عوارض خطرناک سموم کشاورزی غیراستاندارد بر سلامتی / راهکارهایی برای کاهش اثر سم باقی‌مانده در میوه و سبزی

دکتر محمد شکرزاده در گفت‌وگو با خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاری تسنیم، درباره موضوع سموم باقیمانده در محصولات کشاورزی، اظهار کرد: نکته اولی که باید به آن توجه کنیم این است که ما نمی‌توانیم به محصولات کشاورزی اصلا سم نزنیم. زیرا بیماری‌ها و آفات مختلفی وجود دارد که نیاز به سمپاشی محصولات کشاورزی دارند اما اینکه برای چه محصولی از چه نوع سمی استفاده شود حائز اهمیت است و جهاد کشاورزی باید اطلاع‌رسانی مناسبی را به کشاورزان داشته باشد که برای محصولات خود از سموم مناسبی استفاده کند.

لزوم استفاده از سموم مناسب در کشاورزی

وی افزود: در سموم کشاورزی شاخصه‌ای به نام "دوره کارنس" داریم این شاخصه به معنای مدت زمانی است که باید بگذرد تا میزان سم به حد استانداردی برسد تا عوارضی روی سلامتی نداشته باشد بنابراین باید مشخص شود که کشاورزان از چه نوع سمی استفاده کنند که پس از برداشت محصول باقیمانده وجود نداشته باشد.

استاد گروه سم‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی مازندران ادامه داد: اکثر کشاورزان به صورت تجربی یاد گرفته‌اند که از چه نوع سمی برای محصولات خود استفاده کنند و ممکن است برخی از این سموم باقیمانده داشته باشند و وقتی میوه و محصولات کشاورزی به ثمر می‌رسند مصرف‌کننده ممکن است در شرایطی از آن استفاده کند که سم باقیمانده در آنها وجود دارد.

خطر مصرف محصولات سمپاشی‌شده توسط دام‌ها

متخصص سم‌شناسی و مسمومیت گفت: حتی ممکن است محصولات کشاورزیِ سمپاشی شده، توسط حیوانات مصرف شود؛ یعنی دام از علوفه یا محصولات سمپاشی شده استفاده کند و انسان نیز از گوشت و یا شیر دام استفاده کند و در نتیجه این سم، اثرات مخرب خود را بر سلامتی انسان بگذارد.

عوارض خطرناک سموم کشاورزی بر سلامت انسان

وی خاطرنشان کرد: بخشی از این سموم در بدن انسان متابولیزه، تجزیه و دفع می‌شود. بخشی از آن ممکن است تبدیل به ترکیبات خطرناک‌تر و وارد بافت‌های مختلف شود. بخشی از این سموم می‌تواند وارد بافت‌هایی مانند بافت چربی شده و بعدها آزاد شود؛ مثلا اگر برخی از سموم چربی‌دوستی بالایی داشته باشند ممکن است در بافت چربی ذخیره و بعدها آزاد شوند.

شکرزاده بیان کرد: سموم باقیمانده در محصولات کشاورزی می‌توانند به صورت رادیکال درآیند؛ این رادیکال‌ها به سلول‌های مختلف هجوم می‌برند و آنها را تخریب می‌کنند یا اینکه می‌توانند در تقسیم سلولی مداخله کرده و آن را بی‌نظم کنند. اگر بدن نتواند با این بی‌نظمی سلولی مقابله کند عوارض مختلفی ایجاد می‌شود.

متخصص سم‌شناسی و مسمومیت تصریح کرد: از جمله این عوارض می‌توان به کارسینوژن بودن (سرطان زا)، تراتوژن بودن (ناقص‌الخلقه زایی در زنان باردار) اشاره کرد. همچنین سموم ممکن است موتاژن (جهش زا) باشند و این جهش‌های ژنی ممکن است در خود فرد اثر نداشته باشد اما در نسل‌های او تاثیرگذار باشد. مصرف نابه جای سموم کشاورزی یا مصرف به جا اما با دوز بالا می‌تواند این عوارض را ایجاد کند.

راهکار کاهش سموم محصولات کشاوزی

وی درباره راهکار کاهش آسیب ناشی از سموم باقیمانده در محصولات کشاورزی گفت: ما می‌توانیم برخی اقدامات را انجام دهیم که میزان سموم باقیمانده در محصولات کشاورزی کمتر شود. اولاً کشاورزان باید از سموم مناسبی برای محصولات خود استفاده کنند ثانیاً باید مشخص شود که مدت زمان ماندگاری این سموم در محصولات چقدر است تا معلوم شود محصولات کشاورزی چه زمانی باید به بازار فروش وارد شوند.

متخصص سم‌شناسی و مسمومیت ادامه داد: برخی از میوه‌ها مانند سیب و پرتقال را می توان انبار کرد تا میزان سم آنها کاهش یابد اما برخی از محصولات مانند خیار و سبزیجات را نمی‌توان انبار کرد و می‌توان از طریق شستشو میزان سم موجود در آن‌ها را کاهش داد؛ برای مثال می‌توان هنگام شستشوی سبزی و خیار مدتی آنها را درون آب قرارداد تا سموم هیدروفیل (آب دوست) آن آزاد و وارد آب شود. در خصوص گوشت و مرغ نیز می‌توان از طریق پخت و پز، میزان برخی از سموم را کاهش داد. درباره میوه‌هایی که پوست دارند می‌توان با گرفتن پوست آنها میزان سموم را کاهش داد. در هنگام شستشوی سبزیجات می‌توان به آب مقداری نمک یا سرکه اضافه کرد که باعث می‌شود سرعت تجزیه سم افزایش یابد.