مقصر پوسیدن چندین هزار تن میوه کیست؟

شرق نوشت: «پیدا کنید پرتقال‌فروش را؟»؛ این لطیفه معروف اولین بار نیست که به تیتر اخبار پس از عید یا دوران پس از انبارکردن میوه‌ها آن‌هم با نیت تنظیم بازار تبدیل می‌شود و حالا در اوایل اردیبهشت هم بار دیگر پرتقال و در حالت کلی میوه‌هایی که برای تنظیم بازار شب عید انبار شده بود، خبرساز می‌شود. خلاصه ماجرا ساده و سرراست و می‌گوید این میوه‌ها با هدف سود بیشتر و قیمت بالاتر آن‌قدر در انبار‌ها ماندند تا حالا پوسیده شده اند. این روایت ساده از ماجرای میوه تنظیم بازار البته وقتی به مقصر یا مقصران احتمالی می‌رسد، پیچیدگی‌های تازه‌ای به خود می‌گیرد و کمتر کسی یا نهادی مسئولیت آن را برعهده می‌گیرد. در این بین البته آنچه با اختلاف روبه‌رو نیست دلیل این پوسیدگی است که همه از طمع و تلاش برای سود بیشتر سخن می‌گویند. ماجرا، اما چه بود و حالا واکنش‌ها چیست؟

روایت کلی ماجرا می‌گوید که چندین هزار تن میوه تنظیم‌بازاری شب عید به دلیل عرضه‌نشدن به بازار در انبار‌ها فاسد شده‌اند و با وجود اینکه رئیس نظام صنفی کشاورزی معتقد است همه مسئولیت‌های بعد از تولید یعنی عرضه و فروش و... با وزارت صمت است، اما رئیس اتاق اصناف می‌گوید دپوی مقداری میوه در انبار‌ها و سردخانه‌ها ربطی به وزارت صمت و تنظیم بازار میوه شب عید ندارد. چندی پیش رئیس اتحادیه بارفروشان تهران در گفتگو با یکی از رسانه‌ها از فاسدشدن هزاران تن پرتقال و سیب تنظیم‌بازاری شب عید که در انبار‌ها دپو شده‌اند، خبر داد و اعلام کرد با وجود اینکه شب عید به دولت هشدار دادیم تا میوه‌های تنظیم‌بازاری را ارزان‌تر وارد بازار کند، اما هشدار‌ها جدی گرفته نشد و برای اینکه این میوه‌ها با نرخ بالاتری عرضه شود آن‌ها را وارد بازار نکردند و حالا این پرتقال‌ها فاسد شده‌اند.

ایسنا هم در این باره نوشته که موضوعی که رئیس اتاق اصناف تهران به آن واکنش نشان داد و اعلام کرد که وزارت صمت مسئولیت فروش میوه تولیدشده را ندارد و موضوعی که به ستاد تنظیم بازار در این خصوص مربوط است، بحث خرید و تأمین برخی اقلام، از جمله میوه برای تنظیم بازار و جلوگیری از افزایش نامتعارف قیمت‌هاست. قاسم نوده‌فراهانی با اشاره به اینکه دپوی مقداری میوه در انبار‌ها و سردخانه‌ها ربطی به وزارت صمت و تنظیم بازار میوه شب عید ندارد، اظهار کرده است که دپوی میوه در سردخانه‌ها با تنظیم بازار میوه شب عید مربوط نیست.

این دو موضوع کاملا جدا از یکدیگر هستند. ستاد تنظیم بازار برای جلوگیری از سوءاستفاده سودجویان و دلالان با تأمین برخی کالا‌ها و اقلام، وظیفه دارد تا این اقلام را با قیمت مناسب به بازار عرضه کند که این هدف در ایام عید حاصل شد و شاهد عرضه میوه‌های شب عید به میزان کافی و با قیمت مناسب در بازار بودیم و این موضوع ربطی به دپوی میوه‌های موجود در سردخانه‌ها و انبار‌ها ندارد. مقصر این اتفاق خریدارانی هستند که میوه را در انبار‌ها و سردخانه‌ها دپو کردند و حاضر نبودند در زمانی که تقاضا در بازار وجود داشت، میوه را با قیمت مناسب و پایین عرضه کنند و حالا که تقاضای این اقلام کاهش پیدا کرده است، با تهدید فساد میوه روبه‌رو شدند.

در این راستا محمدشفیع ملک‌زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی در پاسخ به این سؤال که مقصر اصلی فاسدشدن چندین هزار تن سیب و پرتقال چه کسانی هستند؟ به ایسنا گفت: در سال 1391 قانون‌گذاران در مجلس قانون تمرکز وظایف بخش کشاورزی را مصوب کردند و طبق این قانون مقرر شد که کلیه وظایف بخش کشاورزی در دستگاه متولی یعنی وزارت جهاد کشاورزی باشد. از سال 1393 تا اوایل سال 1398 تمام وظایف مربوط به بخش کشاورزی با وزارت جهاد کشاورزی بود، ولی متأسفانه عده‌ای به بهانه‌های مختلف تلاش بر این کردند که وظایف و اختیارات را به وزارت صمت منتقل کنند.

وی ادامه داد: حدود دو سال است که وظایف عرضه و بازرگانی محصولات کشاورزی به وزارت صمت واگذار شده است.

رئیس نظام صنفی کشاورزی اضافه کرد: قانون به صراحت مشخص کرده بود که کلیه وظایف بازرگانی بایستی بر عهده وزارت جهاد کشاورزی باشد و تا زمانی که این وظایف با وزارت جهاد بود هرچند کند، اما مشکلات رو به مرتفع‌شدن بودند. متأسفانه از زمانی که وظایف بازرگانی به وزارت صمت واگذار شده نه تنها مشکلات این بخش حل نشده بلکه وضعیت عرضه و بازرگانی محصولات کشاورزی بدتر هم شده است. وی در ادامه تصریح کرد: قبل از عید سیب و پرتقال و میوه‌های شب عید با قیمت‌های بالایی وارد بازار شد و مردم هم که توان خرید نداشتند، از آن استقبال نکردند. از طرفی وزارت صمت نتوانست میوه‌هایی را که خریداری کرده، به اندازه کافی در اختیار استان‌ها قرار دهد و بخش عظیمی از میوه‌ها در انبار‌ها و سردخانه‌ها ماند و زمان مصرف این میوه‌ها نیز تمام شد.

وی با بیان اینکه تولید با وزارت جهاد کشاورزی و عرضه، نگهداری، فروش و صادرات محصولات کشاورزی با وزارت صمت است، گفت: کلیه بازارچه‌ها، میادین میوه و تره‌بار و خرده‌فروشی‌ها در اختیار وزارت صمت است و هیچ اهرم قانونی در اختیار وزارت جهاد نیست که مسئولیت این کار را برعهده بگیرد. ولی متأسفانه وزارت صمت توپ را در میدان وزارت جهاد کشاورزی می‌اندازد. وزارت جهاد فقط وظیفه تولید دارد که بیش از نیاز مردم هم تولیدات صورت گرفته است.

ملک‌زاده به صادرات محصولات کشاورزی نیز اشاره کرد و گفت: متأسفانه یا صادرات به طور کلی قطع شده یا به حداقل رسیده است. محصولات بیش از نیاز در کشور تولید می‌شود و بازار داخل هم کشش ندارد از آن طرف صادرات هم صورت نمی‌گیرد. مسئولان باید در امر صادرات تسهیلگری انجام دهند تا بتوانیم به کشور‌های عراق، افغانستان، پاکستان و کشور‌های خلیج فارس صادرات انجام دهیم، ولی متأسفانه، چون برای صادرات برنامه درستی نداریم محصولات در انبار‌ها باقی می‌ماند.

درباره این موضوع و دلیل فاسدشدن این میوه‌ها البته نگاه‌های مختلفی هم وجود دارد و مقصران مختلفی تاکنون اعلام شده اند. دراین‌باره نایب‌رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس به نقل از رئیس اتحادیه بارفروشان مدعی شد که 30 هزار تن پرتقال در انبار‌ها فاسد شده است. ولی اسماعیلی در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «رئیس اتحادیه بارفروشان گفته 30 هزار تن پرتقال در انبار‌ها فاسد شده است. اینکه به وزیر صمت تذکر شفاهی دادم چرخه معیوب توزیع را درست کنید، یعنی همین! مردم شب عید میوه پیدا نکردند، اما پرتقال‌ها به خاطر سوء‌مدیریت فاسد شد. قطعا از تمام ابزار‌های نظارتی استفاده و وزیر را پاسخ‌گو خواهیم کرد».

ماجرا البته ابعاد دیگری هم دارد و حتی یک فعال بازار میوه می‌گوید فساد میوه‌های تنظیم‌بازاری اتفاقی جدید نیست و هر سال شاهد آن هستیم. این فعال بازار میوه که خبرگزاری مهر نامی از آن نبرده است، درباره فساد میوه‌های تنظیم‌بازاری گفت: متأسفانه این اتفاقی است که همه‌ساله شاهد آن هستیم و چیز جدیدی نیست، همه‌ساله بخشی از این میوه‌ها فاسد و معدوم‌سازی می‌شود. وی تأکید کرد: مسئولان دولتی هر سال با خرید‌های غیرمتخصصانه، میزان زیادی سیب و پرتقال را نابود می‌کنند. این فعال بخش خصوصی افزود: در نوروز 99 سیب درختی بازار خوبی پیدا کرد و قیمت آن افزایش زیادی داشت و کسانی که این میوه را ذخیره کرده بودند به جای اینکه آن را میان مردم توزیع کنند، اقدام به صادرات کردند و سود خوبی به جیب زدند. وی با اشاره به اینکه به دلیل سود هنگفت در این امر، دولت به هیچ عنوان راضی به خروج از آن و سپردن امور به بخش خصوصی نیست، افزود: با وجود ایرادات فراوان در تنظیم بازار میوه شب عید و اصرار برای سپردن کار به افراد متخصص، به دلیل رانت بزرگی که در این حوزه وجود دارد، دولت حاضر نیست دخالت را کنار بگذارد و فقط به نظارت بسنده کند.

درباره این ماجرای فاسد‌شدن میوه‌های تنظیم بازار البته نایب‌رئیس اتحادیه سراسری باغبانی کشور با بیان اینکه خطر فساد برای حجم زیادی از سیب و پرتقال مانده در انبار‌ها وجود دارد، گفت: با توجه به افزایش تولید محصولاتی باغی، بیش از سه ماه پیش نسبت به احتمال فساد میوه‌ها در انبار‌ها در صورت عدم تعریف بازار مصرف برای آنها، به مسئولان وزارت صمت هشدار داده بودیم. مجتبی شادلو که با ایلنا سخن می‌گفت با بیان اینکه به دلیل آب و هوای مناسب در سال گذشته شاهد رشد تولید محصولات باغی بودیم، اظهار کرد: در اواخر آذرماه سال گذشته بود که وزارت صمت دستور به توقف صادرات سیب و پرتقال داد، در آن زمان ما به وزیر صمت نامه نوشته و درباره افزایش تولید در این دو محصول و خطر بسته‌شدن بازار مصرف خارجی هشدار دادیم. وی ادامه داد: پس از آن با کمک نمایندگان مجلس وزارت صمت را وادار به رفع ممنوعیت صادرات کردیم تا حداقل اجازه صادرات سیب در قبال واردات موز صادر شود، چراکه به روشنی آشکار بود که اگر بازاری برای مصرف نباشد باغ‌داران زیان می‌بینند و محصولات از بین می‌رود. به گفته شادلو با وجود صدور این اجازه و تصویب، وزارت صمت با تأخیر عجیب ابلاغ 50 روزه آن را به گمرکات اعلام کرد.

وی تصریح کرد: ابلاغ مصوبه واردات موز به شرط صادرات سیب برای باغ‌داران امیدبخش بود، اما طولی نکشید که در 25 اسفندماه یکی از معاونان وزارت صمت در مصاحبه تلویزیونی از ممنوعیت صادرات سیب و پرتقال خبر داد. شادلو با تأکید بر اینکه این تصمیم وزارت صمت با علم بر عدم کشش بازار داخل برای مصرف سیب و پرتقال تولیدی بود، گفت: دستور به ممنوعیت صادرات در حالی که حجم زیادی سیب و پرتقال تولید در داخل انبار‌ها مانده بود، نتیجه مشخصی داشت، کاملا واضح بود در ابتدای امسال با انباشت میوه‌هایی روبه‌رو خواهیم بود که به دلیل نبود بازار دچار فساد خواهند شد. وی اتفاقات پیش‌آمده توسط وزارت صمت را تخلف قانونی و حرکت در خلاف جهت دستورات مکرر مقام معظم رهبری برای حمایت از تولید داخل و مانع‌زدایی دانست. شادلو معتقد است وزارت صمت با تغییر یک‌شبه قوانین و تصمیمات غیرکارشناسی مقصر اصلی نابودی ثروت در اقتصاد کشاورزی است. نایب‌رئیس اتحادیه سراسری باغبانی کشور مدت باقی‌مانده برای جلوگیری از فساد میوه‌های مانده در انبار‌ها را حدود یک ماه عنوان کرد.

مصطفی دارایی‌نژاد رئیس اتحادیه میدان مرکزی میوه و تره‌بار دیروز و در یک برنامه تلویزیونی توضیحاتی دراین‌باره ارائه کرد و با تأکید بر اینکه 80 درصد میوه‌های دپوشده در انبار‌ها و سردخانه‌ها متعلق به واسطه‌هاست، خسارت ناشی از فساد این محصولات را نتیجه زیاده‌خواهی و طمع دلالان دانست و گفت: این بار‌ها و فساد محصولات دپوشده در انبار‌ها و سردخانه‌ها ربطی به ستاد تنظیم بازار و وزارت صمت ندارد.

او در گفت‌وگوی تلفنی با برنامه «سلام صبح بخیر» درباره موضوع فساد میوه‌های دپوشده در انبار‌ها و سردخانه‌ها، ضمن تأیید این موضوع، میزان تولید مرکبات در کشور را حدود دو‌میلیون‌و 700 هزار تن اعلام کرد و گفت: در حال حاضر موجودی پرتقال کشور حدود 100 هزار تن است که 80 درصد این موجودی در انبار‌ها و 20 درصد آن در سردخانه‌هاست.

رئیس اتحادیه میدان مرکزی میوه و تره‌بار در ادامه با تشریح وضعیت پرتقال‌های دپوشده در انبار‌ها و سردخانه‌ها، تهدید فساد این محصولات را تأیید کرد و افزود: دپوی این محصولات در انبار‌ها و سردخانه‌ها، بیشتر توسط دلالان و واسطه‌ها انجام شده است و ما پیش از عید و در سال گذشته به این افراد نسبت به این موضوع، بار‌ها هشدار داده بودیم که با توجه به فراوانی بار و تولید در کشور، با عرضه محصولات خود در زمان مناسب، هم قیمت‌ها در بازار متعادل می‌شوند و هم با افزایش فروش، از خسارات احتمالی جلوگیری می‌شود؛ اما برخی از دلالان به طمع سود بیشتر، بار‌ها را نگه داشتند و از عرضه آن‌ها به بازار خودداری کردند و در حال حاضر 30 هزار تن از این 100 هزار تن پرتقال موجود در انبار‌ها و سردخانه‌ها در حال از‌بین‌رفتن است.

دارایی‌نژاد با تأکید بر اینکه 80 درصد این میوه‌های دپوشده متعلق به دلالان و واسطه‌هاست، تصریح کرد: در شرایط اقتصادی که کشور دارد، انبار محصولات به نیت افزایش قیمت نه تنها باعث ایجاد تنش و افزایش فشار به معیشت و اقتصاد خانواده‌ها و برهم‌خوردن آرامش بازار می‌شود، با کاهش قدرت خرید مردم نتیجه‌ای جز تحمیل خسران به دلالان نخواهد داشت.

وی با تکذیب نقش ستاد تنظیم بازار در این موضوع، تصریح کرد: این بار‌ها و فساد محصولات دپوشده در انبار‌ها و سردخانه‌ها ربطی به ستاد تنظیم بازار و وزارت صمت ندارد و میوه‌های خریداری‌شده برای تنظیم بازار شب عید، تنها 20 هزار تن بوده است که طبق روال هر سال به منظور جلوگیری از افزایش قیمت‌ها و تأمین کالا در بازار انجام شد که بخشی از آن در ایام عید به بازار عرضه شد و بخش باقی‌مانده نیز در حال عرضه است و این دو موضوع کاملا مجزا از هم هستند.

عباس قبادی، دبیر ستاد تنظیم بازار نیز در 15 اسفند 99 در خبر 21 گفته بود: با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر گرانی اقلام اساسی تمام تلاش خود را برای تأمین بازار شب عید و در ادامه آن ماه رمضان به کار گرفته‌ایم. از هفته آینده عرضه میوه شب عید آغاز خواهد شد و این عرضه تا سال آینده نیز ادامه خواهد داشت.