نظارتی بر بازار برنج وجود ندارد
فرامرز علی‌نیا - رئیس سابق موسسه تحقیقات برنج کشور
بازار محصولات کشاورزی رها شده و این مشکل تنها مربوط به برنج نیست. دولت باید به‌طور مقتدرانه در این بخش نظارت‌های لازم را داشته باشد.
بخش مرکبات نیز روی زمین مانده و باوجود افزایش تولید هیچ برنامه‌ای برای صادرات وجود ندارد، در حالی که در دنیا برای میزان تولید و مصرف داخل و صادرات محصولات استراتژیک برنامه‌ریزی مشخص وجود دارد.
در یکی دو سال اخیر برنج به‌عنوان یکی از محصولات مهم کشاورزی دچار افزایش قیمت شدید شده که اصلی‌ترین علت این افزایش قیمت نبود نظارت است؛ در نتیجه این عدم نظارت، قیمت و کیفیت برنج کمتر موردتوجه قرار گرفته و آشفتگی بازار را شاهد هستیم.
کیفیت برنج‌های عرضه‌شده در استان‌های تولیدکننده نشان از تخلفی بزرگ و سودهای زیاد برای فرصت‌طلبان این بازار داشته و در نهایت احتمال افزایش نرخ برنج در ماه‌های آتی وجود دارد.
متاسفانه نظارتی بر بازار برنج وجود ندارد، این در حالی است که تنها نرخ برنج نیست که با حرکت از مناطق شمالی به شهرهای بزرگ دستخوش تغییر می‌شود، بلکه کیفیت این برنج نیز تغییرمی‌کند.
برنجی که در شمال با 2 تا 3 درصد خرده می‌توان تهیه کرد در تهران میزان خرده‌های آن به 10 تا 12 درصد می‌رسد و حتی احتمال ناخالصی آن‌هم به‌شدت بالا می‌رود و هیچ‌کس پاسخگو نیست، این در حالی است که در یک ماه اخیر، 80 درصد تولیدات برنج فجر استان گلستان با هدف مخلوط کردن با برنج درجه یک به فروش رسیده است.
متاسفانه کشاورز از این وضعیت سودی نمی‌برد و بازار در دست دلالان است.
علاوه بر شرایط آب‌وهوایی مناسب، یکی دیگر از دلایل افزایش تولید برنج، استقبال کشاورزان از کشت دوم برنج (برنج رتون) است؛ یعنی به‌دلیل افزایش قیمت برنج، بخش عمده‌ای از کشاورزان مازندرانی اقدام به کشت دوم این محصول کرده‌اند که موجب افزایش تولید شده و براساس برآوردها به‌نظر می‌رسد امسال میزان تولید برنج بیش از 2 میلیون و 250 هزار تن باشد.
واردات این محصول نیز در حد نیاز کشور و حتی بیشتر از نیاز بوده؛ در نتیجه نرخ برنج باید در محدوده 80 هزار تومان قرار گیرد؛ نرخی که در حال حاضر شاهد آن نیستیم.
تحقق این شرایط نیازمند کنترل دقیق بازار است، اما ظاهرا این روزها بازار مریض است و باید اقدامات کنترل‌کننده‌ای برای آن در نظر گرفت.
از سوی دیگر، بعد از جهشی که در نرخ برنج از سال 1400 رخ داد، کشاورزان اولویت خود را حفظ منافع مالی قرار دادند و به همین علت، دیگر تمایل به فروش محصول با هر قیمتی ندارند.
در نتیجه کشاورزان از اواخر مرداد شالی‌های خود را به بازار عرضه نکردند و منتظر بالا رفتن بیشتر قیمت‌ها هستند. در این شرایط وظیفه کنترل و مدیریت بازار بر عهده دولت است.
امسال کشاورزان در حجم بالایی برنج کاشته‌اند و تولید افزایش پیدا کرده است. در نتیجه پیش‌بینی می‌شود تولید از 2 میلیون و 250 هزار تن نیز فراتر برود؛ از همین رو بهتر است دولت بر میزان واردات برنج خارجی نیز مدیریت داشته باشد، این در حالی است که برنج‌های وارداتی هندی از کیفیت خوبی برخوردار نیستند. در شرایطی که تقاضا ثابت باشد و عرضه بیشتر شود، نرخ برنج می‌شکند. انتظار می‌رود باتوجه به شرایط موجود، کشاورز به توان مصرف‌کننده بیشتر توجه کند.