شیوه زندگی اهل بیت (ع)، همان چیزی که گم کرده ایم!

وجود قانون‌های نوشته و نانوشته برای دوام ارتباطات اجتماعی امری ضروری است اما همیشه قانون‌های اجباری و ضمانت اجرای کیفری نمی‌تواند تنظیم کننده روابط انسانی باشد و لازم است برخی قوانین در چارچوب اصول اخلاقی و تربیتی برای افراد تبیین شوند.

یکی از منابع جامعی که می‌تواند در همه زمینه‌های خانوادگی، اجتماعی و حتی سیاسی اندرزهایی کاربردی داشته باشد رساله حقوق امام سجاد (ع) است؛ رساله‌ای که نکات انسانی و اخلاقی را بیان می‌کند که گمشده جامعه امروزی است.

در این رساله از حقوق کسانی که شادی را به ما هدیه کردند و باعث لبخند ما شدند اما ما به راحتی حقی که به گردن مان دارند را نادیده می‌گیریم و لطف و محبت شان را فراموش می‌کنیم تا نحوه دادرسی و دادخواهی و مرزها و حقوقی که در خسارت گرفتن و کیفر کردن‌های مان که باید رعایت کنیم اما ناجوانمردانه از آن عبور می‌کنیم، بیان شده است.

اسماعیل اثباتی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در گفت‌وگو با ایسنا در این رابطه عنوان کرد: این حدیث، نامه امام سجاد (ع) به یکی از اصحابشان است که ابوحمزه ثمالی آن را نقل کرده است و در منابع قدیمی ازجمله «امالی»، «من لایحضره الفقیه» و «خصال» شیخ صدوق و کتاب «تحف العقول» ابن شعبه حرانی نیز نقل شده است.

وی بیان کرد: همه اصول و قواعد منشور حقوق شهروندی در رساله حقوق امام سجاد (ع) نیست اما اصل و پایه همه مواردی که در منشور شهروندی ذکر شده در این رساله وجود دارد.

وی بابیان اینکه این رساله حق خدا، حق خود و اعضای بدن، حق کارها و عبادت، حق دیگران از جمله حکومت، خانواده، همسایه، همکار و... را در 50 بند بیان می‌کند، اظهار کرد: مثلا در رابطه با حکومت، حق افراد نسبت به حکومت و حق حکومت نسبت به افراد را بیان می‌کند.

وی ادامه داد: این حدیث حقوق متعددی در روابط اجتماعی افراد بیان می‌کند، مثلا در رابطه با حق طلبکار می‌فرماید: اگر توان پرداخت آن را داری، باید آن را بپردازی و او را معطل نکنی و اگر توان پرداخت نداری باید با خوش‌زبانی و به آرامی مهلت بخواهی و نباید بدرفتاری کرد؛ زیرا بدرفتاری در این شرایط از پستی فرد ناشی می‌شود و پیامبر اکرم (ص) نیز در این رابطه فرمودند اگر فرد توان پرداخت بدهی‌اش را دارد و آن را پرداخت نکند ستم کرده است.

اثباتی بیان کرد: در حقوقی که امام سجاد (ع) بیان می‌کند خط قرمزهایی وجود دارد و آن‌هم حق خداوند است؛ زیرا حق خداوند بزرگ‌ترین حق و پایه همه حقوق است؛ مثلا می‌گویند به دوستت کمک اما تا جایی که بدانی در راه اطاعت خدا گام برمی‌دارد و نمی‌خواهد حق الهی و دیگران را از بین ببرد.

وی بابیان اینکه زیبایی کلام امام زین‌العابدین (ع) جایی مشخص می‌شود که برای افرادی که به انسان بدی کرده‌اند هم حقوقی را قائل شده است، گفت: اگر کسی به صورت عمدی به تو بدی کرده اولین حقش این است که اگر می‌توانی گذشت کنی؛ زیرا این کار باعث از بین رفتن کدورت‌ها و رعایت ادب می‌شود و اگر نخواستی که گذشت کنی باید به همان اندازه که بدی کرده کیفر کنی و اجازه کیفر بیشتر نداری؛ مثلا اگر فرد یک ضربه زده است تو نیز باید یک ضربه بزنی.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی بابیان اینکه امام سجاد (ع) در رابطه با بدی که غیرعمد بوده است می‌گوید: اگر خسارت را طلب می‌کنی باید مواظب باشی که ستم نکنی، تصریح کرد: مثلا اگر فرد تصادف کرده است نباید در خسارت گرفتن همه خرابی‌های گذشته ماشینش را هم از طرف مقابل بگیرد و باید تا جایی که می‌تواند نرمی و ملاطفت کند.

وی اظهار کرد: امام سجاد (ع) برای فردی که باعث شادی می‌شود هم حقوقی را بیان می‌کند و می‌فرماید: اگر عمدا وسیله شادی تو را فراهم کرده است ابتدا باید شاکر خدا باشی؛ زیرا او بنده خدا بوده و خدا این وسیله را قرار داده است و از حقوق شاد کننده این است که ابتدا باید تشکر کنی سپس عوض کار او را بدهی و در آخر هم پاداشی برای او در نظر بگیری.

اثباتی ادامه داد: اگر کسی سهوی باعث خنده و شادمانی تو شد، خدا را شکر کن و سپس برای او خیرخواهی کن چون اسباب نعمت بوده و اسباب نعمت هم برکت است.

وی اظهار کرد: امام سجاد (ع) در رابطه با حق فردی که ادعایی دارد (شاکی) می‌فرماید: اگر ادعا کننده درست می‌گوید دلیلش را نقض نکن و خودت حاکم بشو و بدون آنکه نیاز به شهادت داشته باشد، خودت گواه او باش؛ اما اگر به باطل ادعایی مطرح کرد با نرمی رفتار کن و سعی کن او را بترسانی.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: این ترساندن به معنای تهدید کردن نیست؛ بلکه یعنی او را به دینش قسم بدهید و خدا را به یادش بیاورید تا بترسد و متوجه اشتباهش بشود.

وی ادامه داد: اگر به‌تندی رفتار کرد، سخن ناروا نگو؛ زیرا باعث بیشتر شدن دشمنی‌اش می‌شود همچنین اگر داد و بیداد کرد از حرف منطقی خودت کوتاه نیا، اما حرف بد هم به زبان نیاور؛ زیرا سخن بد شر برانگیز و سخن خوب شر برانداز است.

وی افزود: امام سجاد (ع) می‌فرماید اگر ادعایی نسبت به کسی دارید با آرامش رفتار کنید چون ادعا کردن مانند سیلی زدن، کوبندگی دارد و اگر به‌تندی هم رفتار کنید باعث بیشتر شدن تنش‌ها می‌شود همچنین به فرد مهلت بدهید تا هم به حقتان برسید و هم دردسر ایجاد نشود.

انتهای پیام