نقش "نوآوری بهره ور" در نگهداشت از دارایی‌های فیزیکی / راهکاری موثر در بهره وری تجهیزات در چرخه آن‌ها

دکتر سعید رمضانی، هیات علمی دانشگاه و رییس هیات مدیره انجمن نگهداری و تعمیرات ایران به مناسبت مراسم ششمین جایزه ملی تعالی نگهداری و مدیریت دارایی‌های ایران، که در روز 27 شهریور در پژوهشگاه نیرو برگزار می‌شود در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو اظهار داشت: انجمن علمی نگهداری و تعمیرات ایران با ایجاد"جایزه تعالی نگهداری و مدیریت دارایی" بدنبال ایجاد یک مسیر و راه برای ارتقا بهره وری از منظر نگهداشت از دارایی‌های فیزیکی است. اعطای دوره‌ای این جایزه به شرکت‌ها و سازمان ها، کمک می‌کند تا در مسیر تعالی گام برداشته و به طور مستمر زمینه‌های قابل بهبود خود را شناسایی کنند و با مقایسه خود با بهترین ها، در جهت تعالی گام بردارند. وی گفت: از آنجا که جایزه تعالی نگهداری انجمن نگهداری و تعمیرات ایران، مورد اعتبار دهی رسمی و تأیید سازمان ملی بهرهوری قرار گرفته است، و این سازمان رویکرد "بهره وری نوآور" را ترویج می‌دهد. رمضانی بیان کرد: نگهداری صحیح علمی و برنامهریزی شده با روش‌های نوین مستقیما برروی بهرهوری، هزینه‌های مستقیم تولید، قابلیت اطمینان و سودآوری اثر میگذارد. وی ادامه داد: رشد اقتصادی نیازمند حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان است و در واقع "تولید دانش بنیان و اشتغال آفرینی"، راهکار‌های افزایش بهره وری است. اولین سوالی که پیش می‌آید این است که الان وضعیت "بهره وری از تجهیزات"، درکشور، دقیقا چطور است؟ این استاد دانشگاه افزود: رشد اقتصادی دو مسیر دارد. یک مسیر این است که ورودی بیشتری به سیستم تزریق کنیم، در قالب سرمایه، نیروی انسانی و... که به آن رشد نهاده محور می‌گویند. مستحضر هستید، که ما در کشور منابع خیلی زیادی در اختیار نداریم، مثلا خزانه پر پولی نداریم، صندوق توسعه ملی، ذخایر خیلی زیادی ندارد. پس نمی‌توانیم روی رشد نهاده محور تمرکز کنیم. وی گفت: مسیر دوم رشد، رشد بهره ور محور است، به این معنا که از همین منابعی که داریم، خروجی بیشتری بگیریم. دومی نیازمند فناوری و نوآوری دانش بنیان است، نیازمند فکر و اندیشه، طراحی و اجرای خلاقانه است. رمضانی ادامه داد: ما در بسیاری از صنایع، به خصوص صنایع تولیدات دارویی، تجهیزات پزشکی و زیر ساخت‌های آموزشی، نفت و گاز، زیرساخت‌های ریلی و حمل و نقل و...، دیگر نمی‌توانیم تجهیزات جدید بخریم، لازم است که برای رشد اقتصادی از تجهیزاتی که داریم بهتر استفاده کنیم، بهتر نگهداری کنیم، یعنی بهره وری تجهیزات و دارایی‌ها را بالاتر ببریم. برای این منظور چه تدبیری کرده ایم؟ چه نقشه راهی داریم؟ اینجا نقش تعالی در نگهداشت از دارایی ها، به عنوان محرک بهره وری و صیانت از سرمایه‌های کشور مشخص میشود. وی اشاره کرد: از طرفی با توجه به شرایط فعلی کشور اعمال تحریم‌ها و با توجه به بالا رفتن قیمت قطعات یدکی و شرایط سخت تحریم حرکت به سمت روش‌های صحیح و بهینه‌ی حکمرانی بر دارایی‌های فیزیکی در چرخه‌ی عمر تجهیزات و کنترل سرعت استهلاک و هزینه‌های نگهداشت، موضوع نگهداشت و حکمرانی دارایی‌های فیزیکی برای استفاده حداکثر از عمر تجهیزات و عمر دهی و استفاده مجدد از تجهیزات خاص و راهبردی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار گردیده است. رمضانی گفت: متاسفانه شاهد این هستیم که بسیاری از صنایع (به خصوص صنایع تولیدات دارویی، تجهیزات پزشکی و زیر ساخت‌های آموزشی، نفت و گاز، زیرساخت‌های ریلی و حمل و نقل و...) به دلیل خرابی تجهیزات یا عدم تامین برق و گاز توسط واحد‌های یوتیلیتی (پشتیبان)، یا عدم دسترسی به قطعات یدکی، با توقف‌ها طولانی مواجه میشوند یا با راندمان پایین‌تر کار میکنند. وی توضیح داد: هدف از نوآوری بهره ور در نگهداشت می‌شود ایجاد رشد از طریق بهینه سازی فرایند‌های چرخه عمر تجعهیزات و به کارگیری فناوری و نوآوری در نگهداشت صحیح از دارایی ها، برای رسیدن به خروجی بالاتر. رمضانی اظهار داشت: ما در کشور خودمان، طی برنامه پنجم و ششم، هدف گزاری کردیم برای رشد اقتصادی از محل بهره وری. در برنامه ششم آمده است که 35% از رشد اقتصادی از محل بهره وری باشد. یعنی اگر ما رشد اقتصادی هدف، را 8% فرض کنیم، هدف این بوده که 8/2% را از محل بهره وری محقق کنیم. این هدفگزاری ما بوده است، واقعیت چه بوده است. واقعیت این بوده که رشد اقتصادی ما در برنامه پنجم و ششم، منفی بوده است؛ و برنامه پنجم از منفی یک درصد هم بیشتر بوده است و در برنامه ششم یک مقداری بهتر و به منفی شش دهم درصد رسیده است. ولی متوسط ده ساله، تقریبا متوسط رشد شاخص بهره وری کل، در ده سال گذشته منفی یک درصد بوده است. این نشان دهنده این است که خیلی موفق نبودیم. وی گفت: یک مقایسه‌ای هم بین کشور‌های مختلف داشته باشیم، در حوزه بهره وری، در فاصله 2010 تا 2019، علی رغم اینکه رشد شاخص بهره وری کل عوامل تولید در ایران منفی بوده است، در برخی از کشور‌های آسیایی، در شرق آسیا، رشد بهره وری خوبی را تجربه کرده اند. در 10 سال گذشته مثلا: کشور چین.

رشد بهره وری آن در 10 سال گذشته 1.5% بوده است. برای بهره وری در زمینه ماشین آلات، تجهیزات و دارایی‌های فیزیکی، چه باید بکنیم؟ رمضانی همچنین گفت: ارتقا بهره وری، سه تا محور داره، اصطلاحا به آن میگویند، مثلث طلایی، اگر بتوانیم این سه تا موضوع را، تشدید کنیم، بهره وری ارتقا پیدا میکند. 1- محور اول، نوآوری، نوآوری مهمترین محور است. نوآوری چگونه کار میکند؟ نوآوری از طریق تخریب خلاق، سیستم‌های نابهره - ور را نابود میکند. مثل اورهال (تعمیرات اساسی) همراه با نوسازی در یک تجهیز، که مثلا بدلیل مکانیزم خوردگی، قسمت‌های پوسیده آن، مجدد احیا و بازسازی میشود؛ و به جای آن، سیستمی بهتر را جایگزین میکنیم. نوآوری به معنای مجموعه یکپارچه و درهم تنیده است که یک ایده را برساند به جاییکه خلق ارزش واقعی بکند و این یک فرآیند پیوسته یا تکرارشونده هست، یعنی بلوغ پیدا میکند. ما هم در مباحث "مدیریت دارایی ها" میگوییم هدف اصلی از مدیریت دارایی ها، خلق ارزش از دارایی‌های فیزیکی است. پس نوآوری، یک نظام یا سیستم یا یک فرآیندی است که در آن ایده تبدیل به ارزش میشود، اصطلاحا میگویند، نوآوری کامل، یعنی خلق ارزش، حتما باید اتفاق بیافتد. محور دوم، رقابت است. ماهرچه بتوانیم رقابت را در کشور افزایش بدهیم، سیستم‌های های نابهره ور، حذف میشوند و سیستم‌های بهره ور، جای آن‌ها را میگیرند. در این زمینه مشکل زیاد داریم، شما بهتر از میدانید، یک مورد، بحث قیمت گزاری‌های غیرواقعی یا اصطلاحاً دستوری هست، که یکی از دشمنان رقابت، این نوع قیمت گزاری است. وقتی آب را با چندین برابر زیر قیمت تمام شده، عرضه می‌کنیم، طبیعتاً فضای رقابت در اون زمینه، از بین میرود. یعنی رقابتی وجود نخواهد داشت، و دولت باید بیاد خدمتی را ارائه بکند، با یک قیمت نازل، خود دولت هم بهره ور نخواهد بود، چرا؟ تحلیل علل ریشه‌ای RCA لازم است. مثال آن در حوزه آب، الان شبکه آب شهری حدود 25 تا 30 درصد نشتی دارد. چرا این نشتی را دارد؟ چون زیرساخت آن، نوسازی نشده است. چرا نوسازی نکرده؟ چون منابع کافی نداره. چرا منابع کافی نداره؟ چون قیمت گزاری آب واقعی نیست، و چرخ این صنعت نمیچرخه با این قیمت گزاری؛ و زنجیره علی معلولی، منجر میشود به نابهره وری. نوع قرارداد‌های پیمانکاری بهره برداری و نگهداری، مبتنی بر حجم کار یا نگرش به تعمیرات به عنوان هزینه، نیز شامل آن است.

محور سوم، همکاری است. به شدت موجب هم افزایی میشود. هم افزایی موجب مزیت و رشد میشود؛ و رقابت پذیری را نیز بیشتر میکند. البته رابطه همکاری و رقابت، به نظر یک پارادوکس میآید. اینجا، هم بر رقابت تاکید میکند و هم بر همکاری. همکاری، در سرعت گرفتن، در رقابت، موثر است. یعنی دنیا الان به این نتیجه رسیده که ما باید رقابت و همکاری را در کنار هم داشته باشیم. رمضانی افزود: با توجه به اینکه یکی از بحث‌های جدی که در سازمان ملی بهره وری هدف گزاری شده است، نوآوری بهره ور است، و با توجه به توضیحات داده شده بالا، هدف از نوآوری بهره ور در نگهداشت از تجهیزات می‌شود. ایجاد رشد از طریق بهینه سازی فرایند‌های چرخه عمر تجهیزات و به کارگیری فناوری و نوآوری در نگهداشت صحیح از دارایی ها، برای رسیدن به خروجی بالاتر است. وی گفت: نوعی از نوآوری که بر اجتماعی سازی فرآیند نوآوری و مشارکت آحاد مردم در فرآیند خلق ارزش تاکید دارد. نوعی از نوآوری که بر ایجاد هم افزایی و هدایت سرمایه‌های موجود برای خلق ارزش از تجهیزات و دارایی فیزیکی تاکید دارد، چون منابع اضافه‌ای نداریم، باید بتوانیم خوب این منابع را باهم ترکیب کنیم و خروجی بیشتری از آن‌ها بگیریم. وی ادامه داد: ما به دنبال این نوع نوآوری در نگهداشت هستیم. ولی نیازمند جریان سازی و گفتمان سازی هستیم. هر جریانی اگر بخواهد ماندگار شود باید چهار اتفاق برای آن بیافتد، 1- باید نظریه سازی بکنیم، نظریه پردازی بکنیم، تئوری سازی بکنیم. 2- باید برای آن تئوری، کادرسازی بکنیم. 3- باید برای آن تئوری نهادسازی بکنیم. 4- وهمه این‌ها در قالب یک شبکه کار کنند. اگر این چهار کار کنار هم باشند، این جزیان سازی، به سبک و الگو، تبدیل میشود. الگوی نوین تعالی نگهداشت ایران. ما نگاهمان به "نگهداشت نوآور بهره ور" در انجمن نگهداری و مدیریت دارایی، همین نوع نگاه است، یعنی باید، برای هر چهار مولفه جریان ساز. فکر و اندیشه کنیم، یعنی تئوری سازی بکنیم، کادر سازی بکنیم، نهاد سازی کنیم و شبکه سازی، که شاید از همه مهمتر باشد و ایجاد یکپارچگی میکند و که در همه مولفه‌ها را به یکدیگر وصل میکند.

وی به برخی از راهکار‌های "نگهداشت نوآور بهره ور" در کشور اشاره کرد و بیان داشت: توسعه دانش و خدمات نگهداشت از دارایی‌های فیزیکی در چرخه عمر، با تمرکز بر تشدید رقابت، همکاری و نوآوری. نگهداشت را باید به کسب و کار و اقتصاد تبدیل کنیم، اگر نگهداری را شغل نکنیم، مردم از خراب شدن و دوباره ساختن کسب درآمد میکنند.

انتصابات مدیران، یا عقد قرارداد‌های پیمانکاری بهره برداری و نگهداری، با توجه به بهره وری و خلق ارزش از دارایی‌های فیزیکی، و تخصیص بودجه مبتنی عملکرد بهره ور از تجهیزات. (سیاستگزاری و تنظیم گری). اگر حقوق نجومی را میبینیم و انتقاد میکنیم، اتلاف‌هایی کهکشانی ناشی از عدم النفع تولید بدلیل خرابی تجهیزات را هم ببینیم. ایجاد جریان سازی و گفتمان سازی "نگهداشت بهره ور نوآور" در جامعه، به کمک آموزش عالی، مدارس، و تمرکز بر خانواده‌ها و اشتغال مردم از نگهداشت. بطور مثال، نگهداری از ابنیه و ساختمان. توسعه همکاری بین سازمانی‌های بزرگ برای استفاده از ظرفیت‌های مشترک تعمیرگاه‌ها و قطعات یدکی. استفاده از پتانسیل‌های مردمی برای توسعه و ارزان‌تر کردن نگهداری تجهیزات، مانند نهضت قطعات سازی. استفاده از ظرفیت پیمانکاران محلی و توسعه درآمد و رزق مردم از طریق نگهداری و تعمیرات و سیاست‌های مردمی کردن نگهداشت از دارایی ها. ایجاد نوآوری علمی در نگهداشت با تغییر طراحی، نوسازی و بهینه سازی، به منظور کاهش خرابی‌ها و هزینه‌های تعمیراتی. هم آموزی و استفاده از تجربیات تعمیراتی و نوسازی در سازمان‌های و شرکت‌های مختلف و آگاهی از توانمندی‌ها در صنایع مختلف دارویی، پزشکی، آموزشی، ریلی، نفت و گاز، دفاعی و...