لزوم ارتقای زیست شهری سالمندان / پیشنهاداحداث سرای فرهیختگان

بر اساس یک نظرسنجی از شهروندان تهرانی 58 درصد پاسخگویان معتقدند وعیت پیاده روهای شهر برای رفت و آمد افراد مسن مناسب نیست.

به گزارش خبرنگار مهر، نظرسنجی شهرداری تهران از شهروندان نشان می دهد که شهر برای سالمندان هنوز با استاندارد مطلوب فاصله دارد. بر اساس این نظرسنجی،58 درصد پاسخگویان معتقدند که وضعیت پیاده‌روهای شهر برای رفت و آمد افراد مسن مناسب نیست. در مقابل، 42 درصد معتقدند که پیاده‌روها برای افراد مسن مناسب است.

نظر پاسخگویان در مورد وضعیت پیاده‌روهای شهر برای سالمندان:

اهمیت نتایج چنین نظرسنجی از آن روی حائز اهمیت است که با معکوس شدن هرم سنی و جمعیتی در کشورمان، هشدارهایی نسبت به سالمند شدن جمعیت کشور بیش از هر زمان دیگری در رسانه‌ها شنیده می‌شود. مسئله ای که با کاهش نرخ باروری خانواده که به تعبیری از آن به عنوان نرخ جایگزین هم یاد می‌شود، بیشتر از همه مسئولان کشور را به فکر واداشته است.

آنها به تشویق فرزندآوری و ترویج سیاست‌های آن می‌اندیشند اما با اینحال در حال حاضر هم جمعیت قابل توجهی از شهروندان را سالمندان تشکیل می دهند آمارهای دقیق رسانه ها و مراکز پژوهشی نشان می‌دهد این میزان به سرعت در حال افزایش است. همین مسئله نشان می‌دهد که لازم است که در شهر هم برای سالمندان فکری جدی شود. فکری برای رفت و آمدشان، فکری برای اوقات فراغتشان و به تعبیری برای زیست شهری این شهروندان هم امکانات لازم را فراهم کرد و هم برنامه کوتاه مدت و بلند مدت مناسبی اندیشید.

بررسی وضعیت آماری در کشورهای مختلف نشان می دهد که کشورهایی که در مسیر توسعه قدم برمی‌دارند بیش از دیگران به این مساله اهمیت می دهند و برای زندگی شهروندان سالمند خود اندیشیده اند.

نروژ در صدر

به گزارش وبسایت کوآرتز جمعیت افراد کهنسال در جهان هر ساله با افزایش همراه بوده است و علت اصلی آن هم افزایش طول عمر افراد است. تا سال 2050، تعداد کل افراد سالمند روی کره زمین به 2 میلیارد نفر خواهد رسید و این معادل 20 درصد از جمعیت کل جهان است.

مردم بالای 60 سال نیازهای اجتماعی، اقتصادی و پزشکی متفاوتی با کودکان و بزرگسالان دارند. به همین دلیل، کشورهای مختلف هم اکنون در تلاش هستند با ایجاد تغییراتی، خود را با نیازهای افراد کهنسال سازگار کنند؛ اما هنوز مشخص نیست این کشورها چگونه می‌خواهند این کار را انجام دهند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخی کشورها در این زمینه کارهای مفیدی کرده‌اند. یک راه ساده برای انجام این کار این است که به کشورهایی که در حال حاضر این تغییرات را در راستای نیازهای افراد کهنسال ایجاد کرده اند، توجه شود. به طور مثال چند سال پیش، یک گروه از محققان از آمریکا و سنگاپور به همراه مؤسسه «شبکه تحقیقاتی جامعه پیری» 18 کشور مختلف را بر اساس «شاخص جامعه پیر» طبقه‌بندی کردند. در این فهرست، کشورها بر اساس چگونگی و میزان حمایت از جمعیت سالخوره رتبه‌بندی شده اند. کشور نروژ توانست بالاترین رتبه را از نظر توجه به نیازهای افراد سالخورده از آن خود کند.

ژاپن و تعطیلی روز سالمند

در برخی کشورها سالمندان جایگاه ویژه ای دارند و آنها احساس سرخوردگی ندارند. پایگاه marieclaire.co.uk هم در این باره به نقش ژاپن اشاره کرده است. در این کشور اولین دوشنبه ماه سپتامبر روز سالمند است. سالمندان در این روز تعطیلند و خانواده با آنها جشن می‌گیرند و نوه‌ها به آنها هدیه می‌دهند. از این گذشته، زادروز 60 و 70 سالگی هر ژاپنی، ویژه‌ترین روزهای زندگی اوست.

فرهنگ چینی

اما چین؛ بررسی ها نشان می دهد قوانین این کشور به نفع سالمندان نوشته شده است. و برای زیست شهری شان طبیعتا با این قوانین باید درست اندیشیده باشند. از عبور و مرور آنها گرفته تا مراکزی برای زندگی آن‌ها. در این کشور بر اساس قانون جوانان باید مرتبا به سالمندان خانواده خود سر بزنند. مهم نیست چقدر دلمشغولی داشته باشند یا مسافت بین منزل آنها و والدین طولانی باشد. سرزدن به سالمندان وظیفه‌ای است که نباید در آن کوتاهی کنند وگرنه سروکارشان با قانون است.

به نظر می‌رسد در سرای محلاتی که مربوط به شهرداری است هم می توانیم محلی را برای نگهداری سالمندانی که نیاز به کمک دارند پیش بینی کنیم. همچنین می‌توان نام مناسبی هم برای آن گذشت همچون" سرای فرهیختگان، یا به طور مثال سرای افتخارآمیزان" ما با این شرایط می توانیم "احساس مفید بودن" یا "عدم احساس درماندگی" را در سالمندان تقویت کنیم

در سنگاپور هم مانند چین، قانون به نفع سالمندان است. در این کشور، سالمندی که احترام و توجه لازم را از جوان دریافت نکند، می‌تواند از او به دستگاه قانونی شکایت و وی را جریمه کند.

آینده دنیا

آمارهای رسمی اما احساس خطر را به همه گوشزد می کند. پیش بینی می‌شود که جمعیت افراد 60 سال و بالاتر، در سال 2050، بیش از دو برابر شود. در واقع در کمتر از 40 سال دیگر، جمعیت سالمندان (60 سال به بالا) به بیش از یک پنجم جمعیت کل جهان خواهد رسید. بنابراین، بررسی این موضوع اهمیت دارد که وضعیت زندگی سالمندان، در هر یک از کشورها، به چه نحوی است.

در میان 200 کشور دنیا در سال 2015 میلادی، 102 کشور در میان جوامع جوان قرار داشتند به این معنا که کمتر از 10 درصد از جمعیت آنها بالغ بر 60 سال سن داشتند و 52 کشور در حال پیر شدن بودند. جوامع در حال پیر شدن جوامعی هستند که سهم افراد بالاتر از 60 سال در آنها بین 10 تا 19 درصد است و 45 کشور هم پیر نامیده می‌شدند به این معنا که 20 تا 29 درصد از کل جمعیت ساکن در این کشورها بیشتر از 60 سال سن داشتند و در نهایت تنها یک کشور بسیار پیر بود و بالغ بر 30 درصد از ساکنانش بیش از 60 سال سن داشتند.

از مناسب سازی در تهران برای سالمندان چه خبر؟

درحالی جمعیت سالمندان در حال افزایش است که به نظر می آید شهر چندان آمادگی میزبانی از شهروندان سالمندش را ندارد با وجود اینکه اقداماتی برای مناسب سازی فضاهای شهری شده است امابر اساس یک نظر سنجی که اخیرا از شهروندان تهرانی درباره وضعیت شهر تهران برای زندگی سالمندان انجام شده است، بسیاری از تهرانی‌ها بر این باورند که تهران از نظر امکانات و شرایط لازم برای زندگی سالمندان مناسب نیست.

بر اساس این نظرسنجی 58 درصد پاسخگویان معتقدند که وضعیت پیاده‌روهای شهر برای رفت و آمد افراد مسن مناسب نیست. در مقابل، 42 درصد معتقدند که پیاده‌روها برای افراد مسن مناسب است.

سرای فرهیختگان؛ راه حلی مناسب برای معضلی حیاتی

سطح رفاه سالمندان در شهر های مختلف دنیا متفاوت است، علیرضا علیزاده، جامعه شناس، استاد دانشگاه و محقق و پروهشگر اجتماعی در این رابطه گفت واقعیت این است که با بالارفتن بهداشت و گسترش مسائل مربوط به پیشگیری‌های مراقبتی، سالمندی در کشورها در حال گسترش است. امروز سالمندان حدود 10 درصد جمعیت کشور ما را تشکیل می دهند و در سال 1420 پیش بینی می‌شود این درصد به حدود 26 درصد برسد. به تعبیری برای رسیدن به آن نقطه، که خیلی هم با آن فاصله نداریم حدود یک چهارم جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا اطلاعی از آمار رشد بالای جمعیت سالمندان و نرخ رشد آن دارید یا خیر، گفت: نرخ رشد جایگزین سالمندی امروز به 3.62 رسیده است در حالی که نرخ رشد جمعیت در کشور حدود 1.24 است و این تفاوت نشان می دهد که رشد سالمندی با این اختلاف زیاد در حال افزایش است و این هشدار وجود دارد که هرچه زودتر باید برای این مساله فکری کرد. باید شرایط زندگی در شهر را برای این افراد بهتر از قبل فراهم کرد. که این لازمه‌اش مدیریت صحیح است.

علیزاده در پاسخ به این سوال که شما چه ویژگی‌هایی را در سالمندان می‌بینید که اگر برای آن طراحی ویژه ای نشود جامعه سالمندی را با مشکل جدی مواجه می کند؟ گفت: سالمندان زود مریض می‌شوند. داروهایشان گران است و معمولا دارای فقط یک بیماری نیستند بنا بر این حرکت این افراد در شهر با مشکلاتی رو به رو است. خصوصا این افراد در پیاده‌روها با مشکلاتی رو به رو هستند که باید برای آن فکر جدی شود و به آن عمل شود. از سویی دیگر لازم است برای استراحت این افراد در سطح شهر، صندلی‌هایی خاص طراحی شود. همچنین پیاده روهایی که سطح شیب‌دار زیادی دارند هم برای این افراد نامناسب است. یا برخی پیاده‌روها برای رفت وآمد عابران از لحاظ میزان افرادی که می توانند عبور کنند مناسب نیست و تنگ است.

ما در آینده با پدیده ای رو به رو می شویم که نگهداری سالمندان برای فرزندانشان سخت می‌شود و گاهی سالمندان خود را در محیط های عمومی مثل پارک‌ها و یا بازارها رها می‌کنند. همچنین مسئله دیگر مسئله "درگذشت" برخی از این افراد است که خیلی فجیع خواهد بود چراکه خانواده آن‌ها در کنار بزرگان‌شان نخواهند بود. شاید وقتی از مرگ این سالمندان با خبر شوند که مدت زیادی از آن گذشته باشد.

وی در ادامه گفت: ما در گذشته هیچ فضای زیست شهری را برای سالمندان در نظر نگرفته بودیم. علیزاده در ادامه به مسئله معماری شهری اشاره کرد و تاکیدکرد: معماری و طرح‌های معماری ما معمولا برای افراد خانواده اصلی شکل گرفته است و طبیعتا باعث می‌شود که سالمندان بیشتر از گذشته برای زیست شهری شان دچار مشکل شوند. این استاد دانشگاه در ادامه با تاکید بر این مسئله که در جمع دانشجویان فارغ التحصیل دانشگاه زنجان سخنرانی داشته ام و موضوعاتی را نیز در این باره با آن‌ها طرح کرده ام گفت: ما در نقشه های شهرسازی و معماری منازل و در پلن‌های مربوطه به بحث سالمندان باید توجه کنیم. امروز با علائم و نشانه‌های بالینی افزایش سالمندی رو به رو شده ایم.

وی در پاسخ به این سوال که شما به عنوان استاد جامعه شناسی، آسیب های اجتماعی مسئله افزایش سالمندی را در فضای شهری را چگونه ارزیابی می کنید گفت: ما در آینده با پدیده ای رو به رو می شویم که نگهداری سالمندان برای فرزندانشان سخت می‌شود و گاهی سالمندان خود را در محیط های عمومی مثل پارک‌ها و یا بازارها رها می‌کنند. همچنین مسئله دیگر مسئله "درگذشت" برخی از این افراد است که خیلی فجیع خواهد بود چراکه خانواده آن‌ها در کنار بزرگان‌شان نخواهند بود. شاید وقتی از مرگ این سالمندان با خبر شوند که مدت زیادی از آن گذشته باشد.

وی با اشاره به لزوم فرهنگ سازی برای احترام به سالمندان و رعایت زندگی راحت‌تر آن‌ها هم گفت: من با همراهی دانشگاه خوارزمی کاری را برای شهرداری انجام می دادم که مربوط به برنامه ریزی فرهنگی است. در واقع باید گفت همانطور که ما برای کودکان مهدهایی را فراهم کرده‌ایم، به نظر می‌رسد در سرای محلاتی که مربوط به شهرداری است هم می توانیم محلی را برای نگهداری سالمندانی که نیاز به کمک دارند پیش بینی کنیم. همچنین می‌توان نام مناسبی هم برای آن گذشت همچون" سرای فرهیختگان، یا به طور مثال سرای افتخارآمیزان" ما با این شرایط می توانیم "احساس مفید بودن" یا "عدم احساس درماندگی" را در سالمندان تقویت کنیم. این شرایط در حالی است که هم نگهداری این افراد در خانه سالمندان پرهزینه است، کهریزک هم که اشباع شده شده است. با این روش ما کمک زیادی به سالمندان خواهیم کرد.