قمار 3 تریلیون دلاری غول‌های فناوری
دنیای اقتصاد - مهسا طاعتی: هوش مصنوعی در یک دهه اخیر مهم‌ترین موضوع سرمایه‌گذاری‌هاست، اما پیش‌بینی جدیدی نشان می‌دهد که این موج هزینه‌کرد تازه آغاز شده است.
به گفته سیتی‌گروپ، بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری جهان تا سال 2029 بیش از 2.8تریلیون دلار برای زیرساخت‌ها، نرم‌افزارها و کاربردهای هوش مصنوعی هزینه خواهند کرد. رقمی عظیم که هم نشان‌دهنده وعده‌های بزرگ این فناوری و هم فشارهای ناشی از رونق هوش مصنوعی است.
استراتژی شرکت‌ها
تحلیل سیتی‌گروپ نشان می‌دهد که شرکت‌های بزرگ فناوری مانند مایکروسافت، گوگل، آمازون، متا، اپل و انویدیا در پنج سال آینده به‌طور چشم‌گیری سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با هوش مصنوعی را افزایش خواهند داد. به نوشته مجله اپل، بخش عمده‌ای از این هزینه‌ها صرف ساخت و به‌روزرسانی مراکز داده، ظرفیت تولید نیمه‌هادی‌ها و خدمات ابری خواهد شد تا بتوانند مدل‌های هوش مصنوعی بزرگ‌تر و پیچیده‌تر را اجرا کنند.
البته، رقم 2.8 تریلیون دلار تنها به زیرساخت‌های مستقیم محدود نمی‌شود؛ بلکه شامل توسعه نرم‌افزار، خریدها و سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع مرتبط مانند رباتیک و «رایانش لبه‌ای» نیز می‌شود. اگر این پیش‌بینی دقیق باشد، این میزان هزینه از دوره‌های قبلی سرمایه‌گذاری فناوری از جمله دوران رونق دات‌کام و انقلاب گوشی‌های هوشمند بسیار فراتر می‌شود و رکوردشکنی خواهد کرد.
محرک اصلی این سرمایه‌گذاری‌ها، رقابت برای تسلط بر هوش مصنوعی مولد است. از زمانی که چت‌جی‌پی‌تی اوپن‌ای‌آی در اواخر سال 2022 معرفی شد، این فناوری به میدان اصلی نبرد شرکت‌های بزرگ فناوری تبدیل شده است که هر کدام در تلاش‌اند تا هوش مصنوعی را در موتورهای جست‌وجو، مجموعه‌های بهره‌وری، پلتفرم‌های ابری و دستگاه‌های مصرفی جای دهند. مایکروسافت میلیاردها دلار در اوپن‌ای‌آی سرمایه‌گذاری کرده و همزمان عوامل هوش مصنوعی تولیدی را در مجموعه آفیس، پلتفرم تیمز و خدمات ابری آزور خود ادغام کرده است.
این شرکت باور دارد که هوش مصنوعی نه تنها ابزارهای بهره‌وری فردی را متحول خواهد کرد؛ بلکه کل ساختار جریان‌های کاری سازمانی را دگرگون خواهد ساخت. گوگل هم به سرعت در حال پیشبرد هوش مصنوعی جمنای در تمام بخش‌های کسب‌وکار خود، از زیرساخت‌های ابری گرفته تا گوشی‌های هوشمند اندروید است. گوگل با استفاده از هوش مصنوعی در سرویس جست‌وجوی خود که پرمراجعه‌ترین سرویس دیجیتال جهان است، تلاش می‌کند مانع واگذاری جایگاه برتر خود به رقبا شود.
آمازون از طریق خدمات ابری AWS در حال توسعه مدل‌های زبانی بزرگ خود است و همزمان خود را به عنوان ستون فقرات محاسباتی برای جاه‌طلبی‌های هوش مصنوعی دیگر شرکت‌ها معرفی می‌کند. تمرکز آمازون بر نقش دوگانه سازنده و ارائه‌دهنده پلتفرم، آن را از رقبایش متمایز می‌کند. متا میلیاردها دلار در تحقیقات و توسعه مدل‌های هوش مصنوعی، به ویژه در چارچوب‌های متن‌باز سرمایه‌گذاری می‌کند. این شرکت باور دارد که پیشرفت در الگوریتم‌های توصیه‌گر و ابزارهای تولید محتوای خلاقانه، هم پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی‌اش را تقویت می‌کند و هم راه را برای مدل‌های کسب‌وکاری جدید باز می‌کند.
اپل با رویکردی محتاطانه‌تر، اما سرمایه‌گذاری عمیقی روی هوش مصنوعی در دستگاه و چارچوب‌های حفظ حریم خصوصی انجام داده است. اپل با توزیع پردازش مدل‌های هوش مصنوعی در پردازنده‌های آی‌فون، آی‌پد و مک، قصد دارد هوش مصنوعی را بدون به خطر انداختن داده‌های کاربران ارائه دهد. استراتژی‌ای که برای کاربرانی که نسبت به وابستگی به فضای ابری حساس‌اند، جذاب است. انویدیا هم که یک پلتفرم مصرفی نیست، به مهره کلیدی این صنعت تبدیل شده است.
کارت‌های گرافیک (GPU) این شرکت موتور اصلی آموزش و اجرای سیستم‌های هوش مصنوعی هستند و با افزایش تقاضا برای محاسبات، درآمدهای بی‌سابقه‌ای ثبت کرده است. جایگاه انویدیا تضمین می‌کند که فارغ از اینکه کدام غول فناوری پیروز میدان شود، از این رشد بهره‌مند خواهد شد. تحلیلگران سیتی‌گروپ معتقدند ترس از عقب ماندن در حوزه هوش مصنوعی باعث شده این شرکت‌ها هم‌اکنون بیش از حد سرمایه‌گذاری کنند تا در آینده رهبری بازار را به دست آورند. نتیجه این است که در این رقابت جمعی، تردید به مراتب خطرناک‌تر از هزینه‌کرد زیاد به شمار می‌رود.
توسعه زیرساخت‌ها
از سوی دیگر، بخش اعظم هزینه‌های پیش‌بینی‌شده در حوزه هوش مصنوعی صرف توسعه زیرساخت‌ها خواهد شد. آموزش و اجرای مدل‌های پیشرفته‌ای مانند جی‌پی‌تی 5 یا جمنای اولترا نیازمند قدرت محاسباتی عظیمی است که فشار زیادی بر مراکز داده موجود و شبکه‌های برق وارد می‌کند. شرکت‌ها در حال رقابت برای خرید زمین و ساخت مراکز داده جدید، اغلب در مناطقی با منابع فراوان انرژی تجدیدپذیر هستند. مایکروسافت پروژه‌های چند میلیارد دلاری در آیووا و بریتانیا را اعلام کرده و آمازون نیز سرمایه‌گذاری‌های مشابهی در آمریکای شمالی و آسیا انجام می‌دهد.
گوگل به ویژه بر استفاده از انرژی پاک هیدروالکتریک در آمریکا و انرژی بادی در اروپا تمرکز کرده و تلاش دارد تا اهداف هوش مصنوعی خود را با تعهدات عمومی خود در زمینه پایداری هماهنگ کند. با این حال، میزان تقاضا این سوال را مطرح می‌کند که آیا عرضه انرژی پاک واقعا می‌تواند پاسخگو باشد یا خیر. این موج سرمایه‌گذاری‌ها همچنین زنجیره‌های تامین را دستخوش تحول کرده است. تولید نیمه‌هادی‌ها در شرکت‌هایی مانند TSMC و سامسونگ به منظور ساخت تراشه‌های پیشرفته افزایش یافته است. شرکت‌ها سیستم‌های خنک‌کننده جدید سفارش داده و شبکه‌های فیبر نوری با ظرفیت بالا را با سرعت بی‌سابقه‌ای توسعه می‌دهند.
برخی تحلیلگران این چالش زیرساختی را با ساخت راه‌آهن‌های ملی یا بزرگراه‌های بین ایالتی مقایسه می‌کنند. تحولی بنیادین در اقتصاد جهانی که برای پذیرش انقلاب صنعتی جدیدی به رهبری هوش مصنوعی شکل می‌گیرد. برای سرمایه‌گذاران، پیش‌بینی سیتی‌گروپ نشان می‌دهد که هوش مصنوعی همچنان تا نیمه دوم دهه جاری، عامل اصلی رشد بخش فناوری خواهد بود. اگر هزینه‌های شرکت‌های بزرگ فناوری واقعا از 2.8 تریلیون دلار فراتر رود، این رشد تنها به نفع شرکت‌های تولیدکننده نیمه‌هادی مانند انویدیا، ای‌ام‌دی و برودکام نخواهد بود؛ بلکه شرکت‌های فعال در حوزه خدمات عمومی، ساخت‌وساز و تامین‌کنندگان صنعتی مرتبط با رونق مراکز داده را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.
همچنین، این موج سرمایه‌گذاری عظیم می‌تواند موجب خلق فرصت‌های شغلی جدید در صنایع پیشرفته مانند تولید فناوری، ساخت‌وساز و بخش انرژی شود. دولت‌های محلی نیز در رقابتی برای جذب مراکز داده جدید هستند و با ارائه معافیت‌های مالیاتی و حمایت‌های زیرساختی، امیدوارند تا از منافع اقتصادی بلندمدت بهره‌مند شوند.
با این حال، هزینه‌های هنگفت، سوالاتی را درباره پایداری این سرمایه‌گذاری‌ها مطرح می‌کند. آیا کاربردهای هوش مصنوعی درآمد کافی برای توجیه این هزینه‌ها ایجاد خواهند کرد؟ یا این یک حباب دیگر است که با هیجان و ترس از عقب ماندن شکل گرفته است؟ سیتی‌گروپ اشاره می‌کند که گرچه پذیرش هوش مصنوعی مولد با سرعتی فزاینده در حال رشد است، اما بسیاری از مدل‌های کسب‌وکار به‌ویژه در صنایعی خارج از حوزه فناوری و مالی هنوز اثبات نشده‌اند.
ریسک یا چشم‌پوشی
پیش‌بینی هزینه‌ها در زمینه هوش مصنوعی، پیامدهای ژئوپلیتیک مهمی نیز به همراه دارد. ایالات متحده، چین و اروپا در رقابتی تنگاتنگ برای کسب رهبری هوش مصنوعی و همچنین حفظ حاکمیت فناوری خود قرار دارند. در حالی شرکت‌های آمریکایی در حال حاضر بر بازار تسلط دارند که غول‌های چینی مانند بایدو، علی‌بابا و تنسنت با حمایت‌های دولتی میلیاردها دلار در توسعه سیستم‌های هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‌کنند. این شرکت‌ها بر کاربردهای محلی مانند تجارت الکترونیک و شهرهای هوشمند تمرکز دارند و ممکن است در نهایت رهبری آمریکا را در بازارهای نوظهور به چالش بکشند.
اروپا رویکرد متفاوتی در پیش گرفته و همزمان با سرمایه‌گذاری، بر تدوین مقررات سختگیرانه تاکید دارد. قانون هوش مصنوعی اتحادیه اروپا می‌تواند نحوه استقرار مدل‌های هوش مصنوعی توسط شرکت‌ها در سراسر جهان را شکل دهد و بار پیچیدگی جدیدی برای شرکت‌های بزرگ فناوری ایجاد کند که باید بین نوآوری و انطباق تعادل برقرار کنند. اگر شرکت‌های آمریکایی تا سال 2029 مجموعا تریلیون‌ها دلار هزینه کنند؛ این موضوع می‌تواند فاصله آنها با رقبای جهانی را افزایش دهد، اما در عین حال ممکن است باعث واکنش‌های نظارتی داخلی شود.
چرا که سیاستگذاران درباره اینکه آیا تمرکز منابع در تعداد معدودی شرکت، خطراتی برای رقابت و جامعه ایجاد می‌کند، به بحث و بررسی می‌پردازند. علاوه بر این، اگر پیش‌بینی سیتی‌گروپ تحقق یابد، صنعت هوش مصنوعی در سال 2029 چهره‌ای کاملا متفاوت نسبت به امروز خواهد داشت. هوش مصنوعی تقریبا در تمام دستگاه‌های مصرفی، ابزارهای کاری و خدمات ابری یکپارچه خواهد شد. مراکز داده به پروژه‌هایی عظیم و زیرساختی تبدیل می‌شوند که از نظر هزینه و مقیاس با نیروگاه‌ها و مراکز حمل‌ونقل ملی رقابت خواهند کرد.
با این اوصاف، در دنیایی که هوش مصنوعی به سرعت تبدیل به پایه و اساس جست‌وجو، نرم‌افزار، سخت‌افزار و صنایع مختلف می‌شود، هیچ بازیگر بزرگی نمی‌خواهد ریسک عقب ماندن را بپذیرد. به همین دلیل، سوال اصلی برای شرکت‌های بزرگ فناوری دیگر این نیست که آیا توانایی هزینه‌کرد 2.8 تریلیون دلار را دارند یا خیر؛ بلکه این است که آیا می‌توانند از این سرمایه‌گذاری بزرگ چشم‌پوشی کنند؟