عربستان و ترکیه در حال تصاحب سهم ایران از گردشگری طبیعت محور
دهه‌ها سال است که یکی از سرفصل‌های اصلی کتاب جغرافیا در مقاطع مختلف مثل دبستان و راهنمایی، نمایش چهار فصل ایران بوده.
هر جایی که صحبت از تصویر کلی طبیعت ایران باشد، باید منتظر شنیدن «ایران چهار فصل است» باشیم. این بیانیه سعی در نمایش یک حقیقت دارد. منظره طبیعت ایران یک فرم یکسان ندارد و می‌توان فرم‌های مختلفی را در سرتاسر آن پیدا کرد.
از کوهستان‌های سرد و بلند گرفته تا تپه‌های شنی گرم. سواحلی که در شمال سردتر و در جنوب گرم‌تر هستند؛ حتی آسمان شب ایران که به شما اجازه می‌دهد اعماق کهکشان را ببینید. اما چقدر از این طبیعت استفاده کردیم؟
ارزش‌گذاری غلط طبیعت
در زمینه ارزش‌گذاری باید با ابزار بازار به این ماجرا نگاه کنیم. یک معادله ساده بین عرضه و تقاضا ایجاد خواهد شد. سرمایه طبیعی ایران در حال حاضر عرضه بالایی دارد. برای هر سیزده‌به‌در می‌توانیم یک طبیعت تازه را کشف کنیم. هر سال تابستان می‌توانیم به مقصدی جدید سفر کنیم که سرد باشد و در زمستان دمای گرم را تجربه کنیم. با این حجم از عرضه، ممکن است که ارزش‌گذاری دولتی و شخصی پایین باشد. به عبارتی دیگر، به درستی ارزش طبیعت نادر ایران را درک نکنیم و در پاسداشت و بهره‌گیری از این طبیعت موفق نباشیم.
اما در منطقه این برخورد وجود ندارد. کشورهای خاورمیانه بهره‌وری بهتری نسبت به طبیعت دارند و با حفاظت از منابع طبیعی و مرکزیت دادن به طبیعت در استراتژی گردشگری خود، بازخورد بهتری نسبت به طبیعت کشور خود جذب می‌کنند. باید دو مورد را در کشورهای عربستان و ترکیه بررسی کنیم تا کاملا متوجه شویم که چطور این دو کشور، با استفاده از هزینه بازاریابی بالا، طبیعت خود را به جهان نمایش می‌دهند.
العلا، جواهر گردشگری طبیعی عربستان
جاده عود همیشه اهمیت بالایی برای تاریخ تجاری و گردشگری عربستان داشته. این جاده در طول تاریخ برای تمدن‌های مختلفی ارزشمند بوده و روزگاری عمان، یمن و فلسطین را به یکدیگر متصل می‌کرده. در قلب این جاده یادگاری از تمدن نبطی‌ها باقی مانده که با عنوان «مداین صالح» و «حجر» شناخته می‌شود. عربستان یک ساختار بازاریابی مشخص را تعریف کرده که هر جاذبه گردشگری را به یک پروژه مداوم بزرگ تبدیل می‌کند.
عربستان برای برخی از مناطق طبیعی و گردشگری خود یک کمیسیون کلی تشکیل می‌دهد. سپس هر کدام از این کمیسیون‌ها همانند یک شرکت کاملا تثبیت شده، از واحدهای کاری مختلف از جمله واحدهای توسعه و واحدهای بازاریابی تشکیل می‌شوند. به عنوان مثال، جاذبه گردشگری «العلا» را در نظر بگیرید. این جاذبه یک کمیسیون اصلی دارد. اسم این کمیسیون «Royal Commision of AlUla» نام دارد. به تازگی مدیر بازاریابی این کمیسیون اعلام کرده که تنها در سال 2021 نزدیک به 146 هزار نفر از این جاذبه بازدید کردند.
آماری به این دقت از جاذبه‌های گردشگری ایران وجود ندارد. اما به عنوان مثال در سال 1397 نزدیک به 4 میلیون بوده. برای عربستان سعودی در سال 2017 این رقم 16 میلیون نفر بوده. عربستان با تکیه بر مسافران زائر، تلاش دارد تا مسافران و گردشگران تفریحی را بیشتر و بیشتر کند. در حقیقت عربستان برای سال 2022 رقم 70 میلیون گردشگر را به عنوان هدف قرار داده.
کاپادوکیا بخشی از برنامه Vision 2023
ترکیه جامع‌ترین استراتژی گردشگری در منطقه را دارد. سندی به نام Vision 2023 در ترکیه وجود دارد که برنامه‌ای جامع برای بازه‌های زمانی مختلف مانند یک دهه ایجاد کرده. سند Vision 2023 برای محور مشترک گرفتن دولت و همچنین سرمایه‌گذاران خصوصی ایجاد شده.
طبق اعلام فلایتیو در گزارش جامع گردشگری ایران اصلی‌ترین زاویه‌های توسعه در این سند، تکیه بر مفهوم گردشگری پایدار و هویت برند مناطق مختلف ترکیه است. به صورت خلاصه، ترکیه چه ذهنیتی نسبت به این دو دارد؟
گردشگری پایدار: ترکیه بر این باور دارد که سرمایه‌گذاری باید در سرتاسر کشور پخش شود و تمرکز بر روی بهبود زیرساخت‌ها به صورت طبیعی باشد. ترکیه سرمایه‌گذاران را از تمرکز بر روی یک منطقه در کشور یا یک منطقه در یک شهر منع می‌کند و به سرمایه‌گذاران اعلام می‌کند که به جای مناطق توریستی باید شهرهای توریستی ایجاد شود.
هویت برند: هر شهر توریستی، باید یک هویت برند مشخص خود را داشته باشد. مثلا استانبول می‌تواند شهری پرانرژی و تاریخی باشد و کاپادوکیا منظره‌ای جادویی به همراه داشته باشد.
این ذهنیت باعث شده که ترکیه تا سال 2023 به رتبه پنچم گردشگری در جهان دست پیدا کند. این رتبه در حال حاضر متعلق به ایتالیا است، اما توجه ترکیه به سند 2023 خود، فعالیت مداوم و برگزاری جام‌جهانی در نزدیکی این کشور، امکان رسیدن به اهداف اصلی سند را فراهم می‌کند.
ایران چه پتانسیلی در زمینه گردشگری طبیعت‌محور دارد؟
ایران کشوری چهار فصل است. این جمله را که فراموش نکردید؟
ایران امکان بازدید از جاذبه‌های گردشگری همچون کاپادوکیا و العلا را در یک کشور فراهم می‌کند. ایران توانایی این را دارد که با تکیه بر گستره بزرگ طبیعی خود و همچنین تنوع منظره طبیعت خود، به تعداد گردشگران خارجی بالایی در سال دسترسی پیدا کند. در سال 2019 ایران 9 میلیون گردشگری (از جمله مسافرین ترانزیت) را به خود دید. این رقم می‌تواند بهبود پیدا کند. یک راه‌حل ساده، بازاریابی بهتر است.
به عنوان مثال به پروژه فم‌تریپ که توسط فلایتیو و feel iran برگزار شد راهکاری منطقی است. برخی مناطق کشور مثل کلوت شهداد یا بازارهای اصفهان می‌توانند هویت برند مشخصی را داشته باشند. این هویت برند هم می‌تواند از طریق بازیگران رسانه‌ای مثل اینفلوئنسرهای سفر بین‌المللی، به میلیون‌ها گردشگر احتمالی مخابره شود. در حقیقت این پروژه‌ها بخشی از یک راه‌حل بزرگ‌تر هستند. در تصویر کلان باید زیرساخت کشور، قوانین کشور و روابط بین‌الملل باید بهبود شدیدی پیدا کند تا ما توانایی جذب گردشگر چند ده میلیونی را پیدا کنیم، اما باید کار از جایی شروع شود.