نامه رئیس فرهنگستان علوم به دبیرکل سازمان ملل متحد
رئیس فرهنگستان علوم در نامه های به دبیرکل سازمان ملل متحد عنوان کرد: رژیم اسرائیل به دنبال عادی‌سازی ترور دانشمندان و بمباران مؤسسات دانشگاهی و تحقیقاتی است.
رئیس فرهنگستان علوم در نامه های به دبیرکل سازمان ملل متحد عنوان کرد: رژیم اسرائیل به دنبال عادی‌سازی ترور دانشمندان و بمباران مؤسسات دانشگاهی و تحقیقاتی است.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از فرهنگستان علوم، محمدرضا مخبر دزفولی رئیس فرهنگستان علوم در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد نوشت: رژیم اسرائیل می‌کوشد ترور دانشمندان و بمباران کردن مراکز علمی و پژوهشی را عادی‌سازی کند. حذف دانشمندان، نابودی مراکز علمی و سرکوب صدای علم از طریق خشونت، تهدیدی جدی برای اصول همزیستی مسالمت‌آمیز و نظم شکننده همکاری‌های بین‌المللی است.
متن نامه به شرح زیر است:
به: عالی‌جناب آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد
موضوع: درخواست اصولی در دفاع از قلمرو حاکمیتی، علم و تمدن
عالی‌جناب، در ساعات اولیه جمعه، سیزدهم ژوئن، جهان شاهد فاجعه‌ای کریه بود که بایستی، هم در ضمان حقوقی و هم در حافظه تاریخی، به نام حقیقی‌اش، یعنی اقدام جنگی از پیش برنامه‌ریزی شده علیه قلمرو حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران، توسط رژیم اسرائیل با نیتی عمدی و غیرقانونی خوانده شود. این نقض آشکار قوانین بین‌المللی، تجاوزی علیه منشور ملل متحد و اهانتی به اصول بنیادین عدالت بین‌المللی، قلمرو حاکمیتی ملی و رفتار متمدنانه ملت‌ها بود.
رژیم اسرائیل، صراحتاً و تعمداً، شهرهای ایران را موشک باران کرد و محلات غیرنظامی، مؤسسات علمی، زیرساخت‌های پزشکی، مکان‌های برجسته فرهنگی و تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز که تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فعالیت می‌کردند، را مورد اصابت قرار داد. این حملات هم در نیت و هم در اثر، حمله‌ای نمادین به بنای دانش، به قداست علم و به روح انسانی بودند که پیشرفت تمدن مرهون آنها است. در میان قربانیان دانشمندان، پژوهشگران و متخصصانی بودند که زندگی خود را وقف خدمت به بشریت کرده بودند. هدف قرار دادن عمدی چنین بنیان‌ها و افرادی، حمله‌ای علیه نفس ایده تمدن است که به آن، شدت اخلاقی ویژه‌ای می‌بخشد و محکومیت جهانی و پاسخگویی فعال و پایدار را می‌طلبد.
فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، به عنوان عالی‌ترین متولی حیات علمی کشور و نیز به عنوان عضوی از جامعه گسترده‌تر علمی جهانی، صدای خود برای اعتراض قاطع را بلند می‌کند. هنگامی که آزمایشگاه‌ها به میدان نبرد تبدیل شده و دانشمندان به کام مرگ کشیده شوند، پیمانی که جامعه بین‌المللی را به هم پیوند می‌دهد، گسیخته خواهد شد. هنگامی که بیمارستان‌ها مورد حمله قرار می‌گیرند و مراکز تحقیقاتی ویران می‌شوند، نه فقط خاک یک سرزمین، بلکه بافت اخلاقی مشترک بشریت است که زخم برداشته است.
ما به صراحت تأکید می‌کنیم که این اقدامات، نقض مستقیم و عامدانه ماده 2 بند 4 منشور ملل متحد است که تهدید یا استفاده از زور را علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هر کشوری ممنوع می‌سازد. این اصل بنیادین در اعلامیه اصول حقوق بین‌الملل در مورد روابط دوستانه میان ملت‌ها (قطعنامه 2625 مجمع عمومی سازمان ملل متحد، 1970) نیز مورد تأکید قرار گرفته است، که صراحتاً مداخله مسلحانه علیه حاکمیت، استقلال یا تمامیت ارضی هر ملتی را ممنوع می‌کند.
علاوه بر این، هدف قرار دادن عامدانه زیرساخت‌های حیاتی غیرنظامی - از جمله تأسیسات هسته‌ای، دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها - هنجارهای بنیادین حقوق بین‌الملل بشردوستانه را نقض می‌کند. چنانکه در حکم‌های بازداشتی که در 5 مارس 2024 علیه دو افسر ارشد روسی به دلیل دستور حمله به زیرساخت‌های حیاتی اوکراین صادر شد، منعکس گردیده است، چنین اقداماتی اخیراً به عنوان جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت شناخته شده‌اند. بنابراین، حمله به نهادهای حاکمیتی ایران، خواه به شکل نمادین و یا مادی، بایستی به عنوان ارتکاب جرمی جدی علیه نظم اخلاقی و حقوقی جامعه بین‌المللی تلقی شود.
این اقدامات، معاهده عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای را نقض می‌کند، که حق تمامی کشورهای امضاکننده را برای پیگیری فناوری‌های هسته‌ای صلح‌آمیز تحت پادمان‌های بین‌المللی تضمین می‌نماید و نیز، اقتدار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف می‌کند، که بی‌طرفی و اعتبار آن با این حمله غیرقانونی مورد هجمه قرار گرفته است. همچنین، این تجاوزات، اقتدار پایدار قطعنامه 487 (1981) شورای امنیت سازمان ملل متحد را نادیده می‌گیرد، که حملات نظامی به تأسیسات هسته‌ای تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که مستقیماً به وضعیت کنونی اشاره دارد را محکوم کرده بود.
اما غیرقانونی بودن این تجاوز، حتی فراتر از موارد فوق است. این تجاوز، ماده 56 پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های ژنو 1949 را نقض می‌کند. اگرچه این ماده به طور عمومی تصویب نشده است، اما از جایگاه حقوق بین‌الملل عرفی برخوردار است. این ماده صراحتاً حملات به تاسیساتی مانند نیروگاه‌های هسته‌ای، که حاوی نیروهای خطرناک هستند و ممکن است منجر به تلفات شدید جانی غیرنظامیان شود را ممنوع می‌کند. هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای پادمان‌شده ایران، که مدت‌ها است توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صلح‌آمیز بودن آنها تأیید شده است، نقض این هنجار و خطری برای امنیت منطقه‌ای و جهانی محسوب می‌شود.
جدی بودن این اقدام، با صدای مقتدرانه جامعه بین‌المللی بیشتر مورد تأکید قرار می‌گیرد. مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در قطعنامه A/RES/78/316 مورخ 15 ژوئیه 2024، حملات به نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا در اوکراین را محکوم و مصونیت زیرساخت‌های هسته‌ای غیرنظامی را تأیید کرد. کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز، از طریق قطعنامه‌های GC(XXIX)/RES/444 و GC(XXXIV)/RES/533، بارها بر ضرورت امنیت هسته‌ای و تعهد به محافظت از سایت‌های علمی در برابر اقدامات جنگی تأکید کرده است.
مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آخرین گزارش خود که با ارزیابی‌های سرویس‌های اطلاعاتی ایالات متحده تقویت شده است، تأیید کرد که هیچ مدرکی دال بر انحراف برنامه هسته‌ای ایران به سمت تسلیحاتی شدن وجود ندارد. این یافته‌ها هرگونه بهانه‌ای برای اقدام نظامی تحت لوای تهدید هسته‌ای را باطل می‌کند. لذا، ادعای «دفاع پیشگیرانه از خود»، که توسط رژیم اسرائیل مطرح شده و متحدانش آن را تکرار می‌کنند، بایستی قاطعانه رد شود زیرا این ادعا، به روح همان منشوری هتک حرمت می‌کند که مدعی استناد به آن است.
وانگهی، دکترین جنگ پیشگیرانه، که در لباس دفاع از خود ظاهر می‌شود، به طور قاطع توسط جامعه بین‌المللی رد شده است. در قطعنامه 3314 (1974)، مجمع عمومی تأکید کرد که هرگونه استفاده از زور بدون حمله مسلحانه واقعی، تجاوز و جنایت بین‌المللی محسوب می‌شود که تحت اساسنامه رم دیوان کیفری بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است.
مشروعیت بخشیدن به «دفاع پیشگیرانه از خود»، به معنای آغاز عصری است که در آن قانون تسلیم قدرت می‌شود، خویشتن‌داری به سخره گرفته می‌شود و نظم بین‌المللی به هوس‌بازی‌های راهبردی فرو می‌پاشد. نامه‌ای که ایالات متحده در 27 ژوئن 2025 به رئیس شورای امنیت ارسال کرده است و مدعی توجیه چنین موضعی است، نه تنها به گفت‌وگوی حقوقی کمکی نمی‌کند، بلکه شکافی در معماری هنجاری صلح ایجاد می‌نماید.
این تجاوزات اهانت به نفس ایده حقوق بین‌الملل محسوب می‌شوند. رژیم اسرائیل به دنبال عادی‌سازی ترور دانشمندان و بمباران مؤسسات دانشگاهی و تحقیقاتی است. حذف دانشمندان، نابودی مراکز دانش و سرکوب صداهای علمی از طریق خشونت، تهدیدی جدی برای اصول همزیستی مسالمت‌آمیز و نظم شکننده همکاری بین‌المللی به شمار می‌رود.
این تجاوز، چالشی است برای هر نهادی که ارزش‌های پیشرفت علمی، استقلال فرهنگی و کرامت انسانی را مقدس می‌شمارد. اکنون لحظه‌ای است که سازمان ملل را فرامی‌خواند تا نقش حیاتی خود را به عنوان پاسدار صلح، عدالت و همکاری علمی بین‌المللی مجدداً تأیید کند. آرمان‌هایی همچون مهار خشونت، پاسداری از حیات و ترویج عدالت که سازمان ملل متحد بر بنیان آنها بنا نهاده شده است در این لحظه بیش از هر زمان دیگری حیاتی هستند. اگر چنین تجاوز فجیعی بدون پاسخی بین‌المللی روشن و یکپارچه بماند، وعده پایدار تفوق قانون بر خشونت، به عنوان سنگ بنای سامان پسا - جنگ، با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.
ما به تبعیت از صلاحیت اخلاقی و رهبری نهادی شما می‌خواهیم این جنگ تجاوزکارانه را به شدیدترین وجه ممکن محکوم کنید و از طریق گفتار و عمل، تعهد تزلزل‌ناپذیر جامعه بین‌الملل را به دفاع از علم، حمایت از دانشمندان، قداست مؤسسات علمی و دانشگاهی و تمامیت ارضی غیرقابل انکار تمامی ملت‌ها، بیان نمائید.
این امر باید شامل مشارکت فوری سازوکارهای بین‌المللی مرتبط برای تحقیق در مورد این حملات به عنوان نقض هنجارهای بشردوستانه و علمی؛ تسهیل و حمایت از مأموریت‌های حقیقت‌یاب مستقل سازمان ملل و یونسکو برای ارزیابی خسارات وارده به مؤسسات دانشگاهی، مراکز تحقیقاتی و تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز؛ و تشویق مسیرهای قانونی بین‌المللی مناسب برای تضمین پاسخگویی در چارچوب قوانین بین‌المللی باشد. ما اذعان داریم که چنین اقداماتی به همکاری نهادهای ذی‌ربط سازمان ملل بستگی دارد.
مباد که مورخان آینده در بازنگری لحظه کنونی، بنویسند در حالی که رژیمی قانون‌شکن، به علم حمله کرد، دانشمندان را به قتل رسانید و بنای مشترک تمدن بشری را تحت تطاول قرار داد، جهان نظاره‌گری بی‌تفاوت و در سکوت بود. باشد که مورخان ثبت کنند در برابر چنین جنایتی، صداها از هر گوشه جهان و به ویژه از سوی کسانی که عالی‌ترین مسئولیت‌های بین‌المللی به آنها سپرده شده بود، برخاستند تا از کرامت ملت‌ها و حقوق تمامی انسان‌ها برای پیگیری دانش و صلح، رها از استبداد و نابودگری، دفاع کنند.
با امیدی وافر و عزمی راسخ، در انتظار موضع‌گیری اصولی شما هستیم.
تقدیم با احترام، محمدرضا مخبر دزفولی
رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
8 جولای 2025
جهت دریافت متن انگلیسی نامه اینجا کلیک کنید.