مرگ پاشی در شنزارهای خوزستان با هماهنگی محیط زیست

فعالان محیط زیست می‌گویند مالچ‌پاشی شنزارهای خوزستان منجر به مرگ هزاران گونه جانوری ارزشمند شده در حالی که اساسا این مناطق نه کانون گرد و غبارند و نه در مجاورت مناطق مسکونی هستند.

رضا نیک‌فلک، کارشناس و فعال محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر اعلام کرد: طی پنج روز مالچ پاشی در منطقه بیت کوصر واقع در هشت کیلومتری شهر بستان که در مجاورت منطقه حفاظت شده میشداغ قرار گرفته، هزاران گونه جانوری خاص و منحصر به فرد تلف شدند و هر روز گونه‌های بیشتری تلف خواهند شد.

نیک‌فلک افزود: به گفته معاون فنی اداره کل منابع طبیعی مالچ پاشی بر روی شنزارها با هماهنگی سازمان محیط زیست و در خارج از مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست صورت خواهد گرفت حال آنکه این مناطق دارای تنوع گیاهی و جانوری یکسانی بوده و هیچ تفاوتی بین مناطق آزاد و مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست وجود ندارد.

وی تصریح کرد: برخی گونه‌های جانوری شنزارهای خوزستان در هیچ نقطه دیگری از جهان یافت نمی‌شود و زیستگاه آنها تنها محدود به شنزارهای خوزستان است. گونه‌ای مانند آگامای اهواز با نام علمی Phrynocephalus ahvazicus در سال 2014 میلادی برای اولین بار معرفی شد. زیستگاه این جانور تپه‌های شنی بزرگ است، متأسفانه این تپه‌های شنی بزرگ و پر از حیات هدف مالچ پاشان قرار گرفته است.

این کارشناس محیط زیست ادامه داد: از دیگر گونه‌های مهم و با ارزش این زیستگاه گکوی ماسه زار پارسی با نام علمی Trigonodactylus persicus است که به تازگی معرفی شده است. این گونه هم بومی و انحصاری ایران است و پراکنش آن تنها مربوط به شنزارهای استان خوزستان است. از دیگر گونه‌های مهم و خاص منطقه می‌توان به آهوی شنی (گونه خاص شنزارهای خوزستان) افعی شاخدار عربی، کورمار خوزستانی، اسکینگ شنزار، روباه شنی، پامسواکی کوچک، جربیل پاسفید، هوبره، خروس کولی اجتماعی که ارزش حفاظتی آن همانند یوزپلنگ و درنای سیبری است و تعداد بسیار زیادی از خرندگان، پرندگان و پستانداران مهم اشاره کرد.

نیک‌فلک یادآور شد: باوجود ارزش‌های بی نظیر زیستی در این مناطق سرتاسر حیات، در کمال حیرت و ناباوری، مالچ سیاه نفتی و کشنده را بر روی زیستگاه این موجودات ارزمشند پاشیده و تمامی حیات منطقه را در زیر مالچ دفن می‌کنند. اما تأسف بارتر آنکه مالچ پاشی بر روی ماسه زاها هیچ توجیه علمی و منطقی نداشته و این کار علاوه بر آسیب‌های فراوان به محیط زیست و گونه‌های جانوری و گیاهی منطقه، نوعی هدر رفت سرمایه‌های ملی و حیف و میل بیت‌المال توسط عده‌ای خاص است زیرا این مناطق هیچ نیازی به مالچ پاشی ندارند، این تپه‌های شنی زیبا و با ارزش دور از مناطق مسکونی هستند و قبل از ظهور انسان‌ها نیز وجود داشته اند.

وی توضیح داد: مالچ پاشی در این مناطق با توجیه غلط مهار کانون‌های گرد و غبار و تثبیت شن‌های روان که به تأسیسات آسیب می‌زنند صورت می‌گیرد، حال آنکه این مناطق به هیچ عنوان کانون گرد و غبار نبوده و ذره‌ای گرد و غبار از این شنزارها بلند نشده و نخواهد شد. همانطور که از نام آن پیداست شنزار، دانه‌های شن سنگین بوده و قابلیت معلق ماندن در هوا را نخواهند داشت. حتی در بادهای بسیار شدید تنها در حد چند متر در محدوده خود جابه جا خواهند شد و به هیچ عنوان کوچک‌ترین ذره‌ای از شن‌ها به مناطق مسکونی سرایت نمی‌کند حال آنکه در خوزستان هیچ شهر یا روستایی در شنزارها احداث نشده و این زیستگاه‌ها از مناطق مسکونی دور هستند، اما مالچ پاشی دقیقا در همین نقاط دور افتاده و زیستگاه حیات وحش صورت می‌گیرد.

این کارشناس محیط زیست تاکید کرد: دور تا دور تپه‌های شنی پوشش گیاهی بسیار غنی و متنوعی وجود دارد. این پوشش گیاهی که در اطراف تپه‌های شنی قرار دارد، به صورت طبیعی تپه‌های شنی را تثبیت کرده و این تپه‌ها هیچ حرکتی ندارند. اگر اینطور می‌بود در طی این سال‌ها می‌بایست شهرها و روستاهای زیادی در خوزستان خالی از سکنه شده باشد اما در هیچ نقطه‌ای از استان خوزستان نمی‌توان منطقه یا تاسیساتی را مشاهده کرد که حتی در خطر تپه‌های شنی قرار گرفته باشند مگر آنکه این تأسیسات و جاده‌ها در درون این تپه‌ها قرار گرفته باشند که در این صورت مشکل از جانمایی اشتباه و موارد دیگر است نه تپه‌های شنی که جزئی از آفرینش بی نقص خداوند بزرگ است و بی شک خداوند هیچ چیز را بی مورد نیافریده است.

نیک‌فلک ادامه داد: این زیستگاه شنزاری زیبا و غنی از حیات، قدمتی بالغ بر چندین میلیون سال دارد اما مشکل گرد و غبار در خوزستان بیش از دو دهه است که به علت خشکی تالاب‌ها، طغیان نکردن رودخانه‌ها و از بین رفتن پوشس گیاهی دشت‌ها به وجود آمده است. جلگه پهناور و حاصلخیز خوزستان شاهده ظهور اولین تمدن‌های بشری بوده، باستان شناسان خوزستان را گهواره تمدن می‌نامند. طی هزاران سال مردم در این سرزمین زیسته اند، تپه‌های شنی هم جزئی از این سرزمین بوده و پدیده جدید یا نو ظهوری نیستند که به بهانه آسیب به مناطق مسکونی، با استفاده از روش منسوخ شده و قدیمی مالچ نفتی، این مناطق زیبا و با ارزش را نابود کنیم. در بسیاری از کشورهای همسایه ما واقع در حاشیه خلیج همیشه فارس، زیستگاه‌های شنزاری بسیار وسیعی وجود دارد اما حتی یک وجب هم مالچ پاشی نشده اند، بلکه با گردشگری و اکوتوریسم درآمدهای بسیار زیادی از این راه در می‌آورند.

وی تاکید کرد: تپه‌های شنی قابلیت جذب بسیار بالایی دارند و هر چقدر باران در این مناطق باریده شود به سرعت جذب شده و وارد سفره‌های آب زیر زمینی می‌شود. به علت جذب آب بالا، سطح آب‌های زیر زمینی در این مناطق بسیار بالا است و در اطراف این تپه‌های شنی پوشش گیاهی بسیار غنی شامل انواع درختان، درختچه‌ها و گیاهان علفی یکساله و چند ساله وجود دارد.

نیک‌فلک در پایان هشدار داد: در واقع این تپه‌های شنی مخازن بزرگ جذب آب هستند که تمامی آب باران را در خود جای داده و به سفره‌های آب زیر زمینی هدایت می‌کنند اما هنگامی که مالچ سیاه نفتی بر روی این تپه‌های ارزشمند پاشیده می‌شود، جلوی نفوذ کامل آب را گرفته و باعث هدر رفتن آب و خالی ماندن سفره‌های آب زیر زمینی می‌شود و همچنین رنگ سیاه مالچ باعث می‌شود نور بیشتری از خورشید جذب شود و دمای سطح شن و مناطق مجاور آن را بالا ببرد که این امر اثرات منفی بسیاری بر روی پوشش گیاهی و جانوری منطقه خواهد گذاشت.