قانون مشاغل سخت، مانع اشتغال جوانان / لزوم نظارت بر سخت و زیان‌آور شمردن برخی مشاغل
قانون مشاغل سخت و زیان‌آور علاوه بر متلاطم کردن درآمد‌های تأمین اجتماعی، بازار کار را خصوصاً برای جوانان تحت تاثیر قرار داده است.
گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو - نرگس نیک بین؛ برخی اوقات با افرادی مواجه می‌شوید که به دنبال دور زدن قانون و انجام ندادن آن هستند. در ادامه به موردی برخورد می‌کنیم که افرادی در تلاش هستند که قانونی در موردشان اعمال شود تا بتوانند از مزایای آن استفاده کنند. درحالی که این کار با دور زدن قانون تفاوتی ندارد!
احتمالا شنیده‌اید که عده‌ای از شاغلین بعد از 20 تا 25 سال کار کردن، می‌توانند بازنشسته شوند. چیزی که باعث می‌شود آن‌ها زودتر از سایر شاغلین با محیط کار خداحافظی کنند این است که زمانی به کارشان برچسب سخت و زیان‌آور بودن خورده است؛ این برچسب برای برخی از آن‌ها به حق و مصداق رعایت انصاف است، ولی برخی دیگر دور از انصاف و عدالت است. با اینکه حالا در بعضی از این شغل‌ها زیان آوری نمی‌بینیم، اما همچنان این برچسب به آن‌ها مانده و کسی هم به فکر جدا کردنش نیست.
قطعا کار کردن در برخی از مشاغل، سخت و طاقت فرسا است و کسی نمی‌تواند منکر آن شود و بدون شک شرایط محیطی آن از ایمنی کمی برخوردار است، که ممکن است به کارگر صدمه بزند. به این کارها، مشاغل سخت و زیان‌آور می‌گویند. این افراد اگر به اندازه دیگران کار کنند، آسیب می‌بینند و در ادامه زندگی دچار اختلال می‌شوند. پس برای کسانی که در این مشاغل هستند، دو کار می‌شود انجام داد؛ اولاً وظیفه کارفرما است که محیطی سالم و ایمن را برای کارگران فراهم کنند تا کمتر بیمار شوند. دوماً به این افراد در میزان سالی که کار می‌کنند، تخفیف داده شود.
سخت بودن مشاغل سخت و زیان‌آور ذاتی است یا غیرذاتی
مشاغل سخت و زیان‌آور دو گروه را شامل می‌شود؛ یک گروه مشاغلی است که محیط کارشان ذاتاً سخت و زیان‌آور نیست و کارفرما می‌تواند با رعایت تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر مناسب، زیان‌آوری آن‌ها را حذف کند. گروه دوم مشاغلی است که ماهیت آن‌ها سخت و زیان‌آور است و با اینکه رعایت تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی، سختی آن را کاهش می‌دهند، اما همچنان سخت و زیان‌آور است؛ مثل کار در معدن. مشکل وقتی ایجاد می‌شود که از این قانون به عنوان رانت در ایران استفاده می‌شود. یک عده با رشوه، عده دیگر با سخت جلوه دادن محیط کارشان، برخی با پارتی بازی و خلاصه با هر راهی که می‌دانستند، شغلشان را مشمول قانون سخت و زیان‌آور قرار دادند.
در برخی مشاغل مثل کار در آشپزخانه‌ها، مشاهده می‌شود که کارگران قبل از آمدن بازرس برای بررسی شرایط محیط کار، شرایط را طوری مهیا می‌کنند که مُهر سخت و زیان‌آور به پای کارشان بخورد. یا وقتی شغل پرستاری را بررسی می‌کنیم، بی‌تردید این شغل برای برخی پرستاران سخت و طاقت فرساست، اما ضربه اصلی وقتی وارد می‌شود که این افراد به مهارت و تجربه عالی رسیدند، ولی دقیقا در همین زمان باید بازنشسته شوند. این مسئله راه مهاجرت را برای خیلی از پرستاران به کشور‌هایی مثل آلمان، استرالیا، سوئد و... باز می‌کند. در حالیکه این افراد هنوز توانایی لازم را دارند و به‌جای استفاده از توانایی و مهارتشان در داخل کشور، آن را جای دیگر صرف می‌کنند. علاوه بر مسئله مهاجرت برخی از پرستاران بعد از بازنشستگی به‌صورت حرفه‌ای در بخش خصوصی مشغول به‌کار می‌شوند. درحالیکه اگر سری به بیمارستان‌های دولتی و تأمین اجتماعی بزنیم مشکل کمبود پرستار را در بخش‌های مختلف بیمارستان لمس می‌کنیم.
متلاطم شدن بازار کار و اشتغال جوانان
اگر این قانون برای کمک به اشتغال جوانان وضع شده است، پس چرا یکی از مهمترین دغدغه‌های جوان امروز بیکاری و نبود شغل است؟ فرض کنید دو نفر برای استخدام به یک شرکت مراجعه می‌کنند و شرکت باید فقط یکی از آن‌ها را انتخاب کند. قطعا در وهله اول به فکر منافع و سود شرکتِ خود است. نفر اول، یک فرد چهل ساله است که از همان شرکت بازنشسته شده است و دوران بازنشستگی خود را می‌خواهد به صورت خصوصی با شرکت کار کند. نفر دوم یک جوان بیست ساله و محصل است که هیچ سابقه و تجربه کاری ندارد. در این حالت، کارفرما، جوانِ بیست ساله بدونِ سابقه کار و بدونِ بیمه را قبول می‌کند یا مرد چهل ساله‌ای که باتجربه و ماهر است؟ ضمن اینکه بیمه هم نمی‌خواهد، چون مستمری بازنشستگی‌اش را دریافت می‌کند. جواب معلوم است؛ برای منفعت شرکت هم از جهت مالی هم از جهت مهارت و تجربه فرد بازنشسته را انتخاب می‌کند و سر جوانِ دنبال کار بی کلاه می‌ماند. اثرات منفی و تبعات این قانون که اختلال در درآمد‌های تأمین اجتماعی و به‌هم‌ریختگی بازار کار است را، چه کسی رفع می‌کند؟
ضرورت نظارت بر تأیید مشاغل سخت و زیان‌آور
برای اینکه به موجب این قانون فردی بیکار نماند و نبضِ بازارِ کار منظم بزند؛ باید اصلاحاتی در این شیوه انجام داد. کار‌های سخت و زیان آور به موجب آیین نامه‌ای است که توسط شورای عالی حفاظت فنی و بهداشت و شورای عالی کار تهیه شده است و به تصویب وزرای کار و بهداشت درمان و آموزش پزشکی رسیده است. در این آیین‌نامه، عواملی که باعث سخت شدن شغل می‌شود ذکر شده است؛ از جمله عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و مکانیکی که باعث غیر استاندارد بودن محیط کار می‌شود. یکی از وظایف کمیته‌های بدوی استان تطبیق عوامل این آیین نامه با شغل مورد بررسی است و اینکه تشخیص دهد این کار مشمول مشاغل سخت و زیان‌آور هست یا خیر. در حین بررسی و تطبیق، وجود ناظری که پروسه تایید مشاغل سخت و زیان‌آور را نظارت کند، ضروری است تا از رشوه و رانتی که در این راه وجود دارد، جلوگیری کند. همچنین مشاغلی که در ذیل سخت و زیان‌آور هستند، مجدد بررسی شوند تا این برچسب از آن‌ها برداشته شود.