لزوم تغییر مسیر از کتاب محوری به برنامه محوری در مدرسه

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی گفت: به جای اینکه صرفاً کتاب درسی را مورد توجه قرار دهیم، باید دیگر مواد منابع آموزشی را بتوانیم در اختیار معلمان و دانش‌آموزان قرار بدهیم.

به گزارش خبرگزاری مهر، حجت الاسلام علی لطیفی معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در نشست شورای عالی آموزش و پرورش گفت: ما در سازمان برای تحقق مطالبات اسناد تحولی در زمینه برنامه درسی مجموعه‌ای از تکالیف را داریم که در زمینه برنامه درسی یا محتوای آموزشی است که برگرفته از متن راهکارهای مختلف یا بخش‌های مختلف سند راهبردی یا سند برنامه درسی ملی زیر نظام برنامه درسی است، از کتاب محوری چرخش داشته باشیم به برنامه محوری و نه فقط کتاب بلکه برنامه درسی هم به مدرسه بدهیم به عنوان چهارچوب فعالیت مدرسه.

وی گفت: به جای اینکه صرفاً و منحصراً کتاب درسی را به عنوان یکی از ابزارها و مواد آموزشی مورد توجه قرار دهیم، باید دیگر مواد منابع آموزشی را بتوانیم در اختیار نظام آموزش و پرورش، معلمان و دانش‌آموزان قرار بدهیم و ما مکلف هستیم به اینکه حجم محتوا و زمان آموزش را با توانمندی‌ها و ویژگی‌های دانش‌آموزان متناسب کنیم، به نیازها، ویژگی‌های رشدی و ملاحظات هویتی توجه کنیم. رویکرد تربیتی و تقویت شایستگی‌های پایه را در دانش‌آموزان تثبیت کنیم.

لطیفی گفت: انتظار می‌رود پایه‌ی آموزش آن دسته از توانمندی‌ها، مهارت‌ها و ویژگی‌هایی که دانش‌آموزان فارغ از رشته تخصصی که می‌خواهند انتخاب کنند فارغ از آینده شغلی‌شان در دوره آموزش عمومی فراهم باشند. همان محتواهایی که عموم جامعه احساس می‌کند نیاز دانش‌آموز ماست و باید در محتوای درسی دیده بشود. باید با کاهش تمرکز حرکت کنیم تا از همه روش‌های فعال، خلاق، تجهیزات و فناوری‌های نوین استفاده کنیم.

این مقام مسئول در ادامه گفت: مکلف هستیم جدول عناوین و ساعات دروس تمام دوره‌ها، همچنین شاخه‌ها و رشته‌های متوسطه دوم را بر اساس اسناد بازطراحی کنیم. یکی از دلایلی که باعث می‌شود در مدرسه بتوانیم مطالبات اسناد را محقق کنیم، آن است که یک مهندسی مناسب و یکپارچه برای مرحله تدوین و تولید برنامه، اجرا و هم برای پایش برنامه درسی داشته باشیم، به عبارت دیگر آنچه که در طول سال‌های گذشته تا الان داشتیم اصلاح موردی کتاب بوده است، البته در بعضی از عناوین و در بعضی از کتاب‌ها، دستاوردها خوبی بوده اما در وزارت آموزش و پرورش هیچ وقت نسبت به طراحی منسجم و یکپارچه نقشه تربیت برای همه دوره‌ها و با یک به هم پیوستگی حداکثری کار اساسی و کار جدی نشده است. در صورتی که اگر بخواهیم مجموعه مطالبات متنوع و متکثر را که در اسناد وجود دارد محقق کنیم، نیازمند طراحی یکپارچه و منسجم و سپس اجرای آن هستیم.

وی گفت: آن چیزی که تا کنون داشتیم به دو بخش تقسیم شده؛ بخشی اسناد مصوبات ناظر به اهداف نظام آموزش و برنامه درسی که هم تولیدات سازمان است و بخشی توسط معاونت پرورشی و فرهنگی، معاونت سلامت و تربیت بدنی و یا معاونت‌های آموزشی و هر مجموعه دیگری در وزارت آموزش و پرورش انجام می‌شود که مهمترین نقطه ضعف‌شان عدم انسجام و ارتباطشان با برنامه اصلی به اصطلاح مدرسه است که بعضی اوقات کم‌ثمر بودن یا بی‌ثمر بودن آنها عیان است و بخشی برنامه‌های توانمندسازی و آموزش نیروی انسانی که در دوره‌هایی توانسته نقش مؤثری داشته باشد، اما این قطعاً کافی نبوده و نیست.

لطیفی گفت: باید به مدرسه یک چهارچوب بدهیم، راهنمای برنامه درسی ملی در سطح مدرسه. در این چهارچوب است که مدیر مدرسه و معلمان می‌دانند که چه فعالیتی چه اثری در دستیابی به اهداف آموزشی دارد و این طور نیست که فقط آنچه که در کلاس درس از فعالیت‌های آموزشی انجام می‌شود به رسمیت شناخته بشود.

وی گفت: راهنمایی برنامه درسی ملی در سطح مدرسه کاملاً بدیع و جدید است، یعنی تاکنون با مدرسه مستقیماً راجع به برنامه درسی سخن گفته نشده. نسخه که مدرسه بتواند مبنای اداره کلاس، اداره درس و نقطه‌های آزادی عمل خود را در آن جستجو کند، یعنی مدیریت برنامه درسی خودش را در دست بگیرد. چرا که ما تاکنون در اسنادمان به زبان مدرسه و با مدرسه صحبت نکردیم و مدرسه بیشتر اوقات فهمی از آن نقشه و مسیری که باید طی کند تا در طول مثلاً سه سال دوره اول ابتدایی یا سه سال متوسطه دوم اتفاقی را رقم بزند، ندارد. دقیقاً در این گام اول معتقدیم که این اتفاق باید بیفتد تا کتاب‌هایی درسی یا بسته‌های یادگیری بر بستر و زمینه این برنامه درسی معنادار بشود و جایگاه خودش را پیدا کند.

معاون وزیر در ادامه گفت: در بخش دوم قطعاً ما نیازمند این هستیم که بسته‌های تقویت جدیدی را بر اساس عناوین جدید با در نظر گرفتن حوزه‌های محتوایی تحولات روشی رویکردهایی که اتفاق افتاده منطبق بر مطالبات تحولی باز تولید و باز تعریف کنیم. همچنین ما می‌توانیم نظام پشتیبانی علمی رصد و پایش و بازخوردگیری اجرای برنامه در سطح مدرسه را محقق کنیم و مشخص شود اگر محتوا و برنامه را به مدرسه فرستادیم چه کمکی به مدرسه ارائه می‌دهیم برای رفع مشکلاتش، رصد کنیم نحوه اجرا را و بازخورد بگیریم و بر اساس آن اصلاحات را انجام بدهیم. این سه مرحله را طرحواره نامگذاری کردیم. در واقع مجموعه طراحی‌های انجام شده که این واژه شاید بتواند نشان دهنده به هم پیوستگی و مشابهت‌هایش با یک طرح و در عین حال کلان بودنش باشد.