قرار دیوان بین المللی دادگستری؛ «مقدم» ی که «تالی» های بسیار دارد

گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، به نقل از الجزیره؛ در گام تاریخی که ما حصل‌های بسیاری دارد دیوان بین المللی دادگستری جمعه‌ی گذشته قراری را با اقدامات پیشگیرانه‌ای در قضیه‌ی کشتار جمعی که دولت آفریقای جنوبی علیه اسرائیل در روز 26 دسامبر طرح کرده بود، صادر کرد؛ و این مسئله بعد نمادین و معنوی بزرگی داشت. این حکم علیه دولتی است که خود در مورد بی عدالتی و آزار و اذیت تاریخی علیهش یعنی هولوکاست که جنایت نسل کشی یهودیان بود برای جلب همدردی جهان، روایت‌ها و داستان‌ها بافته است. اقدامات هولوکاست و نسل کشی یهودیان به دست آلمان نازی عامل اصلی امضای کنوانسیون پیشگیری و مجازات جنایت نسل کشی بود که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 9 دسامبر 1948، یعنی 75 سال پیش، به دلیل تمایل جامعه جهانی برای جلوگیری از وقوع چنین جنایاتی در آینده و مجازات عاملان آن به تصویب رسید.

پس از اینکه دادگاه صلاحیت خود را برای رسیدگی به پرونده تایید کرد و استدلال اسرائیل در این زمینه مبنی بر عدم صلاحیت دادگاه به بهانه عدم وجود اختلاف حقوقی بین اسرائیل و کشور آفریقای جنوبی، رد کرد؛ وجود شرایط قانونی جهت صدور اقدامات احتیاطی موقت را تایید نمود. زیرا دلایل قابل قبول زیادی وجود دارد که دادگاه را به این باور می‌رساند که جنایت نسل کشی انجام شده است و در نتیجه اسرائیل کنوانسیون پیشگیری از جنایت نسل کشی را نقض می‌کند.

با این حال، دادگاه صراحتاً به اسرائیل دستور آتش بس نداد، بلکه دستوری مشابه آنچه که در سال 2022 در اقدامات پیشگیرانه در پرونده‌ای که اوکراین علیه روسیه مطرح کرد و در آن روسیه را به انجام نسل کشی متهم کرد، صادر کرد. مشاهده می‌شود که در مورد پرونده‌ی غزه، پس از ارائه برخی اضافات و اصلاحات متناسب با وضعیت غزه، دادگاه بین‌المللی دستوراتی برای اقدامات احتیاطی مشابه آنچه که توسط دیوان در پرونده‌ای که گامبیا در سال 2019 علیه دولت میانمار به اتهام نابودی اقلیت مسلمان روهینگیا مطرح کرده بود، صادر کرد. شایان ذکر است که دادگاه در جلسه روز جمعه گذشته در مورد اصل پرونده تصمیم گیری نکرد، این موضوعی است که برای تصمیم گیری نیاز به زمان دارد که ممکن است تا چهار سال یا بیشتر ادامه یابد، زیرا دادگاه باید به دفاعیات و درخواست‌های متعددطرفین درگیر پرونده رسیدگی کند. طبق معمول در پرونده‌های موجود در دادگاه، به ویژه پرونده‌های مربوط به جنایت نسل کشی، مدارک زیادی لازم است تا دادگاه بتواند تأیید کند که اسرائیل واقعاً مرتکب این جنایت که از جهت نفرت برانگیز بودنش در حقوق بین الملل به عنوان مادر جنایت‌ها نگاه میشود؛ شده است یا خیر.

اما در مورد اقدامات احتیاطی موقت، سقف اثبات مورد نیاز در مقایسه با آنچه در تعیین اصل قضیه لازم است، پایین‌تر است. از آنجا که صلاحیت دادگاه برای رسیدگی به پرونده فقط بر اساس ماده 9 کنوانسیون نسل کشی است، بنابراین دادگاه صلاحیت صدور حکم در مورد جنایات دیگری که ممکن است در طول جنگ غزه رخ داده باشد، مانند جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت را ندارد. زیرا این جنایات خارج از صلاحیت دادگاه در این موضوع است.

این موضوع همچنین به این معنی است که دادگاه در حکم خود در این پرونده کاملاً به عنصر عمد که نقش عنصر اساسی جنایت نسل کشی است تکیه کرده است، زیرا نقض قواعد حقوق بین الملل بشردوستانه صرفاً با ارتکاب اعمال کشتار، تخریب، یا جابجایی، که ممکن است بر اساس شرایط و زمینه آن‌ها به عنوان جنایات جنگی یا جنایت علیه بشریت طبقه بندی شوند؛ کافی نیست.

این بدان معناست که افعالی که با عنوان نسل کشی شناخته می‌شوند، باید با نیت از بین بردن یک گروه ملی، نژادی، قومی یا مذهبی خاص، به طور کلی یا جزئی صورت گرفته باشند و این به همان معنایی است که طبق ماده 2 کنوانسیون از نسل کشی ارائه شده و آن را شامل اعمالی می‌داند که ارتکابشان علیه یکی از گروه‌های حفاظت شده صورت گرفته و کنوانسیون نسل کشی را نقض کرده است.

اگرچه دیوان بین المللی دادگستری صراحتاً به اسرائیل دستور نداد که فوراً به مخاصمات خود به مثال آنچه که آفریقای جنوبی در دعوی خود خواسته بود، پایان دهد، اما دادگاه از اسرائیل خواسته بود از هرگونه اقدامی که ممکن است منجر به کشتن فلسطینی‌ها و نقض کنوانسیون نسل‌کشی شود؛ خودداری کند؛ و از اسرائیل خواست که ظرف یک ماه گزارشی برای بررسی تلاش‌های خود برای جلوگیری از هرگونه نقض کنوانسیون و هدف قرار ندادن غیرنظامیان ارائه کند، اجرای این درخواست‌ها برای اسرائیل بدون آتش بس دشوار یا حتی غیرممکن خواهد بود.

همچنین دادگاه در این قرار، به اسرائیل دستور داده تا کمک‌ها و نیاز‌های ضروری مردم غزه را وارد کند. افزون بر این دادگاه از اسرائیل خواسته است تااز سخنان نفرت انگیز و تحریک به نسل کشی جلوگیری کند. این موضوع حاکی از آن است که دادگاه اظهارات رهبران اسرائیل که از رئیس جمهور اسحاق هرتزوگ، نخست وزیر بنیامین نتانیاهو و وزیر دفاع یوآو گالانت، شروع شده و از وزیر انرژی و سایر مقامات اسرائیلی عبور کرده است را در پی 7 اکتبر 2023 جدی گرفته است؛ اظهاراتی که حاکی از قصدارتکاب جنایت نسل کشی علیه مردم غزه است.

در واقع حکم دادگاه پیروزی بزرگی برای فلسطینیان و شکست بزرگی برای اسرائیل محسوب میشود. این در حالی است که اسرائیل برای کاهش تاثیر رای و تفسیر آن به گونه‌ای که به اسرائیل اجازه دهد به خصومت علیه فلسطینی‌ها با این ادعا که از حق ذاتی خود برای دفاع از خوداستفاده کند؛ ادامه دهد تلاش می‌کند؛ که این ادعا البته ادعایی نادرست است، چرا که به عنوان یک قدرت اشغالگر حق مقابله با مردم فلسطین اشغالی را ندارد. درواقع این حکم یک پیروزی بزرگ برای آرمان فلسطین و یک شکست بزرگ برای اسرائیل تلقی می‌شود. حتی اگر بپذیریم که اسرائیل از این حق برخوردار است، باید در چارچوب اصول ضرورت و تناسب و با رعایت قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه از آن استفاده کند، کاری که اسرائیل در جنگ کنونی خود در غزه انجام نداد.

تصمیمات دیوان بین‌المللی دادگستری برای همه دولت‌های عضو لازم‌الاجرا بوده و قطعی است و قابل تجدیدنظر نیست و در صورت عدم پایبندی کشوری به آن، می‌توان به شورای امنیت سازمان ملل رجوع کرد.

پس از تصمیم دادگاه و پس از متهم شدن رسمی اسرائیل به ارتکاب جنایت نسل کشی، حمایت از اسرائیل در جنگ علیه غزه برای هر کشوری دشوار خواهد بود، زیرا در این صورت به شریک جرم تبدیل خواهد شد. اسرائیل خود در جایگاه متهم است و باید به دادگاه و جهان نشان دهد که مرتکب نسل کشی یا جنایات جنگی علیه فلسطینی‌ها نیست.

جالب توجه است که دادگاه تصمیم خود را در مورد اقدامات احتیاطی به روشی مشابه اتفاق آرا اتخاذ کرد و تنها استثناء این اتفاق آرا اعتراض قاضی اسرائیلی آهارون باراک و قاضی اوگاندا جولیا سینبوبدی بود که به همه دستورات دادگاه از جمله دستور به اسرائیل مبنی بر منع سخنان نفرت انگیز و تحریک به تروریسم، نسل کشی که به خودی خود از منظر حقوق بین الملل جنایت محسوب می‌شوند؛ اعتراض کردند. همچنین قاضی اوگاندا به دستور اسرائیل برای تضمین ورود کمک‌های بشردوستانه به غزه اعتراض کرد، در حالی که قاضی اسرائیلی با هر دو خواسته موافقت کرد. واقعاً جای تعجب است که چرا قاضی اوگاندا به این دو خواسته اعتراض دارد.

محکوم کردن اسرائیل به خاطر نسل کشی اش در غزه نه تنها پیامد‌های شدید سیاسی، اقتصادی و حقوقی برای اسرائیل به همراه خواهد داشت، بلکه به مثابه خدمتی به همه‌ی انسان‌ها بود. چنین محکومیتی از سوی عالی‌ترین دادگاه بین‌المللی، در صورت وقوع، امید به وجود عدالت بین‌المللی را در روح مظلومان و آزار دیدگان را زنده می‌کند.

این محکومیت همچنین به مانند سیلی‌ای به نیرو‌های استکبار غربی است که مدعی دغدغه حقوق بشر هستند، اما از رژیم صهیونیستی در ارتکاب جنایات بین‌المللی حمایت می‌کنند همچنین شاهد شرمساری برای همه افراد و حکومت‌ها از جمله حاکمان عرب خواهد بود که علی رغم تواناییشان در اقدام برای جلوگیری از وقوع یا تداوم این جنایت که انسانیت را شرمنده میکند تبانی، توطئه، سهل انگاری یا سکوت کردند.

ترجمه: نرگس عبدلی