محیط‌زیست اصفهان و روایتی از شعارها و چالش ها
اصفهان - محیط‌زیست در اصفهان روایتی است از تضاد و تناقض و شعار زدگی؛ استانی که سال‌هاست با مدیریت های نامناسب، دچار چالش‌های فراگیر محیط زیستی شده است.
اصفهان - محیط‌زیست در اصفهان روایتی است از تضاد و تناقض و شعار زدگی؛ استانی که سال‌هاست با مدیریت های نامناسب، دچار چالش‌های فراگیر محیط زیستی شده است.
خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: صدور مجوز برای 3600 طرح ایجادی و توسعه‌ای در استان اصفهان در مدت دو سال شاید برای مسئول سازمان صنعت، معدن و تجارت دستاوردی مهم تلقی شود اما موافقت محیط زیست با این تعداد طرح آن هم در خطه‌ای که کم آبی و آلودگی هوا امانش را بریده، مایه بهت و حیرت است.
موافقت با مجوز 3600 طرح صنعتی در استان که بسیاری از آنها اکنون بیش از 60 درصد پیشرفت دارد و یا به بهره‌برداری رسیده‌اند به گفته رئیس سابق اداره کل صمت اصفهان در بازه سال‌های 1398 و 1399 انجام شده و در کنار این‌ها طرح توسعه واحدهای پالایشگاهی و نفتی مجاور شهر اصفهان و فولاد مبارکه نیز مجوز گرفتند.
رکوردداری اصفهان در تعداد روزهای ناسالم به ویژه در 2 سال اخیر جالب توجه است و خشکیدگی و هجوم ریزگردها در کنار آلایندگی صنعتی و خودرویی به چهار فصل شدن آلودگی هوا در اصفهان دامن زده است. کلانشهر اصفهان که در سال 1397 معادل 55 روز هوای پاک نفس کشیده بود، از سال 98 تاکنون در مجموع 24 روز هوای پاک تجربه کرده است.
نگاهی به وضعیت هوای اصفهان در سه سال گذشته حاکی است که این کلانشهر سال 1398، 19 روز هوای پاک (در بهار)، 245 روز سالم، 91 روز ناسالم برای گروه‌های حساس، هشت روز ناسالم برای عموم و 2 روز بسیار ناسالم داشت و در سال 1399 با روند افزایشی روزهای آلوده، سه روز هوای پاک، 235 روز سالم، 94 روز ناسالم برای گروه‌های حساس و 33 روز ناسالم برای عموم تجربه کرد. همچنین شمار روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس در سال 1400 به 131 روز و ناسالم برای عموم به 19 روز افزایش یافت و 213 روز هوای سالم و دو روز هوای پاک تجربه کرد.
اما پاسخ ایرج حشمتی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان به چرایی افزایش روزهای آلوده اصفهان همواره در یک جمله خلاصه شد: «نیروی پایش و اعتبارات نداریم» و این در حالی است که مطالعات، قوانین و آئین نامه‌های ذیل آنها برای شناسایی و کاهش آلودگی هوا راهکارهای بسیاری ارائه کرده و بنظر می‌رسد کمبود یا نبود اعتبار تنها بهانه‌ای برای سرپوش نهادن بر سوءمدیریت باشد.
سوءمدیریتی که سبب شد شرایط آلودگی هوای اصفهان وخیم‌تر و بیماری‌های منتسب به آن بیشتر شود. بنا بر آمار مرکز بهداشت استان اصفهان بیماری‌ها و مرگ و میرهای منتسب به آلودگی هوا از سال 1397 تا 1399، افزایش دو برابری داشته و در این مدت 2 هزار و 323 نفر در شهر اصفهان قربانی آلودگی هوا شدند که این آمار البته جدا از آمار بیماری کرونا بوده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست اصفهان آذر ماه سال گذشته در جلسه شورای شهر اصفهان در خصوص آلودگی هوا اذعان داشت «همیشه به مسئولان می‌گویم آیا می‌خواهید مردم در اصفهان زنده بمانند یا در این شهر زندگی کنند؟ اگر پاسخ این است که مردم زنده بمانند، بله امکان دارد، اما در این شهر نمی‌توان زندگی کرد.»
گذشته از مثنوی هفتاد من آلودگی هوای اصفهان اما کمتر شهروندی است که از رنجنامه خشکی زاینده رود و قصه پر غصه تالاب گاوخونی نداند اما نگرانی مردم اصفهان از خشکی زاینده رود و پیشروی فرونشست زمین در این دیار حتی دغدغه کلامی متولیان محیط زیست هم نبود. بی تفاوتی در برابر خشکی این رودخانه و تالاب سبب شده تا حقابه های زیست محیطی این حوضه پس از شرب، صنعت و کشاورزی در مرحله آخر قرار گیرد و اگر آب کم باشد سهم محیط‌زیست حذف شود.
سهم صفر گاوخونی از حقابه در سال آبی 1399- 1400 سبب شده تا اکنون بیش از 98 درصد تالاب 47 هزار هکتاری همچنان خشک باشد و دو درصد از مساحت آن در ضلع شمالی گاوخونی با حجم کمی از زهاب و پساب تصفیه خانه جنوب مرطوب می‌شود.
تالاب گاوخونی در نبود نظارت و کمبود محیط‌بان در یکی دو سال اخیر محل تخلفاتی مانند تخلیه لجن‌های نفتی و اسیدی، آتش سوزی نیزارها و آفرودسواری شده است.
مطالبه احقاق حقابه گاوخونی نباید رها شود
در همین پیوند مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار مهر می‌گوید: مسئول اصلی بخش بزرگی از مسائل محیط زیستی استان، اداره کل محیط زیست است که در حوزه آب، هوا، خاک و حفاظت از مناطق باید نقش پررنگ داشته باشد.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی تصریح می‌کند: تالاب گاوخونی یکی از نمادهای اصلی محیط زیست اصفهان است، اداره کل محیط‌زیست باید خیلی محکم‌تر از آنچه که تاکنون دیدیم به میدان بیاید و از حق دفاع کند اما متأسفانه کوتاهی و ترک فعل و سستی را شاهد هستیم.
طغیانی خاطرنشان می‌کند: شاید یک مقدار احساس بی نتیجه بودن این درخواست‌ها به مسئولان مربوط دست داده باشد و به همین دلیل مسئله را رها کردند در جایی که محیط‌زیست اصفهان و احقاق حقابه تالاب گاوخونی موضوعی نیست که رها کنیم و باید به نتیجه برسد.
محیط‌زیست در قبال پایداری جریان رودخانه مسئول است
یک فعال محیط‌زیست معتقد است اداره محیط زیست اصفهان برای دفاع از حقابه‌های محیط‌زیست، زاینده‌رود و گاوخونی کوتاهی کرده است.
منیر کرباسچی به خبرنگار مهر می‌گوید: یکی از مقصران اصلی خشکاندن زاینده‌رود و آلودگی هوای اصفهان سازمان محیط‌زیست و نماینده این سازمان در استان اصفهان است؛ لازم است پاسخ دهد چرا در اصفهانی که اکنون شرایط بحرانی دارد به 3600 طرح صنعتی جدید طی دو سال مجوز توسعه داده شده؟ هنگامی که از اداره محیط‌زیست می‌پرسیم چرا مجوز می‌دهید، می‌گویند مشکل آب با شرکت آب منطقه‌ای است؛ آیا ایشان در جریان آلودگی هوا یا انواع بحران‌هایی که اصفهان را درگیر کرده، نیستند؟
این فعال محیط‌زیست خاطرنشان می‌کند: وزارت نیرو طبق قانون موظف به رهاسازی حقابه زاینده‌رود و گاوخونی است اما ندیدیم اداره محیط‌زیست حقابه قانونی تالاب و رودخانه را مطالبه کنند.
کرباسچی می‌گوید: حدود 2 سال پیش در جلسه‌ای از مدیر محیط‌زیست پرسیدیم در جدول منابع و مصارف وزارت نیرو امسال چقدر آب به محیط زیست تخصیص داده شده؟ اصلاً خبر نداشتند! و ما خودمان از اداره آب منطقه‌ای برنامه تخصیص‌ها را گرفتیم و به دست آقای حشمتی مدیرکل رساندیم و درخواست کردیم تأمین حقابه را پیگیری کنند که در پاسخ گفتند پیگیری می‌کنیم که طی یک ماه حقابه را رها کنند تا به تالاب برسد.
این فعال محیط زیست معتقد است: اداره محیط زیست اصفهان، خود را مسئول در قبال پایداری جریان رودخانه نمی‌داند و می‌گویند حیطه اختیارات ما تالاب است.
کرباسچی با این پرسش که مگر زاینده رود غیر از محیط زیست این شهر و استان است؟ می‌افزاید: مدیران محیط‌زیست در قبال این دیار مسئولیت دارند و با هر ظرفیتی باید از اصفهان در برابر آنچه که به این خطه ضربه می‌زند، حفاظت کند.
این فعال محیط‌زیست می‌افزاید: معتقدیم چه توسعه ناپایدار صنعت و چه خشکاندن رودخانه و برداشتن حقابه‌های محیط زیست، به عملکرد اداره کل محیط زیست و کوتاهی‌های مدیریتی آن بازمی گردد؛ اگر واقعاً دلسوز و مدافع محیط‌زیست بودند، وضعیت اصفهان اکنون اینگونه اسفناک نبود. چگونه به 3600 طرح مجوز دادند؟
10 روزانه‌های بازگشایی زاینده رود و شوک محیط‌زیستی
همچنین امین شریف منش فعال مدنی و از کنشگران حوزه زاینده‌رود و محیط‌زیست با بیان اینکه روز جهانی محیط‌زیست را در اصفهان باید روز محیط‌نیست نامید، به خبرنگار مهر می‌گوید: بخشی از این مشکلات نیز ناشی از ضعف قوانین است.
فعال مدنی و کنشگر محیط‌زیست با اشاره به قطعی تابلوهای اعلام وضعیت آلودگی هوا در سطح شهر اصفهان در روزهای اخیر، خاطرنشان می‌کند: ایستگاه‌های پایش هوا که برخی تحت مدیریت شهرداری است یکی یکی قطع می‌شود و باز هم صدایی از اداره محیط زیست اصفهان نمی‌شنویم و هر روز وضعیت بدتر می‌شود.
شریف منش با بیان اینکه بسیاری از رخدادها در جامعه از جمله بازگشایی های زاینده رود به محیط‌زیست ارتباط دارد، می‌گوید: طبق قانون اولویت با حقابه محیط زیست است و بعد کشاورزی و صنعت اما متأسفانه شاهد هستیم که زمان بازگشایی و بسته شدن زاینده رود را سخنگوی صنف کشاورزان اصفهان اعلام می‌کند و این یک درد بزرگ است.
فعال مدنی و کنشگر محیط‌زیست با بیان اینکه این حجم آب رها شده در ماه‌های اخیر می‌توانست جریان دائمی زاینده رود در یک سال باشد، تصریح می‌کند: متأسفانه 25 درصد از جمعیت کشاورزان اصفهان با این آب توانستند کشت و کار کنند که البته کشت خوبی نیز به دست نیاوردند.
شریف منش با اشاره به نبود قدرت و اقتدار در اداره محیط‌زیست، می‌گوید: اخباری در سال از این اداره نمی‌بینیم؛ برای مثال در خبرها می‌بینیم یا می‌شنویم که شهرداری اصفهان بابت فلان تخلف برخورد کرد، یا استانداری و فرمانداری برای زاینده رود گامی برداشت اما آیا خبری می‌بینیم که اداره محیط زیست اصفهان بابت تخلف فولاد مبارکه برخورد کرد؟ در حالی که اکنون فولاد مبارکه در حال بهره برداری از خط دو نورد گرم است و باید پرسید چه کسی مجوز داده است؟
به گزارش مهر سه سال و 2 ماه و 22 روز از سکانداری ایرج حشمتی در اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان می‌گذرد، مدیری که در بدو ورودش به این استان مسئولیت اجتماعی برای محیط‌زیست را شعار می‌داد اما در دوره ایشان فعالیت شماری از تشکل‌های مردم نهاد زیست محیطی کمرنگ یا ارتباطشان با این مجموعه قطع شد و جلسات پژوهشی با اساتید دانشگاهی استان در اداره کل محیط‌زیست طی این مدت کاهش چشمگیری داشته است.
هرچند دعوت از دوستداران محیط‌زیست برای جمع آوری نمادین پسماند از پارک‌ها و چاپ پیام‌های محیط‌زیستی بر بسته بندی‌های لبنیات نیز ترویج مسئولیت اجتماعی برای حفظ محیط‌زیست محسوب می‌شود اما انتظار می‌رفت صنایع بزرگ تولیدی و دستگاه‌های اجرایی برای مسئولیت اجتماعی محیط‌زیستی به میدان بیایند.
ایرج حشمتی دکتری تنوع زیستی که از 23 اسفند 1397 سکان مدیریت محیط‌زیست اصفهان را برعهده گرفت برای مأموریتی 2 ماهه و به صورت موقت به این استان آمده بود اما با تلاش مسئولان وقت، در تیرماه 1398 با حکم عیسی کلانتری رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست به طور رسمی به عنوان مدیرکل محیط زیست اصفهان منصوب شد.
وی که فعالیت کاری خود را از اداره محیط زیست لرستان آغاز کرده بود و معاونت پژوهش دفتر مشارکت‌های مردمی، مشاور دفتر ریاست سازمان و مدیرکل بازرسی سازمان محیط زیست و مسئولیت‌های مشابه را در سوابق کاری خود داشت پس از 27 سال در حالی به عنوان مدیرکل محیط زیست اصفهان منصوب شد که هرگز سابقه مدیریت استانی نداشت.
با روی کار آمدن دولت جدید و ریاست علی سلاجقه در سازمان حفاظت محیط زیست در مهر ماه سال گذشته، 14 تشکل مردم نهاد زیست محیطی اصفهان طی نامه‌ای به رئیس سازمان خواستار رسیدگی به وضعیت مدیریتی محیط زیست این استان شدند که همچنان بی پاسخ مانده است.
اما در مجموعه محیط‌زیست اصفهان افرادی شایسته، خدمت می‌کنند که به ثمر نشستن تلاش‌های آنان مستلزم تغییر ساختار مدیریتی و تحول سازمانی است. لازم به ذکر است که پیگیری‌های خبرنگار خبرگزاری مهر برای دریافت جزئیات صدور مجوز 3600 طرح صنعتی و نیز گزارش عملکرد مدیر کل محیط‌زیست استان در سه سال اخیر در بخش‌ها و حوزه‌های مختلف، به دلیل عدم تمایل به پاسخگویی، پس از 6 ماه بی نتیجه ماند. حتی این خبرگزاری بارها از این اداره کل درخواست عملکرد سه ساله داشته که هیچ گزارشی در این زمینه علی رغم پیگیری‌های مکرر ارائه نشده است.
