن سال به عنوان دومین حزب بزرگ، آرا را به خود اختصاص داد.

از سال 1326 شمسی (1947میلادی) که جمهوری اسلامی پاکستان به استقلال دست یافت، تا به امروز هیچ یک از 21 نخست وزیر این کشور نتوانستند دوره پنج ساله نخست وزیری خود را کامل کنند. هر کدام از آن‌ها به دلایل مختلف از جمله ترور، کودتای نظامی، پرونده‌های فسادمالی، عدم توانایی اداره کشور و یا عدم توانایی امنیت کشور زودتر از موعد 5 ساله صندلی نخست وزیری را ترک کرده‌اند.

با این که نمایندگان مخالف عمران خان او را به «ناتوانی در بهبود شرایط اقتصادی و عمل نکردن به وعده‌های انتخاباتی به ویژه مقابله با فساد» متهم کرده بودند، اما بنظر می رسد اصل ماجرا چیز دیگری است.

به استناد گزارش های خبری نارضایتی ارتش از عملکرد دولت و شخص نخست وزیر هم از عوامل برکناری او بوده است به ویژه مخالفت وی به درخواست ارتش برای برکناری عالی‌ترین مقام اطلاعاتی و فرماندار پنجاب.

نقش آمریکا در برکناری عمران خان

به باور برخی از تحلیلگران سیاسی، جرقه اولیه این آتش در نهاد نخست وزیری پاکستان را می‌توان دقیقا در زمان حمله روسیه به اوکراین و سفر قریب الوقوع وی به مسکو یعنی 4 اسفند ماه 1400 دانست.

سفر عمران خان به مسکو به دعوت «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری فدراسیون روسیه صورت گرفت و وی اولین سفر خود را به عنوان نخست وزیر پاکستان به روسیه طی 23 سال اخیر انجام داد. آخرین سفر یک مقام بلندپایه از اسلام‌آباد به مسکو در سال 2011 صورت گرفت که طی آن رئیس دولت وقت پاکستان با مقام‌های روسیه دیدار کرد.

عمران خان در سفر خود به مسکو از تصمیم رییس جمهوری روسیه در حمله به اوکراین حمایت کرد. این در حالی است که «ژنرال قمر جاوید باجوا» رئیس ستاد نیروی زمینی ارتش پاکستان موضع مخالف گرفت و خواستار توقف هرگونه عملیات نظامی علیه اوکراین شد.

پس از آن عمران خان مواضعی علیه آمریکا اتخاذ کرد و به این ترتیب سناریوی عزل او از سوی واشنگتن کلید خورد.

نگاهی به رویکرد دولت واشنگتن در قبال ادعای عمران خان نشان می‌دهد مقامات آمریکایی تاکنون اظهارات او را رد نکرده‌اند و این مساله گمانه زنی در خصوص نقش واشنگتن در تحولات پاکستان را پررنگ تر از قبل می‌کند.

به گفته «دونالد لو» دستیار وزیر امور خارجه آمریکا، تهدید و شکست طرح عدم اعتماد علیه «عمران‌خان» به ضرر روابط دو کشور تلقی می‌شود.

لو که به گفته نخست وزیر پاکستان طی دیدار با سفیر این کشور در واشنگتن در اوایل ماه گذشته، با ابراز ناخرسندی از سیاست خارجی دولت اسلام‌آباد نسبت به پیامدهای آن هشدار داده بود؛ با پرسش خبرنگاران در جریان سفر به هند درخصوص اوضاع فعلی پاکستان روبرو شد.

این در حالی است که دستیار وزیر امور خارجه آمریکا در واکنش به پرسش‌های خبرنگاران اتهام نخست وزیر پاکستان را رد نکرد اما مدعی شد که واشنگتن از فرآیند قانونی و دمکراتیک پاکستان حمایت و از نزدیک تحولات این کشور را رصد می‌کند.

همچنین این در حالی است که به رغم تاکید نخست وزیر پاکستان مبنی بر دخالت آمریکا در امور کشورش، «ند پرایس» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به تحولات اخیر در پاکستان و مواضع رهبران این کشور علیه مداخله خارجی مدعی شد که واشنگتن معتقد به برتری قانون و نظام دمکراتیک است و از هیچ حزب سیاسی خاصی در پاکستان حمایت نمی‌کند.

وی مدعی شد که ایالات متحده معتقد به برتری نظام دموکراتیک، قانون اساسی و عدالت نه تنها در پاکستان بلکه در تمامی کشورهای جهان است، لذا اتهام مداخله در امور داخلی پاکستان بی اساس است. پرایس افزود: ما در پاکستان از هیچ حزب سیاسی و یا جناح خاصی حمایت نمی‌کنیم.

درپایان می‌توان گفت اکنون که اتحاد رهبران جناح مخالف و رأی اکثریت آنان به عدم اعتماد علیه عمران‌خان، بیست و دومین نخست وزیر پاکستان را به سرنوشت تمام اسلاف وی از زمان استقلال این کشور مبتلا کرد، تداوم اعتراضات ضد آمریکایی می تواند بر شدت تنش های سیاسی در این کشور بیفزاید.

بنظر می‌رسد واشنگتن در اعتراض به نزدیک شدن عمران خان به مسکو، کوشیده است با هدف به چالش کشیدن نخست وزیر پاکستان زمینه را برای سقوط دولت وی محیا سازد.

در پایان امید آن می رود چالش های فعلی در پاکستان از طریق مذاکره حل و فصل شود، چرا که تداوم آشفتگی سیاسی در ماه‌های آینده می‌تواند این کشور را درگیر جنگ داخلی کند و زمینه را برای تشدید ناآرامی و کشیده شدن زبانه های این آتش به خارج از مرزهای پاکستان را فراهم آورد.

برچسب‌ها

• پاکستان
• ند پرایس
• عمران خان
• اعتراضات