فتنه انگلیسی پان‌تورانیسم در شمال غرب ایران

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم، احمد کاظمی نویسنده و پژوهشگر ارشد اوراسیادر نشست «ما و غرب، سایه استعمار انگلیس بر خاورمیانه و ایران» که در موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی برگزار شد، درخصوص شکل‌گیری پان‌تورانیسم در آسیای مرکزی و ریشه و دلایل گسترش آن گفت: تحولاتی که امروزه در منطقه خصوصا در شمال غرب ایران شاهد آن هستیم، به یک الگوی تحلیلی نیاز دارد تا بتوانیم با توجه به سرعت و پیچیدگی تحولات، یک درک درازمدت و واقعی از فتنه‌هایی که خصوصا در حوزه ژئوپلیتیکی در حال انجام است، داشته باشیم و این الگوی تحلیلی به نظر من در قالب پان‌تورانیسم انگلیسی قابل ارزیابی است.

پان تورانیسم؛ یک ایده انگلیسی با کارکردهای چندگانه

کاظمی به قدمت ایده پان‌تورانیسم اشاره کرد و افزود: آن چیزی که به عنوان پان‌تورانیسم انگلیسی مطرح می‌شود، حداقل 200 سال سابقه دارد و ما وقتی از پان‌ها - پان‌آذریسم، پان‌ترکیسم و پان‌تورانیسم صحبت می‌کنیم، پان‌تورانیسم از لحاظ قدمت تاریخی، بیشترین سابقه را دارد و به قرن نوزدهم برمی‌گردد، یعنی یک‌صد سال پیش و حتی بیشتر، یعنی پیش از تاسیس جمهوری ترکیه.

در طول قرن نوزدهم تعدادی از تئوریسین‌های یهودی‌انگلیسی یا فرانسوی مثل وامبری، لئون کوهن و آرتور دیوید لاملی در آثاری که در آن مقطع دارند، به این مقوله می‌پردازند. اولین‌بار در سال 1811 لاملی در کتاب بررسی‌های مقدماتی از تورانیسم و معادل‌سازی آن با ترکان و برتری ترکان صحبت می‌کند و در اوج این نظریه‌پردازی شاهد هستیم که در سال 1868 وامبری در لندن کتاب خاطرات درویشی دروغین در آسیانه میانه را منتشر می‌کند و آنجا برای اولین‌بار یک مفهوم جغرافیایی از پان‌تورانیسم ارائه داده و نهایتا کوهن این تفکرات را گسترش می‌دهد. بنابراین پان تورانیسم یک ایده انگلیسی با کارکردهای چندگانه است.

اولین کارکرد؛ تضعیف روسیه تزاری

استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه با بیان اینکه ایده پان‌تورانیسم که به نوعی از دریای مدیترانه، بخش‌هایی از یونان، ترکیه تا قفقاز، قفقاز شمالی، بخش‌هایی از روسیه تزاری، دریای کاسپین، آسیای مرکزی و مناطق ایغورنشین چین و بخش‌هایی از افغانستان را در برمی‌گیرد، چند کارکرد برای انگلستان داشته است، به اولین کارکرد اشاره کرد و افزود: مهمترین کارکرد پان‌تورانیسم برای انگلیس، بحث تضعیف روسیه تزاری و مقابله با پان‌اسلاویسم بوده است. به عبارتی در رقابت‌های استعماری انگلستان با روسیه تزاری، پان‌تورانیسم به معنای تحریک اقوام تُرک‌زبان، یک ابزار مهم برای انگلستان در چهارچوب رقابت‌های ژئوپلیتیکی محسوب می‌شده است.

دومین کارکرد؛ جلوگیری از اتحاد اسلامی

کاظمی گفت: دومین کارکرد پان‌تورانیسم جلوگیری از اتحاد اسلامی در این مناطق بود. به هر حال بافت مذهبی آسیای مرکزی و قفقاز و...، اسلامی بوده و خصوصا در قالب بحث توسعه امپراتوری عثمانی برای انگلستان پان‌تورانیسم می‌توانست مانع وحدت اسلامی شود.

سومین کارکرد؛ مقابله با چین

وی یادآور شد: سومین کارکرد پان‌تورانیسم نیز علیه چین و زمانی بود که چین سر برمی‌آورد. کمااینکه در سال 1933 وقتی که جمهوری متحده ترکستان شرقی به مرکزیت کاشغر در مناطق سین‌کیانگ و اویغورنشینِ چین تشکیل می‌شود، باز ایده‌ای بر اساس پان‌تورانیسمِ انگلیسی یعنی مقابله با چین مطرح می‌شود.

پان‌تورانیسم امروز در اوج مقابله با ایران

پژوهشگر ارشد اوراسیا تاکید کرد که ایده پان‌تورانیسم با سه کارکرد فوق در طول حیات تاریخی خودش و در مقاطع مختلف علیه ایران نیز هدف‌گذاری می‌شود که امروز در اوج این هدف‌گذاری قرار گرفته‌ایم.

وی با این یادآوری که پان‌تورانیسم به عنوان یک ایده انگلیسی 200 سال حیات دارد، گفت: وقتی که در اواخر دوره عثمانی کمیته اتحاد و ترقی ترکان جوان روی کار می‌آیند و خصوصا از سال 1907 که به نوعی در حیات سیاسی عثمانی نقش پررنگی پیدا می‌کنند، پان‌تورانیسم نیز وارد عثمانی می‌شود و با پان‌ترکیسم کاملا ممزوج می‌شود و نظریه‌پردازهای مشهور ترکان جوان مثل یوسف آقچورا یا ضیا گوک‌آلپ کاملا روی تورانیسم کار می‌کنند. ضیا گوک آلپ در همین خصوص می‌گوید که وطن ترکان، نه ترکیه و نه ترکستان، بلکه سرزمین تاریخی و جاودانه توران است.

پان‌تورانیسم؛ مفهومی سیاسی با کارکردی ژئوپلیتیکی

این نویسنده با اشاره به وجود سه نظریه درخصوص ریشه‌شناسی پان‌تورانیسم، افزود: به نظر می‌رسد که پان‌تورانیسم به عنوان یک مفهوم سیاسی، یک پیشران تهاجمی و یک مفهوم ژئوپولیتیکی، همان چیزی است که آرنولد توینبی؛ مورخ انگلیسی مطرح می‌کند. کسی که با اطلاعات نیروی دریایی ارتش انگلستان هم همکاری نزدیک داشته است. او در سال 1918 کتابچه نهضت پان‌تورانی را منتشر می‌کند و جالب اینکه یک سال بعد، (یعنی در همان سال‌هایی که بریتانیا در این منطقه یعنی در قفقاز و آسیای مرکزی به عنوان بازوی شرقی متفقین وارد شده) کتابچه راهنمایی تورانیان و پان‌تورانیسم توسط اطلاعات نیروی دریایی ارتش بریتانیا منتشر می‌شود. در آن کتابچه مطرح می‌شود که پان‌تورانیسم فقط یک مفهوم سیاسی نیست، بلکه بار ژئوپلیتیکی دارد. آرنولد توینبی در آن کتابچه از پان‌تورانیسم به عنوان نهضت پان‌تورانیسم یاد کرده و می‌نویسد که منشا پان‌تورانیسم تصنعی و اروپایی است و عثمانی‌ها آن را از ادبیات و زبان فارسی دریافت نکرده‌اند، بلکه از اروپاییان و با محوریت انگلستان گرفته‌اند. و خب این پان‌تورانیسم در همان اوایل جمهوری ترکیه کاملا ماهیت ژئوپلیتیکی خودش را نشان می‌دهد و تنها سد تاسیس شوروی است که برای حدود 70 سال این پان‌تورانیسم انگلیسی آن را مهار می‌کند.

واکاوی نظریه ترک‌ها / تاسیس جهان تورانی پس از فروپاشی شوروی و ایران

پژوهشگر ارشد اوراسیا تاکید کرد: ما اگر بخواهیم امروز فتنه ژئوپلیتیکی پانتورانیسم انگلیسی را برای خفگی ایران درک بکنیم، باید برگردیم به همان نظریه‌پردازهایی که در اواخر دوره عثمانی و در اوایل جمهوری ترکیه تعریف خود را از پان‌تورانیسم مطرح می‌کردند. نظریه‌پردازهایی مثل تگین‌آلپ که مولف کتاب «ایده‌آل ترکی و پان‌ترکی» است و می‌گوید پان‌تورانیسم شامل مناطق تاتارهای غازان، کریمه، سیبری غربی، قفقاز، ترک‌زبان‌های ایران، آسیای میانه، ترکستان و افغانستان است. تگین‌آلپ در مقاله خود به عنوان توران، تاسیس جهان تورانی را منوط به فروپاشی روسیه تزاری و طبیعتا بعدها شوروی و ایران می‌داند. نظریه‌پرداز دیگری که در همان مکتب روی این موضوع کار می‌کند عمر سیف‌الدین است که در مقاله خودش به عنوان «توران؛ دولت فردا» تاکید می‌کند که دولت توران؛ دولتی فدرال متشکل از همه ممالک ترک، یعنی ممالکی در آسیای میانه، افغانستان، شرق چین و بخش‌هایی از روسیه است.

ایجاد جهانِ تُرک با فتح قفقاز

کاظمی با تاکید بر اینکه ترک‌ها به دنبال ایجاد جهانِ تُرک با فتح قفقاز هستند، یادآور شد: ایده دولت فدرال عمر سیف‌الدین با تاسیس سازمان دولت‌های ترک پس از فروپاشی شوروی و به‌ویژه پس از پروژه جنگ دوم قره‌باغ که به عنوان پروژه آنگلوساکسونی یک دفعه دچار جهش چند برابری شد، یعنی پرچم واحد، پول واحد، سازمان اقتصادی واحد و پایش جغرافیایی و اقدامات متعدد دیگر، شکل گرفت. بنابراین نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه کرد، همان است که عمر سیف‌الدین صد سال پیش می‌گوید؛ اینکه لازمه تاسیس جهان تورانی و رسیدن به ترکستان یعنی آسیای میانه - همان منطقه‌ای که ترکیه از سال گذشته در کتب درسی‌اش هم نام آن را از آسیای میانه به ترکستان تغییر داده - فتح قفقاز است.

تاسیس جهان تُرک و حمایت از صهیونیسم با ایجاد کریدور جعلی زنگه‌زور

پژوهشگر ارشد اوراسیا با طرح این پرسش که فتح قفقاز چگونه ممکن است؟ گفت: فتح قفقاز زمانی صورت می‌گیرد که این جهانِ به اصطلاح تُرک، از لحاظ جغرافیایی به هم متصل بشود. اینجاست که پس از فروپاشی شوروی، طرح گوبل یا پس از 30 سال طرح دالان تورانیِ ناتو یا کریدور جعلی زنگه‌زور، مسیر ترامپ یا هر عنوانی که برایش مطرح شود، معنای خودش را پیدا می‌کند. یعنی یک هدف بر اساس یک تفکر انگلیسیِ 200 ساله که در بستر جمهوری ترکیه رشد و نمو پیدا کرده و امروزه آن هدف در قالب کریدور جعلی زنگه‌زور دنبال می‌شود. به خاطر همین است که ما جا پای انگلیس را در تحولات این منطقه پس از فروپاشی شوروی به‌ویژه بعد از جنگ دوم قره‌باغ می بینیم.

به خاطر همین است که می‌بینیم انگلیسِ مسیحیِ مدعی رهبری جهان مسیحیت، نه تنها در مقابل پاکسازی قومی بیش از 120 هزار ارمنی سکوت می‌کند، بلکه در شورای امنیت از مواضع آذربایجان حمایت می‌کند. به دلیل اینکه هدف، یک هدف والاتر برای انگلیس است؛ ایجاد جهان تورانی که در قالب نظم آنگلوساکسونی قرار است علیه ایران، روسیه و چین یک کانون بحران باشد؛ یک مثلث سه ضلعی که بتواند آنها را مهار کند و به نوعی مهمتر از آن، همانطور که در دو سال اخیر یعنی در جریان نسل‌کشی غزه شاهد بودیم، قرار است به عنوان عقبه و پشتیبان جهان صهیونی باشد، کما اینکه امروز سوختش را تامین می‌کند، ارزاقش را تامین می‌کند، مسیر ترانزیتی برایش فراهم می‌کند، یا بحث کریدور داوود و اتصال آن به کریدور جعلی زنگه‌زور مطرح می‌شود و مواردی از این دست.

کاظمی تاکید کرد: امروز آن چیزی که در قالب فتنه‌های ژئوپلیتیکی در شمال غرب کشور ما اتفاق می‌افتد، یک فتنه آنگلوساکسونی بر اساس پان‌تورانیسم انگلیسی است.

حفظ امپراتوری بریتانیا با ترویج پیشران ایدئولوژیکی پان‌تورانیسم

استاد دانشگاه و پژوهشگر ارشد اوراسیا گفت: اخیرا سفیر انگلیس در آذربایجان مصاحبه بسیار قابل توجهی داشته و گفته که حضور انگلستان در جمهوری آذربایجان یکی از موفق‌ترین پروژه‌های حضور منطقه‌ای انگلستان بوده است. انگلستان 84 میلیارد پوند در جمهوری آذربایجان سرمایه‌گذاری کرده که رقم بسیار بالایی است. این درحالی است که معادن مس و طلای جمهوری آذربایجان و اصولا معادن جمهوری آذربایجان از دوره حیدر علی‌اف - مثل قراردادهایی که ایران در دوره قاجار می‌بست - کاملا در انحصار انگلستان است.

کاظمی افزود: امروز نظم قفقازی یک نظم آنگلوساکسونی است و از منظر نظم آنگلوساکسونی که معتقد است با پدیده افول آمریکایی مواجه هستیم، تنها چیزی که می‌تواند این منطقه را در ید قدرت انگلستان نگه دارد، وجود یک پیشران ایدئولوژیکی است. این پیشران ایدئولوژیکی در واقع پان‌تورانیسم است. آمریکا 20 سال بیشتر نتوانست در افغانستان دوام بیاورد چون فاقد یک پیشران ایدئولوژیکی بود. ولی پان‌تورانیسم یک پیشران 200 ساله است که می‌تواند با تحریک گسل‌ها در روسیه، چین و ایران و تهییج منطقه آسیای میانه و قفقاز در قالب به اصطلاح امپراتوریِ جهانِ تورانی برای آنها ایجادکننده تغییرات ژئوپلیتیکی باشد.

ترویج پیوستن به سازمان دولت‌های ترک؛ خیانت به ایران و آذربایجان

استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه گفت: امروزه آن کسانی که در سال‌های اخیر بحث عضویت ایران در سازمان دولت‌های ترک را مطرح می‌کردند سازمان دولت‌های ترک همین نظم آنگلوساکسونی انگلستان را دنبال می‌کند - اینها اگر افراد آگاهی نبودند، مطمئنا در قالب همان شبکه انگلیسی ایفای نقش می‌کردند و نه تنها دشمن ایران، بلکه دشمن درجه یک هویت آذربایجانی هستند، چون جهان تورانی اولین مانع‌اش را هویت آذربایجان می‌داند، چون هویت آذربایجانی یک نژاد ایرانی و یک هویت تاریخی ایرانی و شیعی است که همواره و از دوران ساسانیان تا عصر حاضر، پرچمدار صیانت از مرزهای معنوی، تمدنی و مذهبی و جغرافیایی ایران بوده است. بنابراین این هویت آذربایجانی باید تبدیل به یک هویت تورانی بشود تا جهان تورانی شکل بگیرد. کسانی که دم از سازمان دولت‌های ترک می‌زدند درواقع کاملا در خدمت ایده پان‌تورانیسم انگلیسی قرار گرفتند و امروز هم کسانی که از یک تکانه تاریخی ژئوپلیتیکی در قالب کریدور جعلی زنگه‌زور تقدیر می‌کنند و با انحایی از تبلیغات در این چند سال اخیر تلاش کردند از تبعات ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی و تمدنی و دینی این کریدور جعلی کم کنند، باز در خدمت همان پان‌تورانیسم انگلیسی هستند.

کاظمی در پایان یادآور شد که طبیعتا نسبت به موضع‌گیری ایران، طرح‌هایی که برای این منطقه ارائه می‌شود از یک حداقل و حداکثری برخوردار خواهد بود، ولی هیچگاه عمق این فتنه که یک بحث ژئوپلیتیکی از جنس پان‌تورانیسم انگلیسی است، کنار گذاشته نشده و ساده‌سازی در مورد آن درواقع خیانت به نسل حاضر و نسل آینده است.