فرصت‌های نوین صادرات صنایع غذایی در سایه تحریم‌ها
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند با هشدار درباره محدودیت‌های صادرات نفت در پی فعال‌شدن مکانیسم ماشه، صنایع غذایی و لبنیات را گزینه‌ای کم‌ریسک و ارزش‌آفرین برای حفظ درآمدهای ارزی دانست.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند با هشدار درباره محدودیت‌های صادرات نفت در پی فعال‌شدن مکانیسم ماشه، صنایع غذایی و لبنیات را گزینه‌ای کم‌ریسک و ارزش‌آفرین برای حفظ درآمدهای ارزی دانست.
به گزارش خبرگزاری مهر، سیدطه‌حسین مدنی رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند با اشاره به آثار اقتصادی فعال شدن مکانیسم ماشه و چشم‌انداز آینده این وضعیت، گفت: این شرایط ممکن است صادرات نفت و مشتقات نفتی به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمدی کشور را با محدودیت‌ها و ریسک‌های جدی مواجه کند. با این چشم‌انداز، باید برای حفظ جریان‌های درآمدی کشور و عدم اخلال در تأمین منابع درآمدی راهکارهای اقتصادی چاره‌اندیشی کنیم.
مدنی درباره راهکارهای اقتصادی برای غلبه بر این شرایط توضیح داد: اگرچه صادرات نفتی و مشتقات آن به احتمال بسیار زیاد با محدودیت‌های متعددی مواجه خواهد شد؛ اما کشور ما از قابلیت‌های زیادی برای تنوع‌بخشی به منابع درآمدی و مدیریت ریسک ناشی از بازگشت تحریم‌ها برخوردار است.
صنایع غذایی و لبنیات؛ گزینه‌ای کم‌ریسک و ارزش‌آفرین
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند خاطرنشان کرد: محصولات غذایی به خصوص لبنیات، یکی از این راهکارها و نقاط اتکای اقتصادی در شرایط کنونی و پیش‌رو است. محصولات غذایی و لبنیات تحریم‌پذیری کمتر و ارزش افزوده بیشتری دارد و صادرات آن نسبت به نفت و مشتقات نفتی ریسک بسیار کمتری دارد. بنابراین این صنعت می‌تواند به خوبی در تأمین منابع ارزی کشور نقش‌آفرینی کند.
وی با تأکید بر لزوم ورود هوشمندانه و علمی به بازار مواد غذایی و لبنی جهانی گفت: بازارهای جهانی در شرایط کنونی برای ورود صنایع غذایی و لبنی بسیار مساعد است چون تقاضا برای محصولات سلامت‌محور لبنی مانند ارگانیک، کم‌چرب و پروبیوتیک رشد کرده، جمعیت شهری به خصوص در کشورهای منطقه و همجوار و تمایل به خرید محصولات بسته‌بندی شده با ماندگاری بیشتر، بالا رفته و اعتماد به کیفیت محصولات غذایی ایرانی و حلال در بازارهای منطقه و جهانی افزایش یافته است.
فرصت‌های صادراتی در منطقه و آفریقا
مدنی تأکید کرد: در این شرایط، صنایع لبنی ایران از ظرفیت بسیار خوبی برای بازاریابی در کشورهای همسایه به خصوص آسیای مرکزی برخوردار هستند. همچنین این محصولات با توجه به نزدیکی جغرافیایی و پایین بودن هزینه حمل، از مزیت رقابتی بسیار خوبی در این بازارها برخوردار هستند.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تصریح کرد: بازار کشورهای آفریقایی هم با توجه به افزایش مداوم نیاز به واردات لبنیات و فرآورده‌های غذایی، گزینه بسیار خوبی برای صنایع لبنی ایران محسوب می‌شود.
مدنی افزود: همچنین برندهای ایرانی از فرصت بسیار خوبی برای کسب سهم بیشتری از بازار منطقه برخوردار شده‌اند چون بعد از بمباران غزه و در ادامه تجاوز رژیم صهیونیستی به سوریه، یمن، لبنان، ایران و قطر، نفرت از این رژیم در منطقه بیشتر شده و زمینه برای حذف برندهای نزدیک به آن که سهم زیادی هم از بازار دارند فراهم است.
راهکارهای کاهش هزینه و افزایش تولید
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند افزود: صنایع لبنی کشور می‌توانند با اتخاذ یک سری راهکارهای هوشمندانه برای افزایش تولید و کاهش هزینه‌ها، از این شرایط بهترین بهره را ببرند. آنها می‌توانند با استفاده از داده‌های تحلیلی، زنجیره تأمین را مدیریت و ضایعات تولید را کاهش دهند و ورود پرقدرتی به بازارهای منطقه داشته باشند. به‌کارگیری فناوری‌های نوین در بسته‌بندی برای افزایش ماندگاری و کاهش هزینه لجستیک هم به آنان برای بازاریابی بهتر در منطقه کمک خواهد کرد. توسعه انرژی‌های جایگزین و مدیریت بهینه مصرف برای کاهش فشار ناشی از هزینه‌های انرژی در تولید هم به حضور رقابتی آنان در بازارهای جهانی کمک می‌کند. این صنایع می‌توانند بخشی از درآمدهای فروش محصولات خود به کشورهای منطقه را با نهاده‌های دامی یا اقلام مورد نیاز خود در زنجیره ارزش تهاتر کرده و با این روش، ریسک بازگشت ارز حاصل از صادرات را به دلیل محدودیت‌های بانکی کاهش دهند. همچنین چالش‌هایی که ممکن است در زنجیره تأمین خود داشته باشند را تا حد زیادی مدیریت کرده و بر سودآوری از ارزش افزوده متمرکز شوند.
وی ادامه داد: این صنایع باید به طور مداوم استانداردهای سلامت، کیفیت و قوانین برچسب‌گذاری بازارهای هدف را پایش و محصولات خود را با الزامات خاص آنان مانند گواهی حلال در کشورهای اسلامی یا الزامات زیست‌محیطی در اروپا یا کشورهای هدف صادراتی منطبق کنند. این رویکرد به آنان در ایجاد یک سیستم هشدار سریع برای واکنش و تطبیق با تغییرات قانونی و نظارتی بازارهای هدف کمک می‌کند.
مدنی با تأکید بر اهمیت ایجاد بسترهای هوشمند جهت تحلیل برخط بازارهای هدف و ارزیابی دقیق محدودیت‌ها، گفت: طراحی الگوهای هوشمند و برخط برای تولید محصولات متناسب با ذائقه و فرهنگ مصرف کشورهای مختلف، توسعه بسته‌بندی هوشمند و قابل‌ردیابی جهت جلب اعتماد مصرف‌کنندگان خارجی، ایجاد تنوع در سبد محصولات صادراتی و ارزیابی دقیق و فوری ترندهای جهانی و رویه‌های نوظهور، قدرت دسترسی به بازار هدف را افزایش می‌دهد.
وی افزود: صنایع لبنیاتی ایران همچنین باید ساز و کاری برای رصد مداوم و برخط رقبا در کشورهای همسایه و منطقه ایجاد کنند تا بتوانند بازارهای خود را حفظ کرده و جلوتر از آنان برای کسب سهم بیشتر از بازارهای جهانی حرکت کنند.
اطلس تجارت ایران و کمک به توسعه بازار محصولات لبنی
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تصریح کرد: به طور کلی، صنایع لبنی اگرچه ممکن است در بازارهای جهانی با محدودیت‌های بانکی و بیمه‌ای مواجه شوند؛ اما نسبت به مواد خامی که در اختیار دولت است؛ تحریم‌پذیری کمتری دارند به ویژه اینکه نیاز کشورهای منطقه به واردات مواد غذایی در شرایط بی ثباتی زنجیره تأمین جهانی افزایش می‌یابد. محدودیت‌های ترانزیتی هم ممکن است افزایش یابد و صادرات محصولات غذایی را تحت تأثیر قرار دهد اما به هر حال امکان بهره‌برداری از مسیرهای جایگزین هم وجود خواهد داشت. ضمن اینکه تمرکز بر 15 کشور همسایه می‌تواند چالش‌های ترانزیتی را هم رفع کند.
مدنی در ادامه با اشاره به اهمیت استفاده از ابزارهای هوشمند برای تنوع‌بخشی به منابع درآمدی در شرایط تحریمی، گفت: اطلس تجارت ایران به عنوان ابزاری هوشمند می‌تواند مواردی چون شناسایی فرصت‌ها در بازارهای جدید، راهکارهای هوشمندانه کاهش هزینه‌ها و افزایش تولید، واکنش سریع نسبت به تغییرات بازارها، تحلیل مستمر بازارهای هدف، رصد برخط رقبا و مواردی از این دست را تسهیل کند.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند خاطرنشان کرد: به بیان دیگر، اطلس تجارت ایران می‌تواند با شناسایی مسیرهای صادراتی بهینه و کم‌ریسک‌تر، رصد دقیق بازارهای هدف و نیازسنجی مستند آنها، ارائه تصویر جامع از رقبای منطقه‌ای و مزیت‌های نسبی ایران، کمک به تصمیم‌سازی مدیران برای تخصیص منابع صادراتی، کمک به حرکت از رویکرد سنتی صادرات به یک مدل داده‌محور و تحریم‌گریز و افزایش دسترسی برندها و محصولات ایرانی به بازارهای جهانی، به ابزار راهبردی صنایع غذایی در شرایط تحریمی تبدیل شود.
بررسی تجربه برندهای جهانی لبنی / از استراتژی تولید شیر سبز تا بازاریابی مویرگی
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند گفت: برندهای بزرگ باید مطابق با شیوه‌های علمی و ثابت شده همچون تحلیل SWOT، ماتریس bcg، آینده پژوهی، آنالیز گپ و... ابتدا وضعیت داخلی خود را به پایداری مناسب برسانند و سپس برای توسعه چندبرابری خود به بازارهای صادراتی و فرصت های حاصله از آن توجه داشته باشند.
مدنی با تأکید بر ضرورت توجه به تجارب صنایع لبنی جهانی برای موفقیت در این عرصه تأکید کرد و گفت: تجربه برند Danone فرانسه در این خصوص قابل طرح است. این برند برای شناسایی بازارها یا محصولات نوظهور، مراکز تحقیق و توسعه و نوآوری بزرگی را ایجاد کرد. از خروجی‌های این مراکز تحقیقاتی می‌توان به تولید ماست‌های Activia، Actimel وYoPro اشاره کرد.
وی ادامه داد: Danone همچنین با سرمایه‌گذاری در ایالات متحده و کارخانه‌های اروپایی و راه‌اندازی خطوط تولید جدید، لجستیک را بهینه و هزینه‌های خود را کاهش داد. این برند به طور فعالانه برنامه‌های زیست محیطی و ایمنی غذایی را برای انطباق مداوم با بازارهای هدف اجرا می‌کند. همچنین از بازوهای تحقیقاتی برای شناسایی مستمر ریسک‌ها و فرصت‌ها برخوردار است. این اقدامات باعث شده تا این برند بتواند محصولاتی متفاوت را با سرعتی بالا و کنترل بهتر هزینه‌ها عرضه و در عین حال وجهه زیست‌محیطی را حفظ و تصویر برند خود را تقویت کند.
مدنی در ادامه افزود: برند Lactalis یکی دیگر از نمونه‌های قابل ذکر است. این شرکت فرانسوی با خرید شرکت‌های کوچک‌تر و انطباق آنان با استانداردهای محلی، بازار آنها را در اختیار گرفت. یکی از اقدامات این برند در زمینه تولید هوشمند، هدفمند و کاهش هزینه‌ها، توسعه واحدهایی برای تولید پنیرهای خاص، پرسود و پرطرفدار بود. این زمینه‌سازی‌ها توانست تولید Lactalis را بیشتر و جایگاه آن را در بخش‌های خاص بازار تقویت کند.
وی خاطرنشان کرد: نمونه دیگری که می‌توان در این حوزه مثال زد، برند دانمارکی - سوئدی Arla Foods است. این برند با شناسایی فرصت‌ها در حوزه تولید شیر کم کربن و کاهش دغدغه‌های گرمایش جهانی، توانست هم وجهه زیست‌محیطی خود را تقویت و هم بخش‌های خاص بازار را ازآن خود کند. Arla Foods با دامداران قراردادهایی را منعقد کرد تا به آنان برای کاهش تولید کربن انگیزه دهد. این استراتژی، نام Arla Foods را در تولید شیر سبز مطرح کرد و قدرت آنان را در بازارهای حساس به محیط زیست افزایش داد.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند گفت: برند هلندی Royal FrieslandCampina هم تلاش کرده در حوزه ایجاد ارزش افزوده از شیر و بهینه‌سازی در حوزه مصرف انرژی با تکیه بر انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید محصولات، برای خود در بازار لبنیات مزیت رقابتی ایجاد کند. این شرکت هلندی استراتژی خود را بر مبنای تبدیل شیر خام به محصولات با ارزش قرار داد و در این راستا، هم تولیدات نهایی مثل Friso و Campina روانه بازار مصرف کرد و هم به تولید مواد اولیه برای صنایع دیگر پرداخت. این استراتژی به همراه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، برای این برند درآمد بالاتر از هر لیتر شیر و کنترل بهتر ریسک بازار کالاهای خام به دنبال داشت.
وی به تجربه برند آلمانی Mller و فعال در بریتانیا هم اشاره و تصریح کرد: بازاریابی مویرگی برای کسب بازارهای محلی با تکیه بر تنوع‌بخشی به طعم و بسته‌بندی محصولات، توانست بازار این برند را در بریتانیا احیا کند. یکی از موضوعات مورد توجه برند Mller، واکنش سریع به درخواست‌های خرده‌فروشان بوده است.
وی خاطرنشان کرد: برند سوئیسی Emmi هم یکی از موارد قابل توجه در بازار جهانی لبنیات است که سعی کرده در تولید محصولات خود سنت و صنعت را با هم ترکیب کرده و پنیرهایی با طعم‌های محلی اما با کیفیت‌تر (پریمیوم) تولید کند. این رویکرد باعث شده تصویر برند Emmi قوی‌تر شود و سودآوری آن بالاتر برود.
مدنی گفت: علاوه بر تجربیات این شرکت‌ها و استراتژی‌های آنها برای حضور پرقدرت در بازار، استراتژی‌های دیگری مانند عرضه در مقیاس (Economies of Scale)، عرضه گسترده (Economies of Scope)، صرفه‌جویی یادگیری (Learning Economies / Experience Curve)، یکپارچگی عمودی (Vertical Integration)، یکپارچگی افقی (Horizontal Integration)، تمرکز بر محصول (Product Focus / Specialization)، سفارشی‌سازی اقتصادی (Mass Customization)، اقتصاد شبکه (Network Effects)، نوآوری محصول (Product Innovation)، نوآوری فرآیند (Process Innovation)، مدیریت زنجیره تأمین (Supply Chain Optimization)، برندسازی قوی (Brand Equity)، اقتصاد مقیاس تبلیغات (Advertising Economies)، قیمت‌گذاری روانشناختی (Psychological Pricing)، استراتژی نفوذ بازار (Market Penetration)، استراتژی انحصار موقت (First-Mover Advantage)، تثبیت هزینه (Cost Leadership)، تمرکز جغرافیایی (Geographic Concentration) و اقتصاد خرید انبوه (Bulk Purchasing / Purchasing Economies) هم وجود دارد که شرکت‌های ایرانی می‌توانند با تکیه بر آنها حضور خوبی در بازار داشته باشند.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند در پایان گفت: صنایع غذایی ایران به ویژه صنایع لنبی می‌توانند در این وضعیت تحریمی و تهدید تجارت خارجی کشور، پرچمدار تنوع‌بخشی صادرات کشور باشند؛ مشروط بر آن‌که تصمیم‌های استراتژیک خود با تکیه بر اطلس تجارت ایران اتخاذ کنند. این اطلس به عنوان یک ابزار هوشمند، امکان بررسی تجربیات جهانی و تحلیل داده و آینده‌نگری را ایجاد می‌کند.