قرار است کام بی فرزندان شیرین شود / آیا ناباروران برای بیمه ناباروری جواب سربالا می‌شنوند؟
کابوس ناباروری از روزی که برگه آزمایش‌های پزشک متخصص را می‌نگری، همچون بختک شومی بر سرت فرود می‌آیداما هزینه‌های کمر شکن آن، خود قصه‌ای پر غصه است!
به گزارش مشرق، سالها در آرزوی این هستی که مثل هزاران جوان دیگر سرو سامان بگیری و با همسر و همدمی همتراز زندگیت، زیر یک سقف، آرزوهای خود را یک به یک محقق سازی.
بالاخره زندگی مشترکت با هر سختی و فراز و نشیبی که وجود دارد شکل می‌گیرد و حالا تو به دنبال بزرگترین آرزوی هر زوج جوانی هستی که نام و مقصدش فرزندار شدن است؛ فرزندی که با نگاه معصوم و خنده و گریه کودکانه‌اش هوش از سرت ببرد و بابا و مامان گفتنش حالت را خوش‌کند!
اما این اتفاق برای بسیاری از افراد شبیه یک رؤیای تحقق نیافتنی است! کابوسی است که از روزی که اولین نشانه‌های ناباروری بروز می‌کند و برگه آزمایش‌های پزشک متخصص را می‌نگری، همچون بختک شومی بر سرت فرود می‌آید و انگار کشتی آرزوهایت هر لحظه در دریای متلاطم زندگیت به غرق شدن نزدیکتر می‌شود.
البته این پایان تیره روزی‌ها نیست؛ چراکه باید حرف و حدیث مردم را نیز بشنوی که چطور کاسه داغ تر از آش می‌شوند و دایه دلسوز مادر شده و هر روز نسخه‌ای برایت می‌پیچندو پچ پچ آزار دهنده شان در میهمانی و کوچه و بازار، روی اعصابت رژه می‌روند.
باز طاقت نمی‌آوری؛ سعی می‌کنی به پزشکان متعددی برای درمان مراجعه کنی اما راهی جز پذیرفتن این واقعیت تلخ که نامش «ناباروری» است، وجود ندارد.
اما این پایان ماجرا نیست! حالا با اینکه موضوع ناباروری را پذیرفته‌ای راه درمان راه آسانی نیست و هزینه‌های کمر شکن آن، خود قصه‌ای پر غصه است! ویزیت‌های بسیار زیاد و کنترل مدام توسط متخصص زنان و مصرف داروهای مختلف با هزینه‌های سرسام آور، بسیاری از زوجین خواهان فرزند را آزار می‌دهد و برخی از این زوجین به علت عدم توانایی هزینه درمان ناباروری، عطایش را به لقایش می‌بخشند و از درمان صرف نظر می‌کنند.
عده دیگر نیز برای تامین هزینه‌های بالای درمان به هر وسیله و راه حلی متوسل شده و سعی می‌کنند به شکل ممکن هزینه آن را تامین کنند.
بله! بیش از 3.5 میلیون زوج نابارور در کشور وجود دارند که علی‌رغم تمایل بالا برای فرزنددار شدن، عمدتاً به دلیل هزینه‌های سنگین درمان از نعمت فرزند داشتن محروم هستند.
این در حالی است که بند «3» سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری در سال 1393، بر «پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان» تأکید دارد.
همچنین بند «ح» ماده «102» قانون برنامه ششم توسعه نیز به «تمهیدات لازم از قبیل ارائه تسهیلات جهت افزایش سلامت ازدواج و درمان ناباروری در قالب بودجه سنواتی» می‌پردازد.
لذا به درستی بند «17» قانون بودجه 1400 به موضوع بیمه درمان ناباروری اختصاص پیدا کرده است.
در بند «ح» تبصره «17» این قانون بر «پوشش 90 درصد کل هزینه‌های سه دوره کامل یکی از روش‌های کمک باروری (آی. سی. اِس. آی) و (آی. وی. اِف) برای هر زوج نابارور و «پوشش هزینه‌های دارویی و پاراکلینیک و سایر روش‌های درمان ناباروری» تأکید می‌کند.
تکلیف دولت به حمایت از هزینه‌های درمان ناباروری
نمایندگان مجلس مصوبه‌ای را در راستای حمایت از هزینه‌های درمان ناباروری در سال 1400 به تصویب رساندند.
این مصوبه در جریان بررسی جزئیات لایحه بودجه در بخش هزینه‌ای بند الحاقی 1 تبصره 17 به تصویب رسید و براساس آن و در راستای اجرایی کردن حکم بند (3) سیاست‌های کلی جمعیت، دولت مکلف است اعتبار ردیف‌های 1602001675 و 1601006001 قانون بودجه سال 1400 کل کشور را در حسابی تحت عنوان (حساب حمایت از هزینه‌های درمان ناباروری) ذیل ردیف‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متمرکز کند.
هزینه کرد اعتبار این حساب مطابق نظر کارگروهی متشکل از نمایندگان بیمه سلامت، سازمان تامین اجتماعی، کمیته امداد امام خمینی (ره) و جهاد دانشگاهی و معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درخصوص موارد ذیل خواهد بود:
1- پوشش 90 درصد کل هزینه‌های سه دوره کامل یکی از روش‌های کمک باروری (ICSI) و (IVF) برای هر زوج نابارور
2- پوشش هزینه‌های داروئی و پاراکلینیک و سایر روش‌های درمان ناباروری
3- ایجاد سامانه ثبت اطلاعات مربوط به متقاضیان دریافت خدمت درمان ناباروری و الزام کلیه مراکز خصوصی و دولتی ارائه کننده خدمات ناباروری جهت درج مشخصات کامل کلیه دریافت‌کنندگان خدمات از ایشان
4- تعیین سهم بیمه‌های پایه براساس جمعیت مشمولین عضو هر سازمان
پوشش 90 درصدی خدمات درمانی ناباروری
وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی از پوشش 90 درصدی خدمات درمانی ناباروری خبر داد و گفت: سه و نیم میلیون فردِ نابارور در کشور داریم و این افراد چنانچه از خدمات درمانی خوبی بهره مند شوند، می توانند صاحب فرزند شوند.
بهرام عین اللهی، وزیر بهداشت در خصوص اقدامات حمایتی وزارت بهداشت در زمینه درمان ناباروری، گفت: یکی از اولویت‌های اصلی وزارت بهداشت، بحث جوانی جمعیت است. سه و نیم میلیون فردِ نابارور در کشور داریم و این افراد چنانچه از خدمات درمانی خوبی بهره مند شوند، می توانند صاحب فرزند شوند.
وی افزود: با توجه به اهمیت این اولویت، به بیمه ها تاکید شد که هزینه افرادی که نابارور هستند را پرداخت کنند و باید این مژده را به ملت عزیز بدهیم که 90 درصد خدماتی که برای افراد نابارور انجام می‌شود، تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد و این موضوع را به تمام مراکز مربوط اعلام کردیم تا افراد نابارور را با احترام پذیرش کنند.
گسترش مراکز ناباروری در استانها
عین اللهی گفت: از طرفی مراکز ناباروری در استان‌های مختلف گسترش پیدا کرده است و امیدواریم با این اقدام خدمات پایداری برای درمان ناباروری ارائه شود. وی در خصوص وضعیت کنونی کرونا و لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی بیان کرد: این همه گیری هنوز در جهان خاموش نشده است و ممکن است با جابجایی ها و مسافرت هایی که صورت می گیرد، سویه های جدیدی پیدا شود، بنابراین باید همچنان بر رعایت پروتکل های بهداشتی تاکید کرده و مراقب باشیم.
خدمات ناباروری در تعهد سازمان‌های بیمه گر
محمد مهدی ناصحی، مدیر عامل سازمان بیمه سلامت ایران گفت: در راستای بند 1 سیاست‌های جمعیتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری و ارتقاء بالندگی و جوان سازی جمعیت با هدف افزایش نرخ باروری و با استناد به تبصره 17 ماده واحده قانون بودجه سال 1400 و به دنبال تصویب هیات وزیران، خدمات ناباروری از تاریخ اول آذر سال 1400 در تعهد سازمان‌های بیمه گر قرار گرفت.
ناباروران چطور خدمات ناباروری می‌گیرند؟
مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران افزود: براساس تبصره 17 ماده واحده قانون بودجه سال 1400، زوجین می‌توانند از خدمات سه دوره ناباروری در طول یکسال شامل IVF، ICSI، IUI و FET با پوشش بیمه ای 90% تعرفه بخش دولتی در مراکز ناباروری دولتی و 90 درصد تعرفه بخش عمومی غیر دولتی در بخش‌های عمومی غیر دولتی، خیریه، موقوفه و خصوصی بهره مند شوند؛ در همین راستا زوجه می‌تواند تا سن 49 سال تمام و زوج تا زمانی که قدرت باروری دارد، این خدمات را دریافت کند.
وی تصریح کرد: برای جبران خسارت افرادی که بابت خدمات ناباروری به مراکز غیر طرف قرار داد مراجعه نمودند، هزینه در قالب پرونده خسارت متفرقه پرداخت می‌شود، همچنین جهت رفاه بیشتر و دسترسی آسان تر و عدالت در سلامت، بیمه شدگان روستایی، نظام ارجاع 1 و صندوق بیمه همگانی جهت اخذ خدمات ناباروری معاف از رعایت سیستم ارجاع هستند.
ناصحی با تاکید براینکه پرداخت هزینه‌های دارو، پاراکلینیک و تجهیزات پزشکی مرتبط با خدمات ناباروری به صورت 90 درصد تحت پوشش بیمه قرار دارد، ادامه داد: ضمن اینکه فرآیند دسترسی خدمات ناباروری و داروهای تخصصی آن برای زوج های نابارور در نقاط مختلف کشور تسهیل شده است.
وی با اشاره به مهم ترین تغییرات دستورالعمل خرید راهبردی ناباروری در سال 1401، گفت: ایجاد دسترسی به مراکز ناباروری و پزشکان ارایه دهنده خدمت، جهت نشاندار کردن بیمار و تبادل الکترونیکی اسناد ناباروری، و افزایش سن زوجه نابارور برای دریافت خدمت از 45 سال به 49 سال نمونه‌ای از این تغییرات است.
ناصحی با اشاره به اینکه تعرفه خدمات کمک باروری از حالت گلوبال خارج شده و به صورت پرداخت تعرفه به مراکز درمانی بر اساس کدهای کتاب ارزش نسبی تغییر کرده است و پرونده‌های مراکز درمانی در قالب پرونده بستری موقت تنظیم خواهد شد، تاکید کرد: لیست داروها، تجهیزات، پاراکلینیک مرتبط با خدمات کمک باروری که با پوشش 90 در صد در تعهد بیمه قرار گرفت؛ همچنین افرادی که دچار سقط مکرر شده و دارای فرزند نشده نیز در شمول استفاده از این دستورالعمل قرار گرفته و می توانند از خدمات کمک باروری استفاده کنند.
مدیر عامل سازمان بیمه سلامت ایران گفت: جنبه‌های درمانی خدمات شخص ثالث یعنی رحم اجاره‌ای و جنین اهدایی در تعهد قرار دارد، ولی پرداخت اجاره یا خرید جنین به عهده زوجین نابارور بوده و در تعهد بیمه نیست.
وی تاکید کرد: سازمان بیمه سلامت ایران مکلف است نسبت به پوشش بیمه‌ای همه مادران باردار فاقد پوشش بیمه تا پایان دوران شیردهی و فرزندان آنها تا پنج سالگی بدون آزمون وسع اقدام کند.
صابر جباری، رئیس اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت با بیان اینکه در حال حاضر هزینه‌های درمان ناباروری تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند و بیمه سلامت به طور کامل این پوشش را ایجاد می‌کند، گفت: تسهیل خدمات زایمان از مهم‌ترین اقدامات وزارت بهداشت در حوزه حمایت از خانواده و جوانی جمعیت است.
در حال حاضر هزینه‌های درمان ناباروری تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند و بیمه سلامت به طور کامل این پوشش را ایجاد می‌کند
رایگان بودن زایمان طبیعی
وی با بیان اینکه در عین حال زایمان طبیعی هم رایگان است، افزود: پیشگیری و درمان ناباروری از موضوعات مورد توجه وزارت بهداشت است. در حال حاضر هزینه‌های درمان ناباروری تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند و بیمه سلامت به طور کامل این پوشش را ایجاد می‌کند. همچنین به‌زودی بیمه تامین اجتماعی هزینه‌های درمان ناباروری را تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد.
3میلیون و 300 هزار زوج نابارور در ایران
جباری با اشاره به اینکه بیش از 3 میلیون و 200 زوج نابارور در کشور حضور دارند، گفت: متاسفانه آمار ناباروری در کشور زیاد است. ما برای پیشگیری از ناباروری باید موضوعات آموزشی مختلفی را به دخترانِ نوجوان یاد بدهیم و همین‌طور ضروری است که بیماری‌های مختلفِ مرتبط به ناباروری در سنین پایین‌تر تشخیص داده شوند.
استفاده از طب ایرانی در درمان ناباروری
وی ادامه داد: وزارت بهداشت مراکز درمان ناباروری سطح دو را برای کل کشور طراحی می‌کند. البته ما می‌توانیم در مسیر درمان ناباروری در کنار طب مدرن از روش‌های طب ایرانی هم بهره ببریم.
بخش عمده‌ای از کسانی که با مشکل ناباروری درگیر هستند، برای درمان این موضوع به اقدامات گران‌قیمت نیاز ندارند
همه ناباروران نیازمند خدمات گران قیمت نیستند
جباری با بیان اینکه بخش عمده‌ای از کسانی که با مشکل ناباروری درگیر هستند، برای درمان این موضوع به اقدامات گران‌قیمت نیاز ندارند، اظهار کرد: مراکز خصوصی درمان ناباروری در کشور با سازمان‌های بیمه‌گر قرارداد ندارند. در این زمینه وزارت بهداشت قصد دارد زمینه عقد قرارداد میان مراکز خصوصی درمان ناباروری و بیمه‌ها را فراهم کند. باید توجه کرد که ارزان‌سازی خدمات درمان ناباروری برای حل این مشکل یک گام بسیار بزرگ است.
میرهاشم موسوی، مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی نحوه تحت پوشش قرار گرفتن خدمات ناباروری از سوی این سازمان را تشریح کرد و گفت: خدمات ناباروری IVF,IUI,FET,ICSI بر اساس مصوبه هیئت وزیران از دوم شهریور 1400 بر مبنای دستورالعمل خرید راهبردی مربوطه در تعهد سازمان تامین اجتماعی قرار گرفته است.
وی اظهارداشت: بر این اساس، ضروری است، زوجین نابارور ابتدا در مدیریت درمان استان، تشکیل پرونده داده و سپس نسبت به دریافت خدمت از مراکز مجاز ارائه‌کننده خدمات ناباروری، اقدام کنند.
به گفته وی، بیمه شدگان برای دریافت این خدمات ضروری است با مراجعه به مراکز مجاز درمان ناباروری نسبت به دریافت گواهی پزشک مبنی بر ناباروری اقدام کنند و با در دست داشتن گواهی صادره برای تشکیل پرونده به مدیریت درمان استان مراجعه و سپس نسبت به ادامه سیر درمان اقدام کنند.
ناباروری در جهان یک معضل اجتماعی است
احمد وثوق، معاون درمان و خدمات تخصصی پژوهشگاه رویان گفت: حمایت از زوجین نابارور به عنوان سیاست افزایش جمعیت در جهان مطرح نیست، بلکه جهان با این موضوع به عنوان معضل اجتماعی برخورد و تلاش می‌کند این معضل رفع شود.
وی ادامه داد:کشورهای اروپایی که گاهی اوقات 100 درصد درمان را در 6 سیکل به شکل رایگان ارائه می‌دهند، اصلا مشکل جمعیتی ندارند و حتی از نظر جمعیتی برنامه کنترل جمعیتی هم دارند.
وجود 110 مرکز ناباروری در ایران
وثوق با اشاره به اینکه 110 مرکز درمان ناباروری در کشور وجود دارد، تصریح کرد: 55 مرکز متعلق به دولت است؛ ولی دو سوم درمان ناباروری در مراکز غیر دولتی انجام می‌شود؛ یعنی 65 درصد درمان ناباروری در مراکز غیر دولتی است که اگر قرار باشد حمایتی انجام شود باید در سمت و سویی باشد که ترغیب برای مراکز غیر دولتی باشد که این زوجین را پذیرش کنند.
وی با تاکید بر لزوم پرداخت به موقع تعهدات بیمه‌های پایه، اظهار کرد: بین 25 تا 30 درصد از آن 65 درصدی که ذکر کردم در 11 مرکز جهاد دانشگاهی خدمت می‌گیرند؛ یعنی ما به عنوان یک‌نهاد عمومی غیردولتی سهم خود را با همه سختی‌ها به خوبی انجام دادیم.
اگر سیاست بر این باشد که هزینه برای زوجین نابارور موثر باشد باید حمایت معقولی صورت گیرد، اما اگر دستوری و اجباری باشد طرح با شکست برخورد می‌کند
وثوق تاکید کرد: اگر نیت کمک به زوجین نابارور است، باید جایگاه یک نهاد عمومی غیردولتی مثل جهاد دانشگاهی و حمایت از آن مورد توجه باشد. ما مراکز ارجاع هستیم و زوجینی که درمان سختی دارند، به ما مراجعه می‌کنند و موفقیت ما انصافا قابل مقایسه با بهترین مراکز درمان ناباروری دنیا است
هزینه ناباروری نیازمند حمایت معقول دولت
وی گفت: اگر سیاست بر این باشد که هزینه برای زوجین نابارور موثر باشد باید حمایت معقولی صورت گیرد، اما اگر دستوری و اجباری باشد طرح با شکست برخورد می‌کند. نتیجه این تعاملات مستقیم به زوجین بازمی‌گردد و خدایی نکرده کیفیت درمان افت می‌کند و رهاورد کافی نخواهیم دید.
معاون درمان و خدمات تخصصی پژوهشگاه رویان تاکید کرد: باید به گونه‌ای سیاست گذاری شود که اصل برد_برد برقرار شود؛ یعنی هم مراکز و هم بیماران و در نهایت حاکمیت منفعت برند. صرف بخشنامه و دستوری کاری از پیش نمی‌بریم.
وثوق متذکر شد:کادر پزشکی کشور هیچ تمایلی ندارد که رابطه مالی مستقیم با ارباب رجوع داشته باشد ما خوشحال می‌شویم که سازمان‌های بیمه‌گر بیایند و قول و قرار خود را با ما نهایی کنند و مراجعین بدون دغدغه خدمت گیرند. ثابت شده است آن دسته از زوجین نابارور که حمایت مالی دارند و خود مستقیم درگیر پرداخت‌ها نیستند، نتیجه درمانی به مراتب بهتری دارند.
شهرام غفاری، مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تأمین اجتماعی از طرح دولت برای حمایت از 2 میلیون زوج نابارور در کشور می‌گوید.
وجود 4 میلیون زوج نابارور در ایران
وی افزود: با توجه به اینکه حدود 4 میلیون نابارور که دو میلیون زوج هستند و یک میلیون نفر تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار می‌گیرند؛ دولت تصمیم گرفت برای تسهیل امور درمانی این افراد و در حمایت از اینکه نرخ زاد و ولد افزایش پیدا کند، مصوبه‌ای داشته باشد که درمان‌های تخصصی و اصلی ناباروری در پوشش بیمه قرار گیرند.
ابلاغ پوشش بیمه ناباروری توسط تامین اجتماعی
غفاری بیان داشت: دولت سیزدهم در نخستین روزهای خود مصوبه‌ای داشت و به همه سازمان‌های بیمه‌گر هم ابلاغ کردند که آن بخش از خدمات ناباروری که بخش هزینه‌زا و قابل توجهی از منظر بیمه شدگان بود، تحت پوشش بیمه‌های پایه قرار گیرد و سازمان تأمین اجتماعی به تبع همین مصوبه اجرای آن را ابلاغ کرد.
پوشش 90 درصدی هزینه ناباروری
وی ابراز کرد: بیمه شده‌ها به موجب این مصوبه می‌توانند مراجعه کنند و از خدمات بهره‌مند شوند؛ در بخش دولتی 90 درصد هزینه‌ها را سازمان‌های بیمه‌گر می‌دهند و اگر به بخش خصوصی بروند بر اساس تعرفه بخش عمومی غیر دولتی پوشش داده می‌شود که در آنجا هم 90 درصد هزینه بر اساس تعرفه عمومی غیر دولتی پوشش داده می‌شود.
غفاری متذکر شد:لذا توصیه می‌کنم بیمه شده‌ها اگر به لحاظ تمکن مالی دچار مضیقه هستند به مراکز دولتی بروند که تقریباً برایشان رایگان می‌شود اما اگر به بخش خصوصی بروند باید مشارکتی در هزینه‌ها داشته باشند.
وی افزود:اکنون استانداردهای ارائه خدمات درمان ناباروری توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آماده و ابلاغ شده و بیمه شده‌ها بر اساس این استانداردها می‌توانند از خدمات بیمه ناباروری بهره‌مند شوند.
به هر حال، قانون تحت پوشش بیمه قرار گرفتن درمان ناباروری به تصویب رسیده است و جمله متولیان سلامت و تامین اجتماعی بر اجرای آن تاکید دارند. اکنون هزاران زوج نابارور با اتکا به این قانون، نسبت به درمان مشکل خود امیدوارتر شده‌اند؛ اما مسیر اجرای کامل و عاجل این قانون نیازمند رفع موانع بروکراسی از سوی وزارت بهداشت در قالب تدوین شیوه نامه فنی بهره مندی از این پوشش بیمه‌ای است تا زمانی که زوجینی برای درمان نباروری راهی مرکز درمان ناباروری می شوند دیگر دغدغه دریافت خدمات رایگان را نداشته باشند و با جواب سربالای مراکز روبرو نشوند.
منبع: فارس