قیمت بنزین باید به صورت عادت و تدریجی گران شود
زمانی که دولت به شهروندان اتومبیل عرضه می‌کند، خود باید بنزین آن را تامین کند. برای حل این مساله می‌توانند عوارض خودرو را اخذ کنند و بدون نیاز به عوارض گمرکی اجازه ورود خودرو را به کشور صادر کنند. تنها در این صورت است که افزایش قیمت بنزین منطقی خواهد بود.
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از فرارو، داستان بنزین، به مساله‌ای پیچیده تبدیل شده که حفظ نرخ فعلی آن یک درد است و افزایش قیمت آن یک درد دیگر. در راستای پی‌گیری این موضوع، با طرح این پرسش که چرا به طور مداوم موضوع افزایش قیمت و نحوه عرضه «بنزین» در بازه‌های زمانی مختلف مساله‌ساز می‌شود، دیدگاه چهار کارشناس حوزه انرژی و اقتصاددان را جویا شده است.
کلاف پیچیده بنزین و گرانی سوخت
بنزین» کلید واژه‌ای است که هر از چندگاهی جنجالی می‌شود؛ گاهی در صدر اخبار قرار میگیرد و گاهی هم منجر به اعتراضاتی بزرگ. طی سال‌های گذشته همواره مباحث پیرامون افزایش قیمت بنزین و تغییر شیوه و میزان سهمیه‌بندی داغ بوده است. یک دسته بر این نکته انگشت می‌گذارند که قیمت بنزین نسبت به هزینه تولید و ارائه شده در جایگاه‌ها پایین بوده و باید افزایش قیمت هر چه سریع‌تر صورت بگیرد. در سوی مقابل، بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی و مسائل اقتصادی، بر این باور هستند که هرگونه افزایش باید محاسبه شده و برنامه‌ریزی شده باشد.
داستان بنزین، به مساله‌ای پیچیده تبدیل شده که حفظ نرخ فعلی آن یک درد است و افزایش قیمت آن یک درد دیگر. به ویژه پس از این‌که اخیرا شایعاتی مبنی بر امکان افزایش قیمت بنزین مطرح شده نگرانی‌ها در سطح عمومی افزایش پیدا کرده است. نگرانی‌هایی بر این مبنا که اگر تصمیم بر افزایش قیمت است، روال چگونه خواهد بود؟ افزایش قیمت مرحله‌ای است یا یکباره؟ افزایش قیمت احتمالی بنزین چه پیامدهایی را به همراه خواهد داشت؟ آیا تکرار داستان افزایش قیمت بنزین در کشور را همانند سال 98 شاهد خواهیم بود؟
فرارو در راستای پی‌گیری این مجموعه از مسائل، با طرح این پرسش که چرا به طور مداوم موضوع افزایش قیمت و نحوه عرضه «بنزین» در بازه‌های زمانی مختلف مساله‌ساز می‌شود، دیدگاه چهار کارشناس حوزه انرژی و اقتصاددان را جویا شده است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید دیدگاه این کارشناسان در ارتباط با پرسش مطرح شده است.
محمود جام‌ساز: افزایش قیمت بنزین در وضعیت کنونی، ناثواب است
محمود جام‌ساز، اقتصاددان در ابتدای اظهارات خود در ارتباط با مساله‌شدن بنزین گفت: «سیاست‌های اقتصادی دولت نه بر استراتژی بلندمدت بلکه مبتنی بر برنامههای کوتاه مدتی است که به دلیل فقدان عقلانیت نظری عمدتا" نتایج غیر مطلوبی را در پی دارد. در خصوص تولید و مصرف انرژی بویژه بنزین هم استراتژی مدون مبتنی بر اصول علم اقتصاد برنامه ریزی و طراحی نشده است. مسئولین مرتب در شیپور تبلیغات می‌دمند که متوسط مصرف جهانی بنزین در کشور مسرفانه و دو برابر متوسط مصرف جهانی است و چنین القاء می‌کنند که با افزایش بهای بنزین می‌توان مصرف را کنترل کرد، زیرا شهروندان استفاده از خودرو را کاهش خواهند داد. در این خصوص مسئله را از دو جهت پی می‌گیریم. نخست آنکه ایران یک کشور نفتی است که با احتساب ذخائر تازه کشف شده گازی چالوس 1 و چالوس 2 در دریای خزر مجموعا" از منظر ذخائر نفت و گاز در جهان از رتبه اول برخوردار است.
وی افزود: با وجود این منابع باید فراورده‌های نفتی ارزان به شهروندان ارائه شود و دولت راه کارهایی را برای جلوگیری از قاچاق ارائه دهد. وقتی که فساد وجود داشته باشد از هر راهی می‌توان بنزین را صادر کرد؛ لذا در بادی امر باید دست قاچاقچیان را از ثروت‌های ملی کوتاه کرد؛ که البته در پرانتز عرض می‌کنم که این یک امر ساختاری است و مستلزم ضرورت‌های پیشینی است که در مجموعه اقتصاد دولتی سیاسی رانتی فراهم نیست. ضمن آنکه به سبب محرومیت از تکنولوژی روزآمد جهان هم ظرفیت تولید و استحصال گاز و نفت بشدت کاهش یافته و هم بر هزینه‌های تولید چه در مبادی یا میادین نفت و گاز و چه در پترو پالایشگاه‌ها اضافه شده و لذا کیفیت فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین نیز تنزل کرده و بر آلودگی محیط زیست افزوده است.»
جام ساز تصریح کرد: «در حالی‌که با سرمایه گذاری‌های داخلی و خارجی و مرمت چاه‌ها می‌توان ظرفیت تولیدی را به دهه اول 1350 رسانید و ظرفیت تولیدی پترو پالایشگاه‌ها را هم برای پوشش مصارف داخلی و هم صادرات فرآورده‌های نفتی به جای خام فروشی افزایش داد. از جمله بنزین وگازوئیل را به قیمت جهانی عرضه کرد. لازم به توجه است که نفت متعلق به ملت ایران است، و من طی یک سخنرانی سال‌ها پیش در دانشگاه شیراز، مبانی تئوریک حقوق مالکیت ملت دولت را بیان کردم که در نشریه بانک و اقتصاد هم منتشر شد. در این رابطه باید عرض کنم، دولت باید هزینه‌های تولید و فراوری را محاسبه و محصولات نفتی را با افزودن سود شرکت‌های ملی نفت و گاز به مردم عرضه کند.»
این اقتصاددان در ادامه تصریح کرد: «در سطح دوم این استدلال مطرح می‌شود که، چون بنزین ارزان است مورد اسراف قرار میگیرد. به اعتقاد من این مسئله درست نیست، زیرا دو شرکت خودروساز دولتی که محصولات بی کیفیت خود را چند برابر قیمت آن‌هم با روش‌های انحصاری و تحمیلی به مردم واگذار می‌کنند و یکی از عوامل تشدید تورم‌اند. با ساخت خودروهای بی کیفیت که با حد اقل ایمنی در حوادث هر ساله جان بسیاری از هموطنان عزیز را میگیرد. در زمینه سامانه سوخت هم عامل اصلی آلودگی هوا و سوخت بیش از استاندارد جهانی هستند. بر اساس یافته‌های مرکز پژوهش‌های مجلس مصرف سوخت خودروهای ایرانی، 3 برابر مصرف استاندارد جهانی است، اما مصرف سرانه بنزین در کشور دوبرابر میانگین جهانی است. یعنی هر ایرانی با وجود آن که مصرف سوخت خودروی وی 3 برابر یک خودروی خارجی است، اما دوبرابر مصرف می‌کند؛ لذا چنانچه خودروی ایرانی به جای 10 تا 12 لیتر در کیلومتر فقط 4 لیتر مصرف کند، مقدار مصرف بنزین که بنا بر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس 95 صدم لیتر و مصرف گازوئیل 88 صدم لیتر برای هر نفر است به کمتر از یک سوم تقلیل می‌یابد.»
جام ساز در ادامه با بیان این‌که مسئله اصلاح نظام انرژی، سامانه سوخت خودروها و بهبود کیفیت و آلودگی هوا در زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد مطرح شد، افزود: «هیچ یک از اصلاحات انجام نشد. قرار بود مابه التفاوت افزایش قیمت حامل‌های سوخت با یارانه ها، در راستای مواردی که اشاره کردم هزینه شود، اما چنین نشد. در ضمن بنزین بی کیفیت چند برابر قیمت در بازار عرضه شد. بدون تردید، مصرف بنزین می‌تواند با بهبود سامانه اتومبیل‌ها کنترل شود.»
وی افزود: «در سطحی دیگر باید توجه داشت برخی قیاس‌ها را در موضوع مصرف بنزین و مسافت‌ها در قیاس با نرم استاندارد جهانی مطرح می‌کنند. از این بستر هم قیمت جهانی بنزین را به میان می‌کشند که با واقعیات انطباق ندارد. همه این اقدامات همانطور که عرض کردم به این منظور است که به مردم تلقین کنند که مصارف خیلی بالا است و باید با سیاست‌های قیمتی کنترل شود.»
این اقتصاددان در ادامه تصریح کرد. «مردم به بهای بنزین نسبت به سایر کالاها حساس‌ترند، زیرا با افزایش قیمت آن حمل و نقل کالاها گران و همچنین هزینه تردد وجابجائی مسافران افزایش می‌یابد که آثار آن بر افزایش سطح عمومی قیمت‌ها بسیار زود هنگام است. این حساسیت منطقی است در قبل از انقلاب اسلامی هم بهای بنزین از 6 ریال به 10 ریال در هر لیتر افزایش یافت، اما در پی اعتراضات ونا آرامی‌های مردمی بلافاصله به قیمت سابق باز گشت. به‌هر حال اکنون که تورم کالاهای اساسی به ویژه سبد معیشت زندگی اکثریت جامعه را به خطر افکنده و معیار خط فقر را باید در تحلیل‌ها جایگزین خط گرسنگی نمود. هر گونه تفکری در مورد افزایش بهای بنزین نا ثواب است و اجرائی کردن آن در چنین زمانی که جامعه از فقر و تبعیض ملتهب است، عواقب بسیار خطرناک‌تر از آبان 98 را در پی خواهد داشت.»
جام‌ساز در پایان اظهار داشت: «ذکر این نکته نیز لازم است که بر اساس گفته مسئولین اکنون مصرف بنزین وگازوئیل از تولید بیشتر است و پیش بینی می‌شود که در سال جاری مجبور به واردات این محصولات شویم. از این رو چنانچه روند تولید پتروپالایشگاهی بهبود نیابد. وقوع واردات بنزین وگازوئیل حتمی است که با روند افزایشی دلار، هزینه بسیاری را بر جامعه تحمیل و زندگی را بر اکثریت مردم سخت‌تر خواهد کرد. متأسفانه تشدید تحریم‌های آمریکا و اروپا و استمرار مناسبات پر تنش، مانع هرگونه اقدامات در راستای کنترل نقدینگی وتورم و تأمین معیشت و رفاه و آسایش شهروندان است.»
مسعود دانشمند: افزایش همزمان قیمت خودرو و بنزین فاقد منطق اقتصادی است
مسعود دانشمند اقتصاددان و عضو اتاق بازرگانی گفت: «خودروهای زیادی در سال تولید می‌شود و باید بنزین آن‌ها نیز تامین شود؛ در نتیجه مصرف بنزین افزایش پیدا می‌کند. با این وجود در مقطع کنونی شاهد هستیم دولت در تصمیمی بحث‌برانگیز اراده می‌کند، زمینه را برای کاهش مصرف بنزین فراهم و نرخ آن را بالاتر به مردم عرضه کند.»
وی افزود: «ما باید روش خود را در این زمینه تغییر بدهیم. زمانی که دولت به شهروندان اتومبیل عرضه می‌کند، خود باید بنزین آن را تامین کند. برای حل این مساله می‌توانند عوارض خودرو را اخذ کنند و بدون نیاز به عوارض گمرکی اجازه ورود خودرو را به کشور صادر کنند. تنها در این صورت است که افزایش قیمت بنزین منطقی خواهد بود.»
دانشمند در ادامه با تاکید بر این‌که نباید قیمت خودرو و بنزین با هم افزایش پیدا کند، تصریح کرد: «ما باید حمل و نقل شهری را توسعه بدهیم تا مردم به جای استفاده از خودرو شخصی از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند. با این روش مصرف بنزین کاهش پیدا می‌کند. نمایندگان مجلس خود اظهار کردند که چهارصد میلیون لیتر بنزین در سال قاچاق می‌شود و هزینه این قاچاق را شهروندان پرداخت می‌کنند. این موارد نشان می‌دهد که باید ساز و کار عوض شود، تا شرایط بهبود پیدا کند.»
این اقتصاددان در بخشی دیگر از گفته‌های خود عنوان کرد: «اتومبیل باید به قیمت استاندارد جهانی فروخته شود؛ خودرو ساز داخلی باید ضرر خود را به واسطه حضور در بازار رقابتی جبران کند. هنگامی که حمایت از تولید داخلی جواب نمی‌دهد باید روش را تغییر داد. نکته مهم دیگر این است که ما باید بین پالایشگاه‌ها رقابت ایجاد کنیم.»
کامران ندری: افزایش قیمت بنزین، همراه با شوک اقتصادی خواهد بود؛ دولت از روش تدریجی تعدیل قیمت‌ها بهره بگیرد
کامران ندری اقتصاددان و استاد دانشگاه نیز در خصوص مساله شدن بنزین عنوان کرد: «این موضوع فقط در مورد بنزین صدق نمی‌کند بلکه می‌توان آن را به تمامی نرخ‌هایی که دولت سرکوب می‌کند، تعمیم داد. این معضل در ارز و نرخ بهره نیز وجود دارد. علت این است که دولت قصد دارد از طریق کنترل قیمت برنامه حمایتی خود را انجام دهد. قیمت حامل‌های انرژی بر روی همه کالاها تاثیر می‌گذارد، زیرا هر کالایی حمل و نقل دارد.»
وی افزود: «گران شدن بنزین یک شوک اقتصادی را به وجود می‌آورد و هرچه قیمت بنزین بیشتر باشد این شوک نیز به مراتب بیشتر خواهد بود. در واقع مشکل این است که دولت برای حمایت از مصرف کننده‌ها به کنترل قیمت رو می‌آورد. دولت برای کنترل قیمت باید از کالاهای مهم همچون حامل‌های انرژی، ارز و نرخ بهره شروع کند. بعد از گذشت زمان متوجه می‌شود که نمی‌توانند این روش را ادامه دهد و به یک باره قیمت کالاهای مهم را به شدت افزایش می‌دهد. شوک اقتصادی این گونه به وجود می‌آید و به مصرف کننده و تولید کننده اثر منفی وارد می‌کند. برای حل این مساله باید دولت در بلند مدت برنامه حمایتی خود را از کنترل قیمت به پرداخت یارانه تغییر دهد و فقط به اقشار آسیب دیده تعلق بگیرد.»
این استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: «دولت باید روش سرکوب قیمت کنار بگذارد و از روش تدریجی تعدیل قیمت استفاده کند. ما سال‌های گذشته شاهد تبعات این روش بودیم. این تعدیل قیمت باید در چندین فاز و به شکل علمی انجام شود.»
حسن مرادی: بنزین باید به صورت عادت و تدریجی گران شود
حسن مرادی، کارشناس حوزه انرژی در پاسخ به پرسش فرارو در باب چرایی مساله شدن مداوم و چند باره بنزین گفت: «بنزین در جهان یک کالای استراتژیک است. بنزین برای مردم یک نیاز روزانه است. کشور ما هم باید از این الگوی جهانی پیروی کند. ما به دلیل استفاده از ناوگان حمل و نقل کهنه، در سرانه مصرف بنزین یکی از کشورهای پر مصرف هستیم.»
وی ادامه داد: «عملکرد پالایشگاه‌های ما نسبت به پالایشگاه‌های روز دنیا بسیار ضعیف است. وابستگی دولت به بودجه بنزین زیاد است؛ به همین خاطر باید نگاهی ویژه نسبت به آن داشته باشد. اگر ما بخواهیم از نظر اقتصادی زیان نبینیم، بایستی بنزین را به صورت عادت گران کنیم. در مجلس ششم طرحی با عنوان گران شدن سالانه بنزین تصویب شد، اما مجلس هفتم با طرح تصویب قیمت‌ها آن را منتفی کرد. بزرگترین ضربه به اقتصاد با این طرح وارد شد.»
این کارشناس حوزه انرژی عنوان کرد: «دولت باید از عرضه بنزین با کارت‌های شناور خودداری کند تا مقدار مصرف بنزین هر شخص تعیین شود. با این روش از قاچاق بنزین جلوگیری می‌شود. بارها به دولت پیشنهاد دادم که در نقاط مرزی با یک قیمت منطقی بنزین را از طریق پمپ‌های بنزین به کشورهای همسایه عرضه کنیم و از این طریق درآمد کسب کنیم.»
همچنین بخوانید