قرآن را با تدبر و تفکر تلاوت کنیم

حجت الاسلام محمدعلی رضایی اصفهانی به خبرنگار معارف ایرنا گفت: ماه مبارک رمضان طبق روایات بهار قرآن است و به همین دلیل باید در این ماه به قرائت قرآن اهمیت دهیم و به مطالعه و کارهای قرآنی مانند ترجمه، تفسیر و تدبر بپردازیم.

وی با اشاره به روایتی از امیرمومنان علی (ع) اظهار کرد: در قرائتی که تدبر در آن نباشد، خیری نیست و لذا تلاش کنیم تا قرائت قرآن ما با همراه تدبر و تفکر باشد. چون واژه قرائت به معنای مطالعه یعنی خواندن همراه با فهم و درک است.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: در فرهنگ عرب وقتی نامه ای به دوست خود می دهید، می گوید نامه تو را خواندم. یعنی خواندن همراه با فهمیدن است و لذا قرائت غیر از روخوانی است. البته روخوانی و حتی نگاه به قرآن نیز عبادت است ولی قرائت، یک مرحله بالاتر و به معنای خواندن همراه با فهم است.

وی افزود: ترتیل به معنای خواندن قرآن به آرامی است و همانگونه که در روایات آمده است انسان هنگام تلاوت قرآن وقتی به آیات مربوط به بهشت می رسد، به یاد خدا بیافتد و از خدا بخواهد که بهشت را نصیب او کند و هنگامی که آیات مربوط به دوزخ را می خواند، به خدا پناه ببرد و از خدا بخواهد که او را نجات دهد که در روایات آمده است.

رئیس مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث جامعه المصطفی ادامه داد: تلاوت به معنای خواندن و پیروی کردن است. چون یک وقت قرآن را می خوانیم و یک وقت پیروی می کنیم و به دیگران آموزش می دهیم و الگوسازی می کنیم. لذا در آیه 164 سوره آل عمران خدا وظیفه پیامبران را تلاوت آیات الهی و سپس تعلیم و آموزش دانسته است. چون در تعلیم خواندن نیز وجود دارد ولی تلاوت به معنای پیروی کردن و الگودهی است.

این پژوهشگر و مترجم قرآن اضافه کرد: وقتی می گوییم قرائت قرآن مراحلی دارد که معمولا همره با فهم و درک است. چون ممکن است انسان همراه با خواندن قرآن به ترجمه نیز توجه کند یا به تفسیر مراجعه نماید و در این زمینه برای مطالعه تفسیر مختصر آیات می توان به تفسیرهای یک جلدی مانند قرآن حکیم تالیف آیت الله مکارم شیرازی یا تفسیر قرآن مهر یا نمونه مراجعه کرد.

تفاوت تفکر و تعقل و تدبر در قرآن

رضایی اصفهانی گفت: قرآن را می توان همراه با تفکر و تعقل و تدبر تلاوت کرد و این سه واژه در آیات قرآن آمده است. مثلا در آیه دوم سوره یوسف به تعقل اشاره شده و در آیه 44 سوره نحل موضوع تبیین و تفسیر پرداخته شده و می فرماید ما قرآن را فرستادیم تا تو ای پیامبر برای مردم تبیین و تفسیر کنی و آنها نیز تفکر کنند. همچنین در آیه 82 سوره نساء خدا سرزنش می کند که چرا در قرآن تدبر نمی کنید.

وی افزود: مفسران و قرآن پژوهان درباره تفاوت مفهوم واژه های تفکر، تعقل و تدبر نکاتی را یبان کرده اند و این سه مرحله را مقدمه آشنایی و انس با قرآن دانسته اند. بر این اساس واژه تفکر زمانی استفاده می شود که دقت در مقدمات صورت گیرد، تعقل مربوط به اصول و کلیات است و تدبر درباره پیامدها و نتایج است.

نویسنده کتاب درسنامه روش ها و گرایش های تفسیری قرآن ادامه داد: مثلا هنگامی که آیات سوره یوسف را تلاوت می کنیم در یک مرحله می توان به تفکر پرداخت. یعنی در مقدمات بحث دقت می کنیم که چرا حضرت یوسف به مصر رفت یا چرا برادرانش برای نابودی یوسف نقشه کشیدند.

وی افزود: بنابر این اندیشه در مقدمات و جزییات را تفکر می گویند ولی گاهی در کلیات فکر می کنیم. مثلا می گوییم قرآن درباره یوسف فرمود که ما به یوسف امکانات دادیم. چون نیکوکار و پاکدامن بود. به همین دلیل برخی اصول کلی را بررسی می کنیم و می گوییم هر کسی که پاکدامن باشد و نیکوکاری کند، به امکانات الهی می رسد و می تواند خدمت بیشتری کند.

رضایی اصفهانی ادامه داد: بر همین اساس می توان گفت پاکدامنی در برابر شهوات موجب سرافرازی آینده می شود و حیله گری مانند آنچه برادران یوسف کردند، موجب سرافکندگی و شرمسارری نهایی می شود. با این دیدگاه می توان قواعد کلی را به دست آورد و تعقل در واقع اندیشه در قرآن برای بدست آوردن قواعد و اصول کلی است.

این پژوهشگر قرآنی افزود: گاهی در پیامدها و نتایج توجه می کنیم. مثلا در داستان یوسف می بینیم که نهایت کار یوسف و برادرانش به کجا رسیدند. یوسف از چاه نجات پیدا کرد و برادرانش ذلیل شدند و بر او کرنش کردند. یعنی نتایج و پیامدهای نهایی آیات را بررسی می کنیم که به آن تدبر می گویند. چون تدبر به معنای پشت، دنبال و پیامد است.

وی افزود: با توجه به نکات مطرح شده باید توجه کنیم که ماه مبارک رمضان فقط برای روخوانی نیست بلکه به ترجمه و تفسیر نیز توجه کنیم و مراحل بعدی همچون ترتیل، تلاوت و همچنین مراحل بالاتر مانند تفکر، تعقل و تدبر در آیات داشته باشیم.

آیات قرآن را دسته بندی کنیم

رضایی اصفهانی اضافه کرد: در روایات آمده است که قرائت هر آیه در ماه مبارک رمضان ثواب قرائت کل قرآن را دارد و دانشجویان و طلاب با توجه به رشته درسی خود می توانند آیات قرآن را دسته بندی کرده و مطالب اخلاقی، سیاسی، جامعه شناختی و روان شناختی قرآن را استخراج کرده و در نوشته ها، پایان نامه و مقالات مورد بهره برداری قرار دهند.

وی با اشاره به شرایط ماه رمضان امسال و شیوع ویروس کرونا که باعث خانه نشینی مردم و برگزار نشدن جلسات مردمی قرائت قرآن در مساجد و اماکن متبرکه اظهار داشت: این خانه نشینی فرصت خوبی برای تلاوت قرآن و تدبر در کلام الهی است و در جمع خانواده می توان به طرح مباحث قرآنی پرداخت.

این استاد حوزه افزود: امام رضا (ع) هر سه روز یکبار و امام خمینی (ره) در هر 10 روز یک بار ختم قران داشتند با این که بنیانگذار انقلاب اسلامی کارهای فراوانی داشتند و ما نیز باید حداقل روزی یک جزء تلاوت داشته باشیم ولی این تلاوت همراه با تقکر و تعقل و تدبر باشد.

• ویروس کرونا
• قرآن کریم
• مناسک دینی

• ماه مبارک رمضان؛ روزگار کرونایی