«مردم کتابخوان» پیروز زورآزمایی گرانی و یارانه کتاب

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سی و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران دومین تجربه برگزاری نمایشگاه بعد از رفع محدودیت‌های ناشی از همه گیری ویروس کرونا بود. سالهای 99 و 1400 نمایشگاه تحت تأثیر این همه گیری جهانی، به صورت غیرحضوری برگزار شد.

اتفاقاً این مسأله در مجموع به نفع نمایشگاه هم بود. در تنفس دوساله اجباری به دلیل کرونا، توجه به ایجاد و تقویت زیرساخت‌ها برای ایجاد یک شبکه وسیع مجازی که در آن اطلاعات ناشران و آثارشان در حال چرخش باشد و مخاطبان بتوانند از طریق یک سامانه بزرگ مرکزی به این اطلاعات دسترسی داشته باشند و کتاب‌های مورد نظرشان را بخرند، فراهم شد و شاهد برگزاری نمایشگاه‌های مجازی به شکل فصلی در این دو سال بودیم.

در نمایشگاه سی و سوم که از 21 تا 31 اردیبهشت 1401 برگزار شد، برای نخستین بار، شاهد برگزاری همزمان نمایشگاه حضوری و مجازی بودیم که این کار مورد استقبال مخاطبان واقع شد به گونه ای که مسؤولان برگزاری نمایشگاه، بخش مجازی آن را دو روز بعد از پایان بخش حضوری هم تمدید کردند. امسال هم شاهد برگزاری بخش مجازی بودیم، ضمن اینکه مسئولان برگزاری نمایشگاه یک آپشن جدید هم به این بخش اضافه کردند و علاوه بر حضور ناشران، شاهد حضور کتابفروشان هم در سامانه خرید مجازی بودیم. این کار بخشی از دغدغه‌های همیشگی درباره زیان سنگین کتابفروشی‌ها در زمان برگزاری نمایشگاه را برطرف می‌کرد.

جهش نمایشگاه مجازی

نمایشگاه سی و چهارم شاهد اقبال بیشتر و اعتماد افزون تر مردم و ناشران به نمایشگاه مجازی بود. در نمایشگاه پارسال شاهد حضور 1800 ناشر داخلی و 187 ناشر خارجی از بیش از 30 کشور جهان در بخش حضوری و 1100 ناشر در بخش مجازی بودیم.

امسال بیش از 1700 ناشر داخلی و 170 ناشر خارجی در فضای حضوری نمایشگاه حاضر شدند، ضمن اینکه در بخش غیر‌حضوری نمایشگاه نیز در مجموع 2800 ناشر آثارشان را عرضه کردند، آنچه مشخص است این است که امسال ناشران بیشتری تصمیم گرفتند، حضور در بخش مجازی نمایشگاه را انتخاب کنند. با توجه به افزایش قیمت‌های تمام شده کتاب، هزینه‌های غرفه و استخدام نیرو برای گرداندن غرفه‌ها، ناشران ترجیح دادند از روش اقتصادی فروش مجازی استفاده کنند. این مسأله در افزایش مشهود آمار ناشران شرکت کننده در بخش مجازی نمایشگاه امسال نسبت به پارسال مشخص است اما آمارهای فروش هم همین را ثابت می‌کند.

فروش بالاتر به روایت آمار

در دوره قبل شاهد این بودیم که بیش از 107 میلیارد تومان در بخش حضوری و بیش از 103 میلیارد تومان در بخش مجازی کتاب فروخته شد. در کل در این دوره نمایشگاه حدود 3 میلیون نسخه کتاب بنا به آماری که مسؤولان وزارت ارشاد اعلام کردند، به فروش رفته است.

امسال علی رمضانی قائم مقام رئیس نمایشگاه، آماری داده است که نشان دهنده رشد مشهود در فروش کتاب در نمایشگاه است. به گفته وی مجموع فروش سی‌وچهارمین نمایشگاه کتاب تهران بیش از 401 میلیارد تومان بوده است که از این میان،251 میلیارد و 290 میلیون تومان فروش در بخش حضوری و 149 میلیارد و 800 میلیون تومان در فروش در بخش مجازی بوده است. البته باید در این تحلیل افزایش چشمگیر قیمت کتاب نسبت به سال گذشته را هم در نظر گرفت. با در نظر گرفتن این عامل هم می‌توان مدعی شد که استقبال از نمایشگاه امسال نسبت به پارسال بیشتر بوده است چرا که این رشد در تعداد کتاب‌های خریداری شده هم دیده می‌شود. تعداد کل کتاب‌های فروخته شده در نمایشگاه نسبت به سال گذشته از 3 میلیون نسخه به بیش از 3/5 میلیون نسخه رسیده است.

وقتی زور افزایش یارانه‌های به گرانی کتاب نمی‌رسد

اما با تمام این تفاصیل، میزان حمایت‌های ارشاد از قشرهای فرهنگی و کتابخوان رشد چشمگیری نداشته است. البته که مسأله کسری بودجه و مشکلات اقتصادی این محدودیت را توجیه می‌کند اما فاصله میان قیمت‌های امسال و پارسال کتاب؛ آنقدر زیاد است که با افزایش‌های محدود و سطحی حمایت‌های یارانه ای نمی‌توان از قشر کتابخوان حمایت کرد.

در دوره قبل نمایشگاه، برای طلاب و دانشجویان 350 هزارتومان بن تخفیف خرید و برای اساتید و اعضای هیات علمی‌دانشگاه 600 هزارتومان برای خرید صرفا در بخش مجازی نمایشگاه اختصاص یافته بود.

امسال سقف یارانه اعتباری خرید کتاب برای دانشجویان و طلاب 600 هزار تومان بود که از این مقدار 360 هزار تومان سهم مشارکت دانشجویان و طلاب بوده و 240 هزار تومان سهم معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌محسوب می‌شد. همچنین سقف یارانه اعتباری خرید کتاب برای اعضای هیأت علمی‌700 هزار تومان بود که از این مقدار معادل 350 هزار تومان سهم عضو هیأت علمی‌و 350 هزار تومان نیز برعهده معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌با مشارکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌بود. این افزایش حداقلی، باعث شده بود که امسال عملاً حمایت‌های یارانه ای وزارت ارشاد از اهل قلم و اعضای هیأت علمی، بی تأثیر شود و ارشاد نتواند در این زمینه به اهداف خود برسد.