نمی‌توان ادعا کرد سلیقه فکری و سیاسی داوران در جایزه جلال بی‌تاثیر است / «آرمان فلسطین» بخش ویژه این دوره
گلعلی بابایی دبیر علمی شانزدهمین دوره جایزه جلال می‌گوید: چون داوران از استقلال کامل برخوردارند، نمی‌توان به طور مطلق ادعا کرد که سلیقه‌های فکری، سیاسی، هنری و اجتماعی آنان در انتخاب آثار بی‌تأثیر باشد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد این روزها در مرحله داوری آثار به سر می‌برد، جایزه ای که با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1387 نخستین دوره خود را در سال‌روز تولد آل‌احمد آغاز کرد. این جایزه بزرگترین، گران‌ترین و مهمترین جایزه ادبی ایران به شمار می‌رود که با برگزاری آن، بخش ادبی جایزه کتاب سال نیز حذف شد.
جایزه جلال با همه افت و خیزهایی که در 15 دوره گذشته داشته است، بزرگترین جایزه ادبی کشور به شمار می‌رود و انتخاب‌ها در آن اهمیت بسیاری دارند. این جایزه که باید تقویت کننده ادبیات ایرانی و انقلابی باشد طی سالهای اخیر جایگاه قابل توجهی به منظور جذب مخاطبان به سوی آثار برگزیده نداشته است، با این وجود همواره مورد توجه بوده است.
دبیری علمی شانزدهمین دوره جایزه جلال بر عهده گلعلی بابایی است که در سالهای گذشته هم در میان شایستگان تقدیر جلال جای داشته و هم در میان داوران بخش‌های مستندنگاری. خبرگزاری تسنیم، با بابایی درباره روند برگزاری این دوره، تغییرات احتمالی، نگاهش به جایزه و... گفت‌وگو کرده است، این گفت‌وگو به شرح ذیل است: * تسنیم: ابتدا درباره تعداد آثار احصاء شده در این دوره جشنواره و داوری‌ها بفرمایید. چند اثر به مرحله داوری رسیده و داوری‌ها در چه مرحله‌ای است؟
پس از اتمام مهلت فراخوان، تعداد آثار رسیده به دبیرخانه جشنواره 2 هزار و 890 اثر بوده است، در بخش مستندنگاری 893 اثر، بخش نقد ادبی 83 اثر، بخش داستان بلند و رمان 1471 اثر، بخش مجموعه داستان کوتاه 443 اثر.
هم‌اکنون که یک ماه از شروع داوری‌ها را پشت‌سر گذاشتیم، هرکدام از بخش‌های داوری سه یا چهار مرحله را پشت‌سر گذاشته و هریک به تناسب آثار موجود در آن بخش تعدادی از کتاب‌ها را به مرحله پایانی و حتی بعضی گروه‌ها به مرحله نامزدی رسانده‌اند.
* تسنبم: یکی از انتقاداتی که به جایزه جلال می‌شود این است که این جایزه در همه دوره‌ها همه سلیقه‌های فکری را در نظر نمی‌گیرد، چه در انتخاب داوران و چه در انتخاب و بررسی آثار. نظر شما در این زمینه چیست؟
خانه‌کتاب و ادبیات ایران در برگزاری جایزه ادبی جلال‌آل احمد ملزم به اجرای اساس‌نامه‌ای است که طی نشست 565 شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ 21 تیر 1384 به تصویب رسید. لذا انتخاب داوران هر گروه، طبق مصوبه شورای انقلاب فرهنگی، توسط اعضای 9 نفره شورای علمی و با رأی‌گیری علنی انجام می‌شود، بدیهی است که در میان 9 نفر از عزیزان شورای علمی از همه سلیقه‌های فکری حضور دارند و این مهم را انجام می‌دهند.
نمی‌توان ادعا کرد که سلیقه‌های فکری و سیاسی داوران در انتحاب آثار بی‌تاثیر است
از طرفی چون داوران از استقلال کامل برخوردارند، نمی‌توان به طور مطلق ادعا کرد که سلیقه‌های فکری، سیاسی، هنری و اجتماعی آنان در انتخاب آثار بی‌تأثیر باشد.
* تسنیم: آیا در این دوره از جایزه تغییراتی داشته‌ایم؟ بخش ویژه در این دوره به چه آثاری توجه دارد؟
از آنجا که هر تغییری در روند اجرای جایزه ادبی جلال مستلزم داشتن مصوبه از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی است، لذا هیچ تغییری نداشته است.
«آرمان فلسطین» بخش ویژه شانزدهمین دوره جایزه جلال
اما با توجه به مسئله‌ای که این روزها نه تنها جامعه اسلامی بلکه کل جوامع بشری دنیا با آن روبه‌رو هستند و آن ددمنشی‌های رژیم غاصب صهیونیستی در نسل‌کشی مردم مظلوم غزه است، لذا ما هم برای این دوره از جایزه ادبی جلال بخش ویژه‌ای را با عنوان «آرمان فلسطین» پیش‌بینی کردیم. ضمن آن که در انجام ماده یک از اهداف این جایزه که در اساسنامه به آن تأکید شده؛ «ارتقای زبان و ادبیات ملی دینی» مثل دوره قبل بخش ویراستاری هم مدنظر است.
راه حل رها نشدن آثار جایزه جلال پس از اختتامیه
* تسنیم: جوایز ادبی در ایران معمولاً به برگزاری مراسم اختتامیه ختم می‌شود، در جایزه جلال نیز معمولاً آثار بعد از برگزیده شدن رها می‌شوند، آیا برای اینکه آثار برگزیده بعد از جایزه نیز از مواهب آن برخوردار باشند، ایده‌ای دارید؟
اینکه آثار برگزیده جایزه جلال پس از انتخاب و اخذ جایزه رها می‌شوند، واقعیتی است که در تمامی جشنواره‌های ادبی - هنری و فرهنگی کشور وجود دارد و من نوعی در جایگاه دبیرعلمی که برای یک دوره انتخاب می‌شوم، اختیار چندانی برای اعمال قوانین حمایتی در جهت ترویج و توزیع بیشتر آثار برگزیده ندارم. از این رو اگر قرار است چنین اتفاقی برای آثار برگزیده رخ دهد و الزام قانونی برای انجام آن وجود داشته باشد، بایستی از مسیر تدوین قانون مشخصی انجام بگیرد. یا اینکه شورای عالی انقلاب فرهنگی با افزودن متمم بر آیین‌نامه اجرایی جایزه جلال مصوب 21 تیر 1384 نهادهای مربوطه را به حمایت از این آثار ملزم کند.
تلاش می‌کنم حق به حق‌دار برسد
* تسنیم: جایزه جلال به دبیری گلعلی بابایی چه تفاوتی با سایر ادوار این جایزه خواهد داشت؟ به عبارتی دیگر تلاش شما برای متفاوت‌تر برگزار شدن این دوره جایزه در چیست؟
با توجه به فرآیند اجرای جایزه ادبی جلال که متکی بر قوانین و ضوابط مشخص است، رفتن یک فرد و یا آمدن شخص دیگری در جایگاه دبیر این پویش بزرگ فرهنگی ادبی نمی‌تواند در کلیت فعالیت آن تأثیر چندانی بگذارد. اما به مدد الهی تمام تلاشم را بر این امر متمرکز می‌کنم که حق به حق‌دار برسد و از اعمال نظرات سلیقه‌ای و یا خدای ناکرده جانبدارانه جلوگیری شود.
سطح علمی جایزه جلال چگونه ارتقا می‌یابد؟ انتقاد داور جایزه جلال از بخش مستندنگاریبر همین اساس شخصاً در تمامی جلسات داوری از ابتدای ریزش اولیه آثار تا مراحل پایانی که در حال انجام است، حضور پیدا کردم و می‌کنم. حال چه پیش آید، خدا داند.
* تسنیم: نظر شما به عنوان نویسنده‌ای که در سالهای اخیر هم در سمت داوران و هم در سمت برگزیدگان این جایزه بودید، نسبت به نقاط ضعف و قوت این جایزه چیست؟
با عنایت به اینکه جایزه جلال متکی به ضوابط و مقرراتی است که از سوی بالاترین مرجع فرهنگی کشور یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی وضع شده، لذا باید گفت که از بسیاری جهات جامع و کامل است. اما نبایستی این واقعیت را از نظر دور داشت که هر قانونی تا وقتی در بوته آزمایش قرار نگرفته باشد، نقاط ضعف و قوت آن نمایان نمی‌شود.
اساسنامه جلال نیازمند بازنگری است / تفکیک گونه‌ها و نحوه داوری ها باید تغییر کند
در مورد جایزه ادبی جلال هم با توجه به برگزاری 15 دوره از آن، چنین به نظر می‌رسد که بعضی از مواد اساسنامه و دستورالعمل اجرایی آن، مستلزم بازنگری و افزودن متمم‌های جدید هستند. به ویژه در خصوص نحوه داوری‌ها، تفکیک گونه‌های ادبی و موارد دیگر.
* تسنیم: درباره این تغییرات مصداقی‌تر صحبت بفرمایید.
یکی از مباحث این است که بخش مستندنگاری خود به چند بخش تقسیم شود، البته داوران و دبیران دوره‌های گذشته بارها بر این موضوع تاکید کرده‌اند، اما چون این تغییر باید با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی رخ دهد، تاکنون این مهم انجام نشده است.