شمشیر زهرآلود عراق به جان ایران خورد

• فهرست محتوا
• رنسانس بخش انرژی عراق
• وضعیت بازار نفت
• تأثیر رشد انرژی عراق بر ایران
• رقابت در بازار گاز (تأثیر مستقیم بر صادرات و واردات)
• رقابت در جذب سرمایه‌گذاری خارجی
• تأثیر بر موقعیت ایران در اوپک

بزرگ‌ترین میدان گازی مستقل عراق، خور مور، ظرفیت تولید خود را 50 درصد افزایش داده و به 750 میلیون فوت مکعب استاندارد در روز (MMscf/d) رسانده است. این افزایش پس از آن محقق شد که شرکت‌های کرسنت پترولیوم و دانا گس پروژه KM250 را با ارزش 1.1 میلیارد دلار، هشت ماه زودتر از برنامه تکمیل کردند. این پروژه همچنین روزانه 7هزار بشکه میعانات گازی و 460 تن گاز مایع (LPG) تولید خواهد کرد که مکمل تولید کنونی 15هزار و 200 بشکه در روز میعانات و هزار و 70 تن در روز گاز مایع است.

این پروژه که در اقلیم کردستان عراق (KRI) واقع شده، تولید برق و رشد صنعتی در این منطقه را تقویت خواهد کرد و از ابتکار دولت اقلیم کردستان برای تأمین برق 24 ساعته و بهبود تأمین برق در سایر مناطق عراق حمایت می‌کند. پروژه KM250 در بازار اوراق قرضه آلترناتیو نوردیک فهرست شده و با پشتیبانی مالی از مؤسسه مالی توسعه آمریکا (DFC)، بانک شارجه و درآمد حاصل از اوراق قرضه تضمین‌شده 350 میلیون دلاری شرکت پرل پترولیوم تأمین مالی شده است. کرسنت پترولیوم و دانا گس هر کدام 35 درصد از سهام میدان گازی خور مور را در اختیار دارند.

مجید جعفر، مدیرعامل کرسنت پترولیوم، اظهار داشت: «تکمیل زودهنگام پروژه KM250 دستاورد بزرگی برای کرسنت پترولیوم، دانا گس و شرکای کنسرسیوم پرل است. این موفقیت نشان‌دهنده تعهد مداوم ما به اقلیم کردستان، توانایی ما در بهره‌برداری از منابع عظیم انرژی این منطقه و پایبندی به ایجاد فرصت‌های شغلی، بهبود خدمات محلی و ارائه انرژی پاک‌تر و قابل‌اعتمادتر برای منطقه و کشور است.»

رنسانس بخش انرژی عراق

بخش انرژی عراق در حال تجربه تحولی چشمگیر است. اقلیم کردستان از 27 سپتامبر، پس از دو سال و نیم توقف، صادرات حدود 2.5 میلیون بشکه نفت خام را از سر گرفته است. صادرات نفت در اوایل سال 2023 پس از رأی اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) مبنی بر نقض معاهده 1973 توسط ترکیه به دلیل خرید نفت کردستان بدون رضایت عراق متوقف شده بود. در همین حال، شرکت چندملیتی فرانسوی توتال‌انرژیز (NYSE:TTE) پروژه یکپارچه رشد گازی (GGIP) به ارزش 27 میلیارد دلار را آغاز کرده است. این پروژه چندمنظوره انرژی در سال 2024 پس از توافق با دولت عراق برای ازسرگیری این طرح تأخیری کلید خورد.

این پروژه شامل چندین بخش از جمله توسعه میدان نفتی رتاوی، ساخت یک مزرعه خورشیدی با ظرفیت یک گیگاوات و احداث یک کارخانه تصفیه آب دریا است. فاز اول پروژه نفتی با هدف تولید 120هزار بشکه در روز تا اوایل سال 2026 و بخش خورشیدی با هدف تأمین برق تا پایان سال 2025 آغاز خواهد شد.

توتال‌انرژیز در سال 2021 قراردادی با دولت عراق امضا کرد که شامل ساخت چهار پروژه نفت، گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر در جنوب عراق با سرمایه‌گذاری اولیه 10 میلیارد دلار طی 25 سال بود. اما این پروژه عظیم به دلیل اختلافات و مذاکرات سیاسی در عراق متوقف شده بود. با این حال، عراق در نهایت با کاهش سهم خود به 30 درصد موافقت کرد و این توافق راه را برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی به کشور هموار کرد. پس از سال‌ها ناپایداری، عراق اکنون از دوره‌ای از ثبات نسبی برخوردار است که شانس بازگشت سرمایه‌گذاران خارجی را افزایش داده است.

پاتریک پویان، مدیرعامل توتال‌انرژیز، به رویترز گفت: «دولت عراق قرارداد را بدون هیچ تغییری تأیید کرد... این برای من خبری بسیار خوشحال‌کننده بود.»

در همین حال، غول نفت و گاز بریتانیایی، بی‌پی (NYSE:BP)، پس از نهایی کردن قرارداد در مارس 2025، توسعه میدان‌های نفت و گاز کرکوک را آغاز خواهد کرد. به گفته مقامات عراقی، میدان‌های کرکوک در حال حاضر روزانه 245هزار بشکه نفت خام تولید می‌کنند. میدان کرکوک که در سال 1927 کشف شد، یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های نفتی خشکی جهان است و تخمین زده می‌شود 10 میلیارد بشکه نفت قابل استحصال داشته باشد. این میدان توسط شرکت نفت شمال اداره می‌شود. عراق، دومین تولیدکننده بزرگ اوپک پس از عربستان سعودی است و اقتصاد این کشور به شدت به صادرات نفت خام وابسته است، به‌طوری که بیش از 90 درصد درآمدهای کشور از نفت تأمین می‌شود.

وضعیت بازار نفت

قیمت‌های نفت اخیراً تحت فشار قرار گرفته و به پایین‌ترین سطح در پنج ماه گذشته رسیده‌اند. این کاهش پس از تشدید تنش‌های تجاری آمریکا و چین توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) مبنی بر مازاد عرضه در سال 2026 رخ داد. با این حال، تحلیلگران کالای استاندارد چارترد معتقدند که احساسات بیش از حد بدبینانه در بازار تا حد زیادی غیرموجه است و کاهش تولید جبرانی توسط عراق و قزاقستان برای خنثی کردن برنامه کاهش تدریجی محدودیت‌های تولید اوپک پلاس کافی خواهد بود.

بازارها پس از نشست مجازی هشت عضو اوپک پلاس در 5 اکتبر که اعلام کردند 137 هزار بشکه در روز به تولید بازار در نوامبر اضافه خواهد شد، واکنش مثبتی نشان دادند. همان‌طور که انتظار می‌رفت، اوپک پلاس طرح کاهش‌های جبرانی برای تولید بیش از حد شش عضو را اعلام کرد. عراق با پیشنهاد کاهش فوری 130 هزار بشکه در روز از اوت 2025 تا ژانویه 2026 و سپس کاهش به 122 هزار بشکه در روز تا ژوئن 2026، بخش عمده این کاهش را بر عهده خواهد گرفت. تحلیلگران استاندارد چارترد خاطرنشان کردند که کاهش تولید عراق به تنهایی تقریباً برای خنثی کردن افزایش تولید سایر اعضای اوپک پلاس کافی است.

تأثیر رشد انرژی عراق بر ایران

رقابت در بازار گاز (تأثیر مستقیم بر صادرات و واردات)

رشد چشمگیر تولید گاز در میدان خور مور عراق، یک زنگ خطر جدی برای ایران است. ایران همواره به عنوان تأمین‌کننده اصلی گاز عراق برای نیروگاه‌ها شناخته شده است.

• کاهش وابستگی عراق به گاز ایران: زمانی که عراق بتواند به میزان قابل توجهی از گاز تولیدی داخلی خود برای تولید برق استفاده کند (همانطور که در تیترها اشاره شد، تلاش برای تأمین برق 24 ساعته)، وابستگی آن به واردات گاز از ایران کاهش می‌یابد. این امر به صورت مستقیم بر درآمدهای ارزی ایران از این محل تأثیر منفی می‌گذارد.

• رقابت منطقه‌ای: ثبات و توسعه زیرساخت‌های گازی عراق می‌تواند آن را به یک رقیب جدی برای ایران در بازارهای منطقه‌ای، به ویژه در حوزه صادرات به ترکیه، سوریه یا حتی اروپایی‌ها (در بلندمدت) تبدیل کند.

 رقابت در جذب سرمایه‌گذاری خارجی

پروژه‌های عظیم 27 میلیارد دلاری توتال‌انرژیز و سرمایه‌گذاری‌های بی. پی در میادین نفتی عراق، در تضاد کامل با وضعیت سرمایه‌گذاری در بخش انرژی ایران قرار دارد:

• خروج سرمایه: پروژه‌هایی مانند آنچه توتال در جنوب عراق دنبال می‌کند، نشان می‌دهد که با وجود ریسک‌های ژئوپلیتیک، سرمایه‌گذاران بین‌المللی (حتی شرکت‌هایی که در ایران فعالیت داشته‌اند) ثبات نسبی و چشم‌انداز بازگشت سرمایه در عراق را ترجیح می‌دهند. این امر بر توان ایران برای جذب سرمایه‌های مورد نیاز برای نوسازی میادین قدیمی تأثیر منفی می‌گذارد.

• تکنولوژی و دانش فنی: ورود شرکت‌های پیشرو مانند بی. پی و توتال، باعث تزریق دانش فنی و فناوری‌های نوین (به ویژه در حوزه بازیابی از میادین قدیمی) به عراق می‌شود که شکاف تکنولوژیک بین دو کشور را عمیق‌تر می‌کند.

تأثیر بر موقعیت ایران در اوپک

تولید نفت عراق، به ویژه با بازگشت کامل صادرات از بندر جیهان ترکیه (پس از حل اختلافات حقوقی)، بر سهمیه‌های اوپک تأثیر می‌گذارد:

• فشار بر سهمیه: همانطور که در تیترها مطرح شد، افزایش پایدار تولید عراق، به این کشور قدرت چانه‌زنی بیشتری در اوپک می‌دهد تا سهمیه خود را افزایش دهد یا در مقابل کاهش تولیدات سایر اعضا مقاومت کند. در سناریوهایی که ایران برای حفظ سهم تولیدی خود فشار وارد می‌کند، افزایش ظرفیت عراق می‌تواند این معادله را پیچیده‌تر سازد.

• اهرم فشار منطقه‌ای: عراق با تکیه بر توسعه سریع منابع خود، می‌تواند از موضع قدرت بیشتری در مذاکرات نفتی استفاده کند، که این امر به طور غیرمستقیم موقعیت ایران را در سازمان اوپک و اوپک پلاس تحت تأثیر قرار می‌دهد.

به طور خلاصه، رشد سریع و جذب سرمایه در بخش انرژی عراق، یک هشدار استراتژیک برای ایران است که باید با سرعت بیشتری برای رفع موانع سرمایه‌گذاری داخلی و توسعه ظرفیت‌های خود، به ویژه در حوزه گاز، اقدام کند تا سهم خود را در بازار انرژی منطقه حفظ نماید.