نبود سازوکاری در جهت مشارکت مردم در حفاظت از رود دره ها

نایب رئیس ستاد هماهنگی شورایاری‌های شهر تهران گفت: شهرداری سازوکار مشخصی برای افزایش مشارکت مردم در حفاظت از محیط زیست این روددره‌ها طراحی نکرده است.

به گزارش خبرگزاری مهر، دومین جلسه گروه راهبری آب‌های تهران (آناهیتا)، با رابطین شورایاری مناطق و دبیران کارگروه تخصصی سلامت، محیط زیست و خدمات شهری 5، 9، 18، 21 و 22 در خصوص روددره‌های کن، وردآورد و امتدادهایشان در شهر تهران و حریم جنوبی آنها با حضور رئیس کمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی تهران، ری و تجریش برگزار شد.

سید آرش حسینی میلانی در این جلسه که به شکل مجازی برگزار شد، در ارتباط با روددره‌های تهران گفت: خوشبختانه در سیلاب‌های دو سال اخیر که در پایتخت به وقوع پیوست، به دلیل اقداماتی که مدیریت شهری از قبل انجام داده بود، خساراتی به وجود نیامد. با این وجود، خلأ مشارکت مردم و محلات در حفظ رود دره‌ها همچنان مشهود است.

وی ادامه داد: تا این لحظه، شهرداری سازوکار مشخصی برای افزایش مشارکت مردم در حفاظت از محیط زیست این روددره‌ها طراحی نکرده است.

نایب رئیس ستاد هماهنگی شورایاری‌های شهر تهران با بیان اینکه مشکلات متعددی در مسیل‌ها و روددره‌ها وجود دارد، اظهار داشت: یکی از این مشکلات، بحث آمادگی محلات مجاور روددره‌ها در برابر سیلاب است و اینکه اگر در مجاورت این رودخانه‌ها سیلابی شد، چه اقدامات پیشگیرانه‌ای باید انجام داد. همچنین ارقام قابل توجهی در طول سال، صرف لایروبی رودخانه‌ها می‌شود که مستقیما با بحث مدیریت پسماند در سطح شهر و معابر مرتبط است.

حسینی میلانی با اشاره به کانون‌های تولید زباله در محلات تصریح کرد: در هر محله و منطقه‌ای، کانون‌های تولید زباله و انباشت آن وجود دارد که می‌توان با مشارکت اهالی و صنوف، ورود زباله به انهار و مسیهل ها را مدیریت کرد.

وی با اشاره به اقداماتی که نسبت به ایمن‌سازی روددره‌ها در دوره‌های پیشین انجام شده است، خاطرنشان کرد: بسیاری از روددره‌ها تخریب و سیمانی شده‌اند و فاقد قابلیت تفریحی و اکولوژیک شده‌اند اما در مسیرهایی، هنوز هم می‌توان به عنوان تفرجگاه از مسیر روددره‌ها بهره گرفت. البته پروژه‌های گردشگری در مجاورت مسیر این روددره‌ها نباید به گونه‌ای باشد که موجب تخریب بستر آنها شود.

رئیس کمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر با بیان اینکه ضروری است شورایاری در جریان انجام پروژه‌های و طرح‌های شهری قرار بگیرند، ابراز داشت: شورایاران منطقه 18 در این ارتباط دغدغه‌هایی دارند اما با کمال تأسف هنوز فضای لازم برای دسترسی مردم به این روددره‌ها فراهم نشده است. در منطقه 22 نیز شهرداری قصد دارد پارکی را در مجاورت مسیل رودخانه ایجاد کند و تلاش دارد این پارک با فضای رودخانه‌ای سازگار باشد.

حسینی میلانی افزود: در منطقه 5 نیز باغات مجاور کن و چندین روستا و شهرک در بالادست در مجاورت این رودخانه وجود دارد و با مسائل مختلفی اعم از آسیب‌های اجتماعی و تجاوز به حریم دست به گریبانند. البته رودخانه کن پر آب‌ترین رودخانه تهران است و مسائل بیشتری دارد. از این رو باید سطح مناسبی از آگاه سازی و آمادگی را برای ساکنان مجاور این رودخانه ایجاد کنیم.

هدف کارگروه آناهیتا احیای روددره‌هاست

غزل کرامتی، مشاور کمیته محیط زیست شورای شهر هم در ارتباط با کارگروه آب‌های تهران بیان کرد: این کارگروه در جهت مشارکت و حمایت‌طلبی شورایاران برای حفاظت از آب‌های سطحی و زیرسطحی تهران تشکیل شده است. اهداف این کارگروه پاکیزگی این آب‌هاست.

وی اضافه کرد: تهران هفت رودخانه دارد که از کوه‌های شمالی و شرقی به دشت تهران جاری و زمین را آبیاری می‌کرده است. تغییر مسیر و مسدود کردن سطح رودخانه‌ها موجب شده، امروز کمتر شهروندی از آنها با خبر باشد لذا در تلاشیم براساس برنامه‌ای تحت عنوان «آناهیتا» با کمک ساکنان مجاور با روددره‌ها، این عنصر طبیعی در شهر تهران را احیا کنیم.

سید اویس ترابی، عضو هیأت علمی دانشگاه و مشاور طرح ساماندهی روددره‌های تهران نیز در این جلسه در ارزیابی آب‌های سطحی و در ارتباط با آسیب‌های به وجود آمده برای روددره‌ها یادآور شد: سال‌هاست مسئله آب‌های تهران توسط عده‌ای از دغدغه‌مندان در حال پیگیری است. اگر به نقشه رودهای تهران توجه کنیم، مشاهده خواهیم کرد که رودخانه درکه و فرحزاد به رودخانه جاجرود و نهایتا به رودخانه کرج می‌پیوندد.

وی با بیان اینکه در دوره پهلوی دوم تغییراتی در مسیر روددره‌های تهران ایجاد می‌شود، عنوان کرد: در سال 42 سیل بزرگی در تهران می‌آید لذا تصمیم گرفته می‌شود که نوعی ایمنی برای شهر تهران در برابر سیل ایجاد شود. در نهایت برای جمع‌آوری آب روددره‌های شهر تهران و فاضلاب تهران برنامه‌ریزی انجام می‌شود.

این کارشناس ادامه داد: در نتیجه طی چهار طرح جامع، کل شهر تهران تا به امروز کانالیزه شد و اکنون حدود 500 کیلومتر شبکه در زیر شهر وجود دارد. در نتیجه این اقدامات بخش قابل توجهی از روددره‌های تهران تغییر شکل داده و نمایی بتونی پیدا کرده است.

ترابی با بیان اینکه بر اساس مطالعات 10 ساله به این نتیجه رسیدیم که روددره‌ها ریه‌های تنفسی شهر هستند، گفت: روددره‌ها تغذیه‌کننده آبخوان دشت تهران است و زیرساخت اصلی مدیریت سیل شهر تهران، همین رودها هستند. رویکرد یک بعدی به روددره‌ها موجب شده که شهر از ارزش‌های این روددره‌ها محروم بماند.

وی با بیان اینکه در روددره کن پل‌های مختلفی بر روی پیکره آسیب‌پذیر رودخانه کن ایجاد شده است، اظهار داشت: بر اساس این اقدامات آب‌شستگی‌های شدیدی در کف رودخانه ایجاد شده است. این آب‌شستگی علت اصلی تخریب بزرگراه همت در سیل چند سال قبل بود. براساس مطالعات صورت گرفته دستکاری در میزان دهی این رودخانه علت تخریب و آب‌شستگی شدید رودخانه کن اعلام شده است. این کارشناس با اشاره به وضعیت شن‌چاله‌های موجود در منطقه 18 تصریح کرد: مسئله دیگر شن‌چاله‌های رودخانه کن است. اگر سیلی با دوره بازگشت صد ساله در کن به وجود آید، به طور یقین شن‌چاله رودخانه کن مشکلات زیست محیطی زیادی را به وجود می‌آورد. این در حالی است که چندین سیلاب تخریب‌گر در طول ده‌های گذشته در این رودخانه ایجاد شده است.

ترابی با بیان اینکه روددره کن در طول این سال‌ها آسیب فراوان دیده است، خاطرنشان کرد: جریان پایه رودخانه کن آسیب دیده است. فاضلاب‌های صنعتی و خانگی به این رودخانه وارد شده، تعرض به بستر رودخانه و... از جمله آسیب‌های به وجود آمده برای روددره کن است. در نتیجه مطالعات شهری موجب شد پارادایم مدیریت شهری در مورد روددره‌های شهر تهران تغییر کرد و به سمتی حرکت کردیم که تا حدی بتوانیم روددره‌های شهر تهران را احیا کنیم.

وی افزود: کار روی رودخانه فرحزاد شروع شده است. در رودخانه کن نیز در آینده اقداماتی به منظور احیا این رودخانه آغاز خواهد شد. البته هنوز مشارکت مردم در این زمینه را نداریم اما مطالعاتی در این زمینه آغاز شده تا در مورد مشارکت مردم در حفظ این روددره‌ها به نتایجی دست بیابیم.

تخریب بافت سولقان بر اثر سیل پنج سال قبل، دستیابی به یک برنامه و سیستم واحد در ارتباط با روددره‌ها، ضرورت دسترسی مردم به روددره‌ها، فقدان سیستم فاضلاب شهری در منطقه 22 و ورود آن به روددره کن و نشست مشترک شورایاری و مدیران شهری از جمله مسائلی بود که رابطین شورایاری مناطق و دبیران کارگروه تخصصی سلامت، محیط زیست و خدمات شهری مناطق 5، 9، 18، 21 و 22 مطرح شد.

ظرفیت شورایاران نباید بلااستفاده بماند

در پایان این جلسه، حسینی میلانی مشکلات مسیل رودخانه کن و وردآورد را جدی دانست و ابراز داشت: امیدواریم برنامه‌ای برای تعریف ساختاری مردمی به منظور حفاظت از روددره‌ها به وجود آید. ایجاد چنین ساختاری نیازمند همفکری با شورایاران است زیرا بخشی از اقدامات در حفاظت از روددره‌ها، در سطح رصد و هشدار است اما در بخش سخت‌افزاری مسئله کمی پیچیده‌تر می‌شود.

وی با تاکید بر استفاده از ظرفیت‌های محلی و شورایاری‌ها بر حل و فصل مسائل شهری و محیط زیستی بیان کرد: علاقه‌مندی، نگرانی و حساسیت خوبی در ارتباط با روددره‌ها در بین فعالان محیط زیست و شورایاران در مورد روددره‌ها وجود دارد و ظرفیت آنها نباید بلا استفاده بماند.

سخنگوی کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری اضافه کرد: حداقل کاری که در این زمینه می‌توان انجام داد، آن است که وارد گفت‌وگو با شهرداری و شورایاران شویم تا در اعلام برخی هشدارها به خصوص سیل در برخی نقاط مانند کن شاهد مشارکت شهروندان باشیم تا سطحی از آمادگی در محلات مجاور کن در برابر سیلاب ایجاد شود.