مهم‌ترین خواص زنیان برای سلامت بدن
دانه زنیان از گیاهان دارویی بسیار مفید است که برای درمان مشکلات معده و برخی بیماری‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد، البته مصرف صحیح زنیان برای لاغری هم بسیار مناسب می‌باشد.
امروزه همه شما شاید به دلیل گسترش بیماری‌ها تمایل بیشتری به مصرف دارو‌های گیاهی داشته باشید تا بتوانید با عوارض کمتری خود را درمان کنید. یکی از این دارو‌ها که علاوه بر طعم دهنده بودن خواص زیادی نیز دارد زنیان است که با نام‌های دیگری مانند انیسون بری، کمون حبشی، اجوان، اسپری کای و نانخواه نیز شناخت می‌شود. این گیاه علفی است که خود رو بوده و به ارتفاع 30 تا 90 سانتی‌متر در نواحی شرقی هند، ایران و مصر رشد میکند.
به گزارش نمناک، زنیان دارای برگ‌هایی با بریدگی‌های نازک و ظریف و گل‌هایی به رنگ سفید و مجتمع به صورت چتر مرکب است. میوه این گیاه، کوچک بیضی شکل و به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد است که روی آن خط طولی نخی مانند به رنگ روشن‌تر و دو تار نازک تک سلولی قابل مشاهده است.
میوه زنیان دارای مقدار زیادی تیمول است. در ایران این گیاه در تبریز، اصفهان، خراسان، کرمان، خوزستان و بلوچستان رشد میکند.
در ادامه مطالب بررسی خواص و فواید خوردنی‌های موجود در دل طبیعت به معرفی خواص زنیان می‌پردازیم.
مواد مغذی موجود در زنیان:
فیبر (12 %)
کربوهیدرات (37 %)
رطوبت (9 %)
پروتئین 15%
چربی (18 درصد)
ماده معدنی، فلاون، و مواد معدنی (7 %)
دیگر مواد مغذی موجود در دانه‌ها شامل کلسیم، تانین، گلیکوزیدها، فسفر، آهن و نیکوتیناسید هستند.
خواص دارویی زنیان
زنیان خواص متعدد فراوانی دارد که عبارتند از آنتی اکسیدان، پایین آورنده فشار خون، بیماری‌های معده، ضد تب، ضد میکروب، ضد نفخ، ضد آسم، قاعده آور و مسهل و... است. همچنین زنیان دارای مواد ضد میکروبی مانند سالمونلا تیفوزا، میکروسپوروم و اشریشیا کلی می‌باشد. از خواص مهم زنیان می‌توان گفت:
تنظیم سطح کلسترول:
دانه‌های زنیان سطح کلسترول را تنظیم می‌کنند.
مطالعات انجام شده روی موش‌ها نشان داد مصرف پودر زنیان کلسترول کبد را کاهش می‌دهد و ممکن است با کاهش لیپوپروتئین (پروتئین‌های محلول در خون) که چربی را در خون حمل میکند، به این هدف برسد.
مطالعه دیگر نتایج بهتری را نشان داد، مصرف دانه‌ها نه تنها کلسترول بد را کاهش می‌دهد بلکه سطح کلسترول خوب را نیز افزایش می‌دهد، زیرا حاوی مقدار زیادی فیبر و اسید‌های پلی اشباع نشده است. این دو ماده به سطح کلسترول سالم کمک می‌کنند.
کنترل فشار خون:
تیمول موجود در زنیان می‌تواند در کنترل فشار خون به شما کمک کند.
دانه‌های زنیان نیز دارای اثر مسدود کننده کانال کلسیم هستند. این اثر از ورود کلسیم به سلول‌های قلب و دیواره‌های رگ خونی جلوگیری میکند و باعث کاهش فشار خون می‌شود.
کمک به هضم و مشکلات شکم:
اگرچه مشکلات گوارشی ممکن است جدی به نظر نرسد، اما میتوانند ناراحت‌کننده باشند.
دانه‌های زنیان باعث افزایش ترشحات روده میگردد که می‌تواند سلامت هاضمه را بهبود ببخشد؛ بنابراین ممکن است به عنوان درمان دل درد‌های شدید مورد استفاده قرار گیرد. زنیان و مقدار کمی نمک وقتی با آب گرم مخلوط می‌شود برای دل درد و هضم بسیار مفید است.
فردی که از بی اشتهایی و مشکلات هضم رنج می‌برد می‌تواند 1 قاشق چایخوری دانه زنیان را به همراه غذا بخورد.
زنیان همچنین به درمان اسهال، سوء هاضمه و قولنج کمک میکند. البته باید به علت ایجاد اسهال توجه کرد و نباید بلافاصله اسهال را بند آورد. آنزیم‌ها موجود در این دانه ترشح آنزیم‌های گوارشی را تسهیل می‌کنند در نتیجه عملکرد‌های گوارشی را بهبود می‌بخشند.
درمان التهاب:
دانه‌های زنیان حاوی ترکیبات ضروری مثل، ترپن، استرول، گلیکوزیدها است که همه آن‌ها اثرات ضد التهابی دارد. زنیان می‌تواند درد مفاصل را تسکین دهد. با این حال، به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.
درمان سرفه و سرماخوردگی:
مطالعات نشان داد مصرف دانه‌های زنیان ماده ضد سرفه تولید میکند که بیشتر از کدئین (دارویی که برای درمان سرفه و سرماخوردگی استفاده می‌شود) مؤثر است.
علاوه بر این، زنیان انتقال جریان هوا را به شش‌ها در بیماران مبتلا به تنگی نفس افزایش می‌دهد. مصرف آب با دانه‌های زنیان جوشیده شده، می‌تواند به تسکین سرفه و گرفتگی سینه کمک کند.
با این وجود توصیه می‌کنیم قبل استفاده از دانه‌ها با پزشک مشورت کنید. برای سرماخوردگی مزمن و مکرر، توصیه می‌شود که به مدت 15 تا 20 روز، 2 گرم دانه‌های سرخ شده را مصرف کنند. استنشاق دانه‌ها نیز برای افراد مبتلا به سردرد، میگرن و سرفه خشک، سرماخوردگی نیز مفید هستند. زنیان به پاکسازی بینی با تخلیه خلط کمک میکند.
جلوگیری از سنگ کلیه:
دانه‌های زنیان ممکن است با جلوگیری از رسوب املاح کلسیم به طور بالقوه خطر ایجاد سنگ‌های کلیه را کاهش دهد. این دانه‌ها می‌تواند عملکرد کلیه را حفظ کرده و آسیب کلیوی را کاهش دهد. آن‌ها همچنین میتوانند از نگهداری سنگ‌ها در بافت‌های کلیوی و از اختلالات کلیوی جلوگیری کنند.
استفاده از مخلوط دانه‌های زنیان با عسل و سرکه به مدت 10 روز به حل سنگ کلیه کمک میکند که در نهایت با ادرار دفع می‌شود.
کمک به درمان آسم و تقویت دستگاه تنفسی بدن:
استنشاق دود زنیان به عنوان برونکودیلاتور عمل میکند و باعث می‌شود تنفس راحت‌تر صورت گیرد. فرد مبتلا به آسم می‌بایستی روزی 2 بار ترکیب زنیان و شکر زرد را به اندازه یک قاشق چای خوری مصرف کند، زیرا در درمان آسم، مفید است.
درمان دیابت:
1 قاشق چایخوری دانه زنیان و 4 قاشق چایخوری عصاره برگ بئل را 2 تا 3 بار در روز مصرف کنید، زیرا در درمان ادرار زیاد دیابتی‌ها مؤثر است.
درمان بیماری وبا:
زنیان توانایی به حداقل رساندن تاثیر عفونت باکتریایی روده و کرم روده را دارد؛ بنابراین مصرف آن برای بیماران مبتلا به وبا مفید است.
لاغری و کاهش وزن با زنیان:
زنیان به دلیل خاصیت تحریک کنندگی اشتها و ترکیبات ملین آن حرکت روده را سرعت می‌بخشد و در نتیجه به کاهش وزن کمک میکند. اگرچه استفاده منظم از زنیان باعث چاقی مفرط می‌شود. همچنین عرق زنیان دارای طبع گرم است که برای هضم غذا مؤثر می‌باشد، بنابراین از انباشته شدن چربی در بدن جلوگیری میکند. زنیان با تقویت معده و درمان سوءهاضمه که ناشی از ضعف و کاهش انرژی است باعث جذب بهتر و مؤثر مواد غذایی شده و مانع از چاقی می‌شود.
میزان و طریقه مصرف زنیان برای لاغری
عرق زنیان:
نصف استکان عرق زنیان را با نصف استکان آب ترکیب کرده و بعد از هر وعده غذایی ظهر و شب میل شود تا علاوه بر هضم آسان غذا، از نفخ و ترشی معده جلوگیری کند.
پودر زنیان:
هر روز 3 تا 4 گرم پودر دانه‌های زنیان را در اشکال مختلف یا همراه غذا مصرف شود. برای تاثیر بیشتر زنیان در جذب آن توسط بدن، بهتر است که دانه‌ها را به صورت پودر شده مصرف کنید.
دمنوش زنیان:
2 تا 4 گرم زنیان را در آب جوش دم کرده و 3 بار در طول روز به میزان نصف استکان میل شود.
عصاره خشک زنیان:
روزانه می‌توان 125 میلی گرم از عصاره خشک دانه‌های زنیان برای لاغری استفاده کرد.
عصاره مایع یا تنتور:
از عصاره مایع زنیان می‌توان روزانه تا شش میلی گرم برای کاهش وزن مصرف کرد.
البته باید توجه داشت برای تاثیر چند برابر استفاده از گیاه زنیان برای کاهش وزن، بهتر است که همراه با تغذیه مناسب، ورزش و سایر گیاهان مؤثر باشد.
ترکیب گیاهان زیر برای کاهش وزن مناسب است:
50 گرم زنیان، 25 گرم تخم گشنیز، 25 گرم هلیله سیاه، 50 گرم سیاه دانه، 50 گرم زیره سیاه، 25 گرم تباشیر را و 25 گرم لاک مغسول کاملا پودر کرده و هر روز با نصف قاشق چایخوری عسل و آب گرم مصرف کنید.
کمک به کاهش گاز و نفخ شکم:
زنیان یکی از بهترین داروی گیاهی برای گاز، نفخ شکم و سوءهاضمه است. آب زنیان برای رفع این مشکلات مفید است و اشتها را افزایش می‌دهد.
این دانه‌ها به تسکین فوری اسیدیته و سوء هاضمه کمک میکند. آنزیم‌های موجود در زنیان ترشح آنزیم‌های گوارشی را تسهیل می‌کنند در نتیجه عملکرد‌های گوارشی را بهبود می‌بخشند و اگر با مقدار کمی نمک و آب گرم مصرف شود، مشکلات سوء هاضمه را حل میکند.
کمک به جلوگیری از اسیدیته و اسید زیاد:
دانه‌های زنیان خاصیت ضد اسیدی دارند. یک بیمار مبتلا به اسیدیته و یا اسید زیاد ممکن است با مصرف زنیان، آب ولرم و نمک صبح‌ها یا بعد از غذا به مدت 10 تا 15 روز بهبود یابد.
درمان گوش درد و دندان درد:
برای تسکین گوش درد، می‌توانید دو قطره روغن زنیان را داخل گوش بچکانید. ترکیبی از آب ولرم، 1 قاشق چایخوری نمک، زنیان و همچنین استنشاق دود زنیان که در حال سوختن است به رفع فوری دندان درد کمک میکند. علاوه بر این، زنیان برای شستشوی دهان و بهداشت دهان خوب است.
درمان آرتروز:
زنیان به دلیل داشتن خاصیت آنتی بیوتیکی و بی حسی به کاهش قرمزی، التهاب، درد و تورم کمک میکند. خمیر زنیان را روی مفاصل بمالید تا درد رفع شود.
درمان خونریزی بیش از حد و قاعدگی نامنظم:
زنان باردار میتوانند با مصرف زنیان سوء هاضمه را درمان و رحم را پاکسازی کنند، همچنین می‌توان نامنظمی در قاعدگی را بهبود بخشید. به همین منظور 2 قاشق چایخوری دانه‌های تفت داده شده زنیان را در آب بجوشانید.
درمان زخم‌ها و سوختگی:
تیمول موجود در زنیان به دلیل داشتن خاصیت ضد میکروبی و قارچ کشی که دارد می‌تواند بر روی بریدگی و عفونت پوست مؤثر واقع شود.
دافع حشرات:
اگر از وجود حشرات خسته شده اید و می‌خواهید آن‌ها را از بین ببرید، روغن خردل را با دانه‌های زنیان مخلوط کنید و روی مقوا در گوشه اتاق قرار دهید تا پشه‌ها دفع شوند.
پاکسازی پوست و رفع جوش:
پودر زنیان در روشن سازی جای آکنه بسیار مفید است. خمیر را روی ناحیه آسیب دیده به مدت 10 تا 15 دقیقه بمالید و سپس بشویید. این درمان خانگی مؤثر می‌تواند به رفع آلودگی پوست کمک کند. یکی از بهترین مزایای زیبایی زنیان، توان آن برای کاهش بیماری آکنه است.
مبارزه با قارچ‌ها و باکتری‌های مضر:
دانه‌های زنیان خاصیت ضد باکتری و ضد قارچی دارد، زیرا دو ترکیب فعال آن، تیمول و کارواکرول مانع رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها می‌شود.
کاهش فشار خون:
فشار خون بالا یک بیماری مشترک است که ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته را افزایش می‌دهد و چنانچه در بخش سلامت نمناک می‌خوانید این داروی سنتی مانند مسدود کننده‌های کانال کلسیم است. این مسدود کننده‌ها از ورود کلسیم به سلول‌های قلب جلوگیری می‌کنند، رگ‌های خونی را گسترش می‌دهند و منجر به فشار خون پایین می‌شوند.
با این حال، تحقیقات بر روی اثربخشی دانه زنیان در کاهش سطح فشار خون هنوز محدود است. مطالعات بیشتر برای درک این مسئله که چگونه دانه‌ها ممکن است بر فشار خون انسان‌ها تاثیر بگذارد، مورد نیاز است.
کاهش مشکلات جنسی:
بسیاری از افراد از ناتوانی‌های جنسی شکایت می‌کنند. اما دیگر نیازی به نگرانی نیست تنها کاری که باید انجام دهید این است که مقداری دانه زنیان را به همراه کره و تمبرهندی آسیاب کرده و در آب بریزید، سپس آن را به یک لیوان پر از شیر و عسل اضافه کنید. این دانه‌ها در غلبه بر ناتوانی جنسی مفید هستند و به شما این امکان را می‌دهد که از زندگی خود لذت ببرید.
کنترل مشکلات میگرن و سردرد:
ادویه زنیان به درمان میگرن کمک میکند. برای مقابله با این مسئله، ترکیبی از زنجبیل، دانه‌های زنیان و نمک سیاه را مصرف کنید. اگر طعم قوی دارد، این مخلوط را به آب اضافه کرده و آن را بنوشید. یک روش مؤثر دیگر برای رفع میگرن، این است که آن را روی دستمال کاغذی بریزید و ببوئید. اگر می‌خواهید نتایج بهتر و سریع‌تر بگیرید می‌توانید آن را بسوزانید.
پاک کننده چشم:
مهم است که از تمام قسمت‌های بدن از جمله چشمان خود مراقبت کنید. هر بار که صبح بیدار می‌شوید باید چشم‌ها را تمیز کنید. شست و شو با آب عالی است، اما می‌توانید دانه‌های زنیان را در آب بجوشانید و صبر کنید تا خنک شود سپس چشمان خود را با آن به طور کامل بشویید.
کمک به مشکلات دفع ادرار:
اگر بزرگ‌سال هستید و همچنان رختخواب خود را خیس می‌کنید، فقط 50 گرم کنجد سیاه، 25 گرم دانه زنیان و 100 گرم شکر زرد را به خوبی مخلوط کنید و روزانه دو بار با آب بنوشید.
طعم دهنده غذا:
همچنین می‌توانید از دانه‌های زنیان در هنگام پخت استفاده کنید. این دانه عمدتا در هند به عنوان یک ادویه استفاده می‌شود. دانه‌ها میتوانند سرخ یا حتی تفت داده شوند و در درست کردن بیسکویت، اسنک، سوپ، نوشیدنی‌ها خیار شور و دیگر غذا‌های هندی مورد استفاده قرار گیرد و قطعا برای هضم غذا خوب است.
افزایش شیر در مادران شیرده:
مصرف زنیان برای افزایش شیر مادران شیرده توصیه شده است. خیس کردن دانه‌ها در آب و نوشیدن روزی دوبار از این آب، می‌تواند مقدار شیر را افزایش دهد. کیفیت کلی شیر نیز با این روش درمانی بهبود می‌یابد و علاوه بر این، به تقویت سیستم ایمنی بدن مادر و کودک نیز کمک میکند.
درمان بواسیر یا هِموروئید:
پودر زنیان در کاهش درد مربوط به بواسیر موثر است و می‌تواند با آب دوغ و سنگ نمک مصرف شود.
جلوگیری از سفیدی مو:
امروزه مو‌های سفید در سنین جوانی مساله‌ای است که بسیاری از مردم با آن مواجه هستند. مصرف زنیان می‌تواند در پیشگیری از آن مؤثر باشد. یک نوشیدنی متشکل از انگور خشک، شکر، برگ‌های کاری و دانه‌های زنیان درست کرده و آن را بجوشانید و پس از صاف کردن، هر روز بنوشید.
اسپاسم ماهیچه‌ها:
زنیان به دلیل داشتن خاصیت ضد اسپاسمی و عمدتا وجود تیمول برای رفع قولنج، آسم، انقباض عضلانی، گرفتگی عضلات، روماتیسم و ورم مفاصل مورد استفاده قرار می‌گیرد. تصور می‌شود که دانه‌ها برای کاهش درد‌های قاعدگی هم مفید است.
کاهش درد کمر:
در بعضی کشورها، برخی افراد دانه‌ها را در زمان بارداری می‌خورند، زیرا درد کمر را کاهش می‌دهد و خون را پاکسازی میکند. همچنین زنیان در طب سنتی برای درمان گزش حشرات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خواص زنیان در طب سنتیزنیان دارای مزاج گرم و خشک و نسبتا قوی است که باید در مصرف آن احتیاط کرد و در صورت مصرف مداوم با پزشک مشورت نمایید.
گیاه زنیان برای تقویت مغز و اعصاب مفید است. گاهی اوقات می‌توان آن را به همراه دارچین و گل گاو زبان نیز استفاده کرد.
زنیان در افراد گرم مزاج موجب سردرد می‌شود، به همین دلیل می‌توان همراه با گشنیز آن را مصرف کرد. گشنیز باعث جلوگیری از بالا رفتن گاز‌ها و بخارات به سمت مغز می‌شود.
بو و طعم زنیان تند است و خاصیت اشتها آوری دارد. به دلیل طبع گرم آن مورد علاقه افراد گرم مزاج نمی‌باشد و در صورت لزوم این افراد، زنیان را با کمی سکنجبین به عنوان مصلح مصرف می‌کنند.
عرق زنیان را اغلب برای درمان گرفتگی‌های عضلانی ناشی از سردی و حتی درجات خفیفی از حالت شبه فلج و برخی لرزش‌های طبیعی بدن ناشی از سردی پیشنهاد می‌کنند.
سیستم تنفسی به سرما حساس است، زیرا دمای سرد منجر به انقباض مجاری تنفسی و اسپاسم می‌شود. همچنین سردی مزاج موجب ترشح و باقی ماندن ترشحات در سیستم ریوی میگردد. زنیان و عرق آن با نرم و رقیق کردن و دفع ترشحات تنفسی، میتوانند برای برخی از انواع سرفه، تنگی نفس، برونشیت یا ذات الریه مفید واقع شوند.
میوه این گیاه و ریشه آن دارای خواص دارویی است. میوه زنیان اغلب برای تسهیل هضم مواد غذایی و گرم کردن سیستم گوارشی استفاده می‌شود.
خاصیت تریاقی زنیان برای ترک اعتیاد به تریاک و کم کردن مضرات آن، بسیار مناسب است.
زنیان دارای خاصیت ادرارآور؛ ایجاد تعریق و قاعده آور است. این گیاه در رفع رطوبت‌های زائد بدن بسیار مؤثر می‌باشد، در نتیجه موجب کاهش وزن و پف آلودگی می‌شود.
آیا دانه زنیان عوارض جانبی دارد؟
مصرف متوسط دانه‌های زنیان باعث هیچ گونه عوارض جانبی نمی‌شود. اما مصرف بیش از حد آن (بیش از یک قاشق چای خوری روزانه) ممکن است منجر به حالت تهوع و گیجی، سوزش معده و دیگر مشکلات کبدی شود. این دانه‌ها میتوانند موجب نقص‌های مادرزادی و حتی سقط جنین شوند؛ بنابراین زنان باردار باید قبل از مصرف دانه با پزشک خود مشورت کنند.
خواص و فواید عرق زنیان
عرق زنیان دارای خواص بی نظیری است که شامل موارد زیر می‌شود:
خلط آور و تقویت معده
ضد نفخ
ضد انگل و قارچ
باد شکن
ضد ترشی معده
درمان کشیدگی و التهاب تاندون‌ها
رفع گرفتگی گوش
مفید برای بیماری‌های عصبی
رفع خشکی شانه‌ها و التهاب آرنج
ضد تهوع
درمان استئوآرتریت
ضد تشنج
مقوی قوای جنسی
هضم غذا
سوء هاضمه
مفید برای ترک اعتیاد مواد مخدر
سکسکه
درمان آرتروز با عرق زنیان
آرتروز رایج‌ترین تورم مفاصل است که با تغییرات تحلیل روند مفاصل مشخص می‌شود. آرتروز موجب درد و حساسیت و محدودیت در حرکت در مفاصل دست و پا، ستون فقرات، شانه، لگن و زانو می‌شود و غضروف مفاصل را از بین می‌برد.
نحوه و مقدار مصرف عرق زنیان
کودکان و بزرگسالان: هر روز 3 بار و در هر دفعه دو قاشق مرباخوری عرق زنیان در کمی آب حل کرده بعد از غذا میل شود.
برای استعمال خارجی: یک قاشق غذاخوری را در گلو قرقره کرده و سپس قورت دهید. دو قطره عرق زنیان را در دو سوراخ بینی چکانده و استنشاق کنید.
عوارض جانبی عرق زنیان
همانگونه که در ابتدای این بخش از سلامت نمناک گفته شد افراد دارای مزاج گرم نباید از عرق زنیان استفاده کنند، در صورت ضرورت می‌توان به مقدار کم و همراه با گیاهان دارویی با طبع سرد مانند کاسنی و شاتره مصرف نمود. خانم‌های باردار، کودکان زیر 7 سال و افراد مبتلا به اختلالات تیروئید باید با احتیاط بیشتری، عرق زنیان را مصرف کنند.
کاربرد‌های دیگر زنیان:
از قدیم زنیان را به عنوان ادویه و نگهدارنده مواد غذایی استفاده می‌کردند. این گیاه را در تهیه بیسکویت، ترشیجات، پودر کاری و مواد خوراکی دیگر استفاده می‌کنند. علاوه بر این در تهیه صابون و عطر نیز کاربرد دارد.
در هندوستان از اسانس زنیان به نام" آجوان اُیل "به عنوان یک ضد میکروب قوی (مشابه تیمول) مصرف میگردد. همچنین می‌توان از اسانس زنیان تحت عنوان ماده ضد قارچ پوستی و ضد نزله تنفسی استفاده کرد.
محصولات زنیان به صورت لوسیون، محلول، پودر، پماد و دئودورانت در بازار وجود است.
در طب آیورودا، زنیان مصارف گوناگون و بسیاری دارد که شامل درمان بیماری‌های ریه، تسکین روماتیسم، ضد اسپاسم، ضد یبوست، ضد تب، ضد سرماخوردگی و ضد سرفه می‌باشد.
در طب آیورودا، زنیان مصارف گوناگون و بسیاری دارد که شامل درمان بیماری‌های ریه، تسکین روماتیسم، ضد اسپاسم، ضد یبوست، ضد تب، ضد سرماخوردگی و ضد سرفه می‌باشد.
از دست ندهید