مرزبندی‌های قدرت برای کنگره آمریکا
تهران - ایرنا - ساختار سیاسی ایالات متحده ریاستی خوانده میشود اما کنگره این کشور به عنوان نهاد قانونگذاری متشکل از دو مجلس نمایندگان و سنا است که هر یک از آن‌ها قدرت و حوزه اختیارات گسترده اما مشخصی دارند.
انتخابات پارلمان یا مجلس آمریکا اگرچه به اندازه فرایند انتخاب ریاست‌جمهوری این کشور پیچیدگی ندارد اما از بسیاری جهات دارای شاخص‌های بارزی است. قانون اساسی ایالات متحده در چارچوب تفکیک قوا، کنگره را مرکز قدرت قانونگذاری این کشور می‌داند.
برخی پارلمان آمریکا را همان کنگره این کشور می‌دانند که متشکل از مجلس نمایندگان و مجلس سنا است اما گروهی دیگر تنها مجلس نمایندگان را به عنوان پارلمان این کشور می‌شناسند. نظام دوپارلمانی آمریکا که در کل با نام کنگره شناخته میشود، شاخه قانونگذاری دولت فدرال ایالات متحده و متشکل از دو بخش است: مجلس سنا و مجلس نمایندگان. کنگره در سال 1774 تاسیس شد و محل آن نیز ساختمان کپیتال (Capitol) در واشنگتن است. از نگاه بسیاری از تحلیلگران مجلس سنا همان مجلس خواص یا اعیان است و مجلس نمایندگان، مجلس عوام شمرده میشود.
ساختار دوپارلمانی
سیستم انتخابات کنگره آمریکا متعلق به حدود 3 قرن پیش است که البته اصلاحاتی در طول این سالیان در آن صورت گرفته است. بنیانگذاران ایالات متحده همه توجه خود را هنگام نوشتن قوانین به تعبیه سازوکارهای ساختار سیاسی معطوف کردند تا کارکرد و وظایف ارکان‌هایی همچون مردم، حکومت، دولت فدرالی و دولت ایالتی با یکدیگر تداخل نداشته باشد. به همین خاطر کنگره دارای دو بخش طراحی شد تا مجلس نمایندگان متعلق به مردم باشد و سنا به عنوان نماد و وزنه حکومتی نقش آفرینی کند.
از نظر تاریخی اما ساختار دوپارلمانی در آمریکا به دوران پیش از استقلال این کشور و دوره استعمار بریتانیا باز می‌گردد. بریتانیا که خود دارای دو مجلس عوام و اعیان بود در مستعمرات خود همچون آمریکا نیز این سیستم پارلمانی را ایجاد کرد.
اعضای هر دو مجلس (کنگره) از طریق انتخابات مستقیم برگزیده می‌شوند و به صورت معمول بیشتر از اعضای دو حزب دموکرات و جمهوریخواه انتخاب می‌شوند. البته گاهی اوقات تعدادی انگشت‌شمار نمایندگان مستقل یا وابسته به احزاب کوچکتر هم در آن‌ها حضور دارند. در انتخابات ریاست‌جمهوری و مجالس آمریکا، الاغ نماد حزب دموکرات و فیل نماد حزب جمهوریخواه است.
اعضای مجلس نمایندگان با عنوان خانم یا آقای نماینده خوانده می‌شوند و اعضای مجلس سنا هم به صورت کلی سناتور نامیده می‌شوند.
کنگره آمریکا 535 عضو دارای حق رای دارد که از آن میان 100 تن از آن‌ها سناتور و بقیه 435 نفر هم عضو مجلس نمایندگان هستند.
مجالس نمایندگان و سنا در ظاهر در زمینه وضع قوانین برابرند و هیچ قانونی بدون تایید هر دو مجلس تصویب نمی شود. با این‌حال قانون اساسی به هر یک از مجالس برخی اختیارات ویژه‌ای را داده است.
قانونگذاری، تصویب بودجه دولت، اعلان جنگ، تصویب معاهدات خارجی، تأیید وزرای معرفی شده توسط دولت، تأیید قضات دیوان عالی فدرال، استیضاح رئیس‌جمهور و ابطال وتوی رئیس‌جمهور از جمله وظایف کنگره است. با این‌حال قدرت دو مجلس متفاوت است؛ به ویژه مجلس نمایندگان از قدرت کامل و چالش‌آفرین برای رئیس‌جمهوری آمریکا برخوردار نیست. رئیس‌جمهوری می‌تواند همه امور مورد نظر خود را با فرمان‌های اجرایی به سرانجام برساند. رئیس‌جمهوری آمریکا می‌تواند طرح‌های دو مجلس را وتو کند. این وتو تنها با رای رای دو سوم اعضای این مجالس قابل شکستن است که دستیابی به آن با توجه به ساختار دوحزبی ایالات متحده بسیار سخت است.
هر دو مجلس کنگره دارای کمیته های اصلی و فرعی هستند و به صورت تقریبی همه طرح‌ها و لوایح قانونی پیش از بررسی در صحن مجالس نمایندگان و سنا بر حسب موضوع به کمیته‌های اصلی ارجاع می‌شوند. سپس این طرح‌ها برای تصویب نهایی در اختیار کل نمایندگان قرار می‌گیرند. کمیته‌های اصلی از اهمیت خاصی در روند قانونگذاری برخوردار هستند.
مجلس نمایندگان و حد و حدود اختیارات
مجلس نمایندگان به صورتی طراحی شده است که نسبتا بزرگ باشد تا بتواند نمایندگان زیادی را از مناطق بیشتری از سرتاسر آمریکا در خود جای دهد. از طرف دیگر دوره نمایندگی این منتخبان تنها دو سال طراحی شده است تا روند تغییرات ملموس نخبگان اجرایی شود و میزان کارآمدی افراد برای شهروندان محسوس‌تر باشد.
دوره خدمت نمایندگان این مجلس 2 ساله است و هر نماینده وکیل مردم منطقه‌ای است که از آن انتخاب میشود. انتخابات مجلس نمایندگان هر دو سال یکبار و در سال‌های زوج برگزار میشود. هنگامی که این انتخابات، در میانه یک دوره چهار ساله ریاست‌جمهوری (در سال دوم از ریاست‌جمهوری هر رئیس‌جمهوری) برگزار شود، انتخابات میاندورهای خوانده میشود.
تعداد نمایندگان هر منطقه در مجلس نمایندگان با توجه تغییرات جمعیتی ایالت‌ها و براساس سرشماری که هر 10 سال انجام میشود، تعیین می‌گردد.
این نمایندگان از 435 «منطقه کنگره ای» از سراسر ایالات متحده و با رای مستقیم مردم همان منطقه که پیشتر ثبت نام مقدماتی کرده اند، انتخاب می‌شوند. هر ایالت بر اساس میزان جمعیت به تعداد بیشتری از این مناطق کنگره ای تقسیم میشود. به عنوان نمونه ایالت کالیفرنیا با 53 نماینده دارای بیشترین و برخی ایالت‌ها همچون دلور و آلاسکا هر یک تنها یک عضو در مجلس نمایندگان دارند.
مجلس نمایندگان دارای 19 کمیته اصلی و تعداد بیشتری کمیته فرعی است.
مجلس نمایندگان ابزار نظارتی کنگره به شمار می‌رود و تقریبا در همه حوزه‌ها می‌تواند تحقیق و تفحص را انجام دهد. این نهاد قانونگذاری قادر است آغازگر فرایند استیضاح رئیس جمهوری باشد اما پرونده استیضاح در نهایت در مجلس سنا مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
مجلس سنا و برابری جایگاه ایالت‌ها
برخلاف مجلس نمایندگان، در مجلس سنا جایگاه همه ایالت‌ها برابر است و همه ایالت‌ها به طور مساوی هر یک دارای دو نماینده در این نهاد قانونگذاری هستند. یعنی 50 ایالت این کشور در کل 100 نماینده را سنا دارند و از این حیث نوعی برابری در میزان اثرگذاری نخبگان و شهروندان مناطق مختلف این کشور به چشم می‌خورد.
سنا از جایگاه به نسبت بااهمیت‌تری در قوه مقننه آمریکا برخوردار است. تصویب معاهدات خارجی بر عهده مجلس سنا است و رئیس‌جمهور طبق قانون اساسی آمریکا، در انتصابات خود، مشاوره و رضایت مجلس سنا را درنظر می‌گیرد. از این حیث، قدرت مجلس سنا، بیش از مجلس نمایندگان است.
اگرچه سناتورها برای 6 سال انتخاب می‌شوند و عضویت آنان محدودیتی ندارد اما طبق قانون اساسی ایالات متحده، پس از انتخاب از سوی مردم، سناتورهای ایالات مختلف، به سه گروه با دوره های مختلف عضویت در سنا تقسیم می‌شوند: گروه اول تنها دو سال در سنا حضور دارند و باید بار دیگر در انتخابات شرکت کنند؛ گروه دوم به مدت 4 سال و گروه سوم 6 سال عضو مجلس سنا خواهند بود.
به عبارت دیگر هر دو سال یکبار و در جریان انتخابات عمومی و یا میاندورهای، یک سوم نمایندگان سنا تغییر می‌کنند.
بر اساس قانون اساسی، ریاست سنا بر عهده معاون رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا است. اما این سمت تقریبا تشریفاتی است و تنها هنگامی نقش آفرینی وی محسوس میشود که مصوبه‌ای در سنا دارای 50 رای موافق و 50 رای مخالف باشد.
سنا دارای 16 کمیته اصلی است که هر یک از آن‌ها یک یا چند کمیته فرعی را نیز ایجاد می‌کنند.
در ابتدای هر دوره فعالیت کنگره، حزب اکثریت ریاست هر یک از کمیته‌ها را بر عهده می‌گیرد و مقام دوم کمیته به حزب اقلیت واگذار میشود. روسای کمیته‌ها نقش مهمی در تعیین دستور کار جلسات و مدت زمان بحث و یا خارج کردن یک لایحه قانونی از مذاکرات را برعهده دارند.
*س_برچسب‌ها_س*