مرتضی جوادی آملی: اندیشه‌های سالم می‌توانند درست قرآن را بفهمند

حجت الاسلام مرتضی جوادی آملی در همایش بین المللی رسالات الله که با حضور اندیشمندان داخلی و خارجی در دانشکده الهیات دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: بعد از اینکه روشن شد بشر نمی تواند هم راه سعادت خودش را و هم طریق هدایت خویش را بیابد، تعالیم انبیا و رسالات الهی به کمک انسان آمده است. انسان بدون رسالات الهی و تعالیم الهی که توسط سفیران خدا در زمینه های مختلف تعلیم و تزکیه و آشنایی با کتاب و حکمت است، هدایتی نداشت، لذا راه برای جریان وحی اتفاق افتاد. خدای عالم دستگاه قوی و مستحکم وحی را به گونه ای منظم و استوار ایجاد کرده است که در طول تاریخ همه انبیای الهی خصوصاً نبی مکرم اسلام با بهره مندی از کتاب الهی که «اِنَ هذَا القُرآنَ یَهدی لِلَتی هِیَ أَقوَم» است، مسیر هدایت را و غایت سعادت را به انسان معرفی کرد؛ اما انسان برای فهم این تعالیم، دارای زمینه ها و استعدادهایی است که باید به آن توجه داشت.

وی افزود: انبیای الهی کسانی هستند که چالش فکری نداشتند و مستقیماً وحی را تلقی می کردند. «وَ ما کانَ لِبَشَر أَن یُکَلِمَهُ اللَهُ اِلاَ وَحیاً أَو مِن وَراءِ حِجاب أَو یُرسِلَ رَسُولاً فَیُوحِیَ بِاِذنِهِ ما یَشاءُ اِنَهُ عَلِی حَکیم»؛ این نظام وحی است و دستگاه وحی است که خدای عالم راه گفت و گو با بشر را از این طرق به انسان باز کرد. انبیای الهی در مسیر تلقی وحی مشکلی نداشتند. آنچه را که تلقی می‌کند، عین حقیقتی است که خدای عالم بر او القاء کرده است «وَ اِنَکَ لَتُلَقَی القُرآنَ مِن لَدُن حَکیم عَلیم»؛ بنابراین در حوزه عقل نظر، فهم حقایق و معارف آنگونه که باید باشد، اتفاق افتاد.

این استاد خارج فقه با اشاره به اینکه یکی از مشکلات امروز بشر در مقام فهم قرآن، زمینه های گوناگونی است که به راحتی اجازه نمی دهد تا انسان فهم درست و اساسی داشته باشد، گفت: بخشی از اختلافات نادرست، منشأ چنین مسئله ای را دارد که باید برای آن در حوزه عقل نظر اندیشه کرد. «الَذینَ یُبَلِغُونَ رِسالاتِ اللَهِ» ناظر به حوزه عقل عملی باز می گردد که ابلاغ وحی الهی است. اینجا چه چالشی برای انسان وجود دارد؟ آیا انسان می تواند به راحتی در کسوت تبلیغ قرار گیرد و مفسر و مبین شود تا بتواند حقایق قرآنی را تبیین کند؟ کار آسانی نیست؛ در ادامه آیه می فرماید «وَ یَخشَونَهُ وَ لا یَخشَونَ أَحَداً اِلاَ اللَهَ وَ کَفی بِاللَهِ حَسیبا»؛ در این مسئله چالشی جدی برای انسان ها وجود دارد؛ قدرت ها با تحمیلی که بر عالمان دینی می‌کنند و با تهدید و تطمیع، هم فهم قرآنی را دشوار می‌کنند و هم ابلاغ کلام الهی را از جایگاه خود خارج می‌کنند. معنای خشیت صرفاً ترس نیست. در بخش اول، اندیشه است که اندیشه ها باید در سلامت و در صحت کامل قرار گیرند و از تفکرات هرمونوتیکی نجات یابند تا فهم درست به آیات قرآنی پیدا کنند.

حجت الاسلام جوادی آملی افزود: بعد از این مرحله، نوبت به مبلغان می رسد. انبیای الهی این چالش دوم را هم نداشتند. نه چالش اول، چون معصوم بودند. چالش دوم را نداشتند، چون در معرفت و خشیت موحد بودند؛ نه از غیر خدا می‌ترسیدند و نه تهدیدات و نه تطمیع‌ها اجازه می داد که از مسیر فهم قرآن دست بردارند و مطابق با نظر قدرت و حکمرانان سخن بگویند. ما باید از مفسران و از کسانی که حقیقت دین را با تمام وجود لمس کرده اند، سراغ فهم دینی برویم و معرفت اصیل را از آنان بگیریم و در مقام عمل، از کسانی که اهل شجاعت و اهل شهامتند. این دو عنصر زمینه را فراهم می‌کند تا تطمیع و تهدید سراغ عالم دینی و مبلغ دینی نرود.