نگاهمان به کانون هم افزایی است؛ نه ادغام و الحاق / حذف بودجه تأمین منابع کتابخانه‌ها
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور می‌گوید: نگاه به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان نه الحاق است نه ادغام، بلکه هم‌افزایی دو دستگاه در اداره کتابخانه‌های کودک مطرح است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتابخانه‌ها دروازه‌های ورود انسان به دنیای دانش هستند، در این میان، از نظر کارشناسان کتابخانه‌های عمومی نقشی غیرقابل انکار در توسعه فرهنگی و ارتقای سطح دانش افراد دارند؛ به‌طوری که از آنها با عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارها در این مسیر یاد می‌شود.
امروزه کتابخانه‌های عمومی از کارکرد گذشته خود که صرفاً امانت دادن منابع به مراجعه‌کنندگان بود، فاصله گرفته‌اند و تلاش دارند تا با ایجاد بسترهای جدید بر تأثیرگذاری خود به عنوان یکی از مؤلفه‌ها و ابزارهای اصلی در توسعه فرهنگی بیفزایند. دسترسی آزاد به منابع، ایجاد بسترهای جدید برای ارائه منابع کتابخانه‌ای مانند استفاده از ظرفیت‌های نشر دیجیتال، برقراری ارتباط با مراجعه‌کنندگان و ارائه خدمات بهتر با برنامه‌ریزی و طراحی برنامه‌های جدید از جمله راهکارهایی است که طی دهه‌های گذشته موجب شده تا کتابخانه‌ها از شیوه سنتی خود فاصله گرفته و دنیایی جدید پیش روی مخاطبان خود بگشایند.
نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تنها شبکه مویرگی فرهنگ و گسترده در تمام کشور است، نفوذ نهاد به دورترین روستاها و نقاط مرزی ایلات و عشایر موجب شده تا بر اهمیت آن و وظایفش در حوزه فرهنگ افزوده شود. در این راستا چند سالی است که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تلاش کرده تا کتابخانه‌ها را از یک مکان صرفاً دریافت کتاب و سالن مطالعه خارج کرده و به عناصر تأثیرگذار فرهنگی در هر منطقه تبدیل کند.
پول یک کیلومتر اتوبان‌سازی؛ کتابخانه‌های قدیمی را احیا میکندمهدی رمضانی که در دوره ریاست علیرضا مختارپور معاونت توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد را بر عهده داشت، فروردین ماه امسال پس از دوره کوتاهی سرپرستی به دبیرکلی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور منصوب شد، وی دانش‌آموخته مقطع کارشناسی‌ارشد رشته «اندیشه سیاسی در اسلام» است. معاون انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، قائم‌مقام مؤسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی (وابسته به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی)، مدیریت مؤسسه علیون، عضو شورای کتاب سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران، مدیر طرح گردآوری و انتشار آثار نوقلمان و دبیر اجرایی جایزه کتاب بلخ از جمله سوابق اجرایی رمضانی است.
بیش از دو ماه است که ماجرای ادغام کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در زیرمجموعه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به موضوعی چالش‌برانگیز در حوزه فرهنگ تبدیل شده است، موضوعی که با طرح آن مخالفت‌های بسیاری در بدنه نویسندگان کودک و نوجوان و مسئولان کانون پرورش فکری ایجاد شد، طرح ادغام به دلیل پاره‌ای از مسائل و مشکلات فعلی کانون که موجب دور شدن آن از دوره اوج شده است، مطرح شد، این در حالی ست که نهاد کتابخانه‌های عمومی نیز با مسائل و مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند، مسائل و مشکلاتی که ریشه در کمبود بودجه دارند.
خبرگزاری تسنیم با مهدی رمضانی درباره مسائل مبتلا به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، بحث ادغام و انتقادات موجود، عملکرد نهاد در این زمینه و... گفت‌وگو کرده است،. رمضانی در بخش نخست این گفت‌وگو که پیشتر در خبرگزاری تسنیم اینجا منتشر شد، ریل‌گذاری جدید در حوزه نهاد کتابخانه‌های عمومی را تشریح و از کمبود بودجه سخن گفت، وی هم‌چنین از نگاه بعضاً منفی که در برخی دستگاه‌ها نسبت به هزینه‌کرد در حوزه فرهنگ وجود دارد گلایه کرد.
وی در بخش دوم این گفت‌وگو در عین اینکه تمایلی به ورود به بحث طرح ادغام کتابخانه‌های کانون پرورش فکری در زیرمجموعه نهاد کتابخانه‌های عمومی نداشت، از لزوم هم‌افزایی دو دستگاه در اداره کتابخانه‌های کودک و نوجوان در کشور سخن گفت و داشتن نگاه اقتصادی و سودده به حوزه فرهنگ را نادرست خواند. این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
*تسنیم: به یکی از فرمایشات شما که ابتدای موضوع مطرح کردید برمی‌گردم. همایشی در زمینه بحث کتابخانه‌ها برگزار شده است. یک سری انتقادها هست که برگزاری همایش و کارهای امثال این جزو وظایف مجموعه نیست. نظرتان در مورد این موضوع چیست؟
هیچ گریزی در حل مسئله کتاب و کتابخوانی کشور وجود ندارد، مگر اینکه در حوزه کودک سرمایه‌گذاری کنیم. یک نکته‌ای را در نظر داشته باشید، کودکان ما تا پیش از ورود به سیستم آموزشی و در کنار خانواده‌ها، کتابخوان‌تر هستند تا پس از ورود به سیستم آموزشی. چون اساس سیستم آموزشی ما حرکت به سمت مطالعه به ویژه مطالعه آزاد نیست.اصل اینکه شما می‌خواهید یک فرآیند اجرایی را شکل بدهید نیاز به یک پیوست علمی و پژوهشی دارد که به نظرم تأیید نکردن این موضوع منطقی نیست. پس پیوست علمی و پژوهشی لازمه انجام هر کاری هست. بر اساس قانون، دستگاه‌های اجرایی باید یک درصد بودجه خود را صرف موضوعات پژوهشی کنند. پس این مصوبه قانونی است. اینگونه نیست که ما بودجه خرید کتاب یا حقوق کارمندان را صرف برگزاری همایش کنیم. بنابراین بودجه پژوهش کاملاً در محل خود هزینه شده است. همایشی هم که برگزار شد، از اساتید علم اطلاعات و دانش‌شناسی بهره گرفت، افرادی که در این همایش شرکت کردند، از دبیر علمی و اجرایی همایش گرفته تا اساتید مدعو و حتی شرکت‌کنندگان همایش از چهره‌های علمی بودند و تأثیری که این همایش در نگاه بین‌المللی به ایران داشت، قابل توجه بود؛ به‌عنوان نمونه برای اولین بار ایران به اجلاس منطقه‌ای ایفلا دعوت شده است. دعوت ایفلا از ایران به صورت کامل و با پرداخت همه هزینه‌ها است. این دعوت نتیجه ظرفیتی است که از کتابخانه‌های عمومی ایران دیده شده است.
مخاطب کودک اولویت نهاد کتابخانه‌هاست / سرمایه‌گذاری در حوزه کودک تنها راه حل مسئله کتاب و کتابخوانی است
تسنیم: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به لحاظ گسترده بودن فعالیت‌هایش در اقصی نقاط کشور از ظرفیت قابل توجهی در عرصه فرهنگ برخوردار است، در سال‌های اخیر این ظرفیت تا چه اندازه در خدمت مخاطبان کودک و نوجوان بوده است؟
هیچ عقل سلیم و هیچ فرد دلسوزی نگاه و جهتش به تضعیف شدن یا خدای ناکرده پاره پاره شدن یا لطمه‌ای به کانون پرورش کودکان و نوجوان نیست. الحمدالله همه دولتمردان همین نگاه را دارند و وزیر ارشاد هم به آن تأکید کرده است ولی این ارزش و این قدر موجب نمی‌شود که تصمیم کارشناسی که منجر به بهتر شدن این وضعیت شود، صورت نگیرد.مخاطب کودک اولویت نهاد کتابخانه‌هاست. هم‌اکنون نیمی از مخاطبان ما کودکان هستند، به علاوه نوجوانان، در عطف نکردن کودکان و نوجوان به هم تعمد دارم چراکه معمولاً همیشه نوجوان در کنار کودک یا جوان دیده می‌شود، این در حالی است که بیش از 6 میلیون نفر نوجوان در کشور داریم که جامعه مستقل و آماری قابل توجهی است و باید به آن توجه شود.
هیچ گریزی در حل مسئله کتاب و کتابخوانی در کشور وجود ندارد، مگر اینکه ما در حوزه کودک سرمایه‌گذاری کنیم، هیچ گریزی وجود ندارد. یک نکته‌ای را در نظر داشته باشید، کودکان ما تا پیش از ورود به سیستم آموزشی و در کنار خانواده‌ها، کتابخوان‌تر هستند تا پس از ورود به سیستم آموزشی. چون اساس سیستم آموزشی ما حرکت به سمت مطالعه به ویژه مطالعه آزاد نیست.
افرادی که خودشان شخصاً مطالعه می‌کنند، برای کتاب خواندن فرزندانشان در سنین پایین هم سرمایه‌گذاری می‌کنند و هم وقت می‌گذارند. گواه این موضوع دور مالی تولید کتاب کودک و فروش آن در بازار و هم‌چنین میزان امانت کتاب کودک در کتابخانه‌های عمومی است.
یکی از رده‌های پرامانت کتابخانه‌های عمومی، عناوین کودک است. بعد از آن رمان و داستان و بعد دین و... قرار دارد، در فروش هم بعد از کمک‌آموزشی، کتاب کودک یکی از رده‌های پرفروش است.
لذا؛ تا وقتی که این فرهنگ را در کودکان پیگیری نکنیم، راه به جایی نخواهیم برد. کودکان به شدت علاقه‌مند به کتاب هستند و مطالعه را دوست دارند. از سوی دیگر فضای مجازی روی مطالعه این گروه تأثیری ندارد. کودکان مخاطب وفادار کتابخانه‌های عمومی هستند. در 800 کتابخانه روستایی در کشور می‌توان حضور کودکان را به خوبی مشاهده کرد.
اکنون هیچ کتابخانه عمومی‌ای نیست که بخش کودک نداشته باشد. همه 2 هزار و 700 کتابخانه نهادی بخش کودک دارند. متراژ بعضی از بخش‌های کودک ما به اندازه یک کتابخانه است. بخش کودک کتابخانه مرکزی مشهد یا یزد در مساحت‌های 300 متر، 400 متر و 700 متر به تنهایی فضای یک کتابخانه مستقل را دارند.
یعنی اینگونه نیست که محدود به چند قفسه باشد؛ بخش کودک یک کتابخانه، شامل مخزن کتابخانه، محل اجرای برنامه و بازی و... است که به صورت مفصل طراحی و تدارک دیده شده است.
افزایش 54درصدی قیمت و یکه‌تازی تجدید‌چاپی‌ها در بازار کتاب کودککتابخانههای مستقل کودک هم در نهاد وجود دارد، نمونه‌اش کتابخانه هدهد سفید که اخیراً در تهران افتتاح شد. در استان‌های البرز، گیلان و... نیز کتابخانه‌های مستقل کودک خدمت‌رسانی می‌کنند.
تسنیم: یکی از موضوعات جنجالی حوزه فرهنگ در ماه‌های اخیر، بحث ادغام کتابخانه‌های کانون با کتابخانه‌های نهاد بود؛ موضوعی که واکنش‌های مختلفی را در پی داشت. در این میان، طیف گسترده‌ای از نویسندگان و فعالان عرصه کودک و نوجوان مخالف این طرح بودند. آنها اجرایی شدن این طرح را به معنای مرگ تدریجی کانون می‌دانند. این طرح با در نظر گرفتن چه مسائلی مطرح شد؟
من قبلا هم گفته‌ام اساساً راجع به این موضوع و این مسئله بنای صحبت در رسانه را ندارم.
تسنیم: به چه دلیل؟ به هر حال نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور یک طرف ماجراست.
کودکان به شدت علاقه‌مند به کتاب هستند و مطالعه را دوست دارند. از سوی دیگر فضای مجازی روی مطالعه این گروه تأثیری ندارد. کودکان مخاطب وفادار کتابخانه‌های عمومی هستند. در 800 کتابخانه روستایی در کشور می‌توان حضور کودکان را به خوبی مشاهده کرد.دلیلش این است یک بحث کارشناسی در یک لایه‌ای از دولت در سطح عالی مطرح شده است که تصمیم‌گیرانش در سطوح عالی دولت و دستگاه طرف مشخص است، هدفش بهینه‌سازی خدمت به حوزه کودک و نوجوان در مرحله کار کارشناسی است و اصلاً هنوز تصمیمی گرفته نشده است. یک ایده‌ای بر یک مبنایی مطرح شده که در مراحل کار کارشناسی است. از ما هم نظراتی خواستند و ما آن نظرات را ارائه دادیم. پیشنهادهایی خواستند که ارائه دادیم. من همین تک جمله را می‌گویم و اگر اجازه بدهید این موضوع در همان بستر فنی و کارشناسی یعنی در کمیسیون زیربنایی دولت پیگیری شود.
نگاهی برای تضعیف کانون پرورش فکری وجود ندارد
اما عرض من این است که هیچ عقل سلیم و هیچ فرد دلسوزی نگاه و جهتش به تضعیف شدن یا خدای ناکرده پاره پاره شدن یا لطمه‌ای به کانون پرورش کودکان و نوجوان نیست. الحمدالله همه دولتمردان همین نگاه را دارند و وزیر ارشاد هم به آن تأکید کرده است ولی این ارزش و این قدر موجب نمی‌شود که تصمیم کارشناسی که منجر به بهتر شدن این وضعیت شود، صورت نگیرد. ان‌شاءالله مراجع ذی‌صلاح تصمیم می‌گیرند و آنچه که به صلاح است اتفاق بیافتد.
سیزدهمین کتاب «هدهد سفید» ویژه نوجوانان منتشر شدهدهد سفید از سال 1397 در نهاد اجرایی شد
تسنیم: در میان صحبت‌هایتان به افتتاح کتابخانه هدهد سفید اشاره کردید. اخیراً نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور کاراکتر هدهد سفید را برای مخاطبان کودک خلق کرده است. در کانون هم مشابه آن با نام مرغک کانون را داریم. برخی بر این باورند که استفاده از نشان هدهد سفید در نهاد کتابخانه‌های عمومی تقلیدی از مرغک کانون است و فعالیت‌های نهاد کتابخانه‌ها در حوزه کودک و نوجوان اساساً قابل قیاس با فعالیت‌های کانون نیست. در این زمینه چه نظری دارید؟
هدهد سفید اصلاً ربطی به این ایام ندارد. هدهد سفید یک مجموعه‌ای از کار ما برای حوزه کودک و نوجوان است که در نهاد کتابخانه‌ها از سال 1397 تدارک دیده شده است.
برای عضویت در کتابخانه، 5 هزار تومان، 10 هزار تومان یا اصلاً 50 هزار تومان سالانه حق عضویت بگیریم. مگر با این منطق و هزینه‌های اقتصادی و... ما سودده خواهیم بود؟ حتماً کتابخانه‌های عمومی هم به لحاظ حسابرسی اقتصادی که صورت می‌گیرد، زیان‌ده است. حالا این زیان‌ده بودن یعنی تعطیل کنیم؟ حتماً چنین معنایی ندارد. حوزه فرهنگ حوزه‌ای است که دولتها در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ محل سوددهی اینجا نیست. لذا؛ به نظرم کم‌سلیقگی و بی‌سلیقگی در انتشار موضوع رخ داده و برخی نادانسته و برخی دانسته به این موضوع پرداختند.این نشان «هدهد سفید»، یک کتاب هدهد سفید دارد که 16 شماره از آن منتشر شده و در کتابخانه‌های عمومی قرار گرفته و مخاطبانش کودکان و نوجوانان هستند و یک کتاب تعاملی است. نهاد در تنها حوزه‌ای که محتوا تولید می‌کند، حوزه کودک و نوجوان است. مخصوصاً حوزه نوجوان که به لحاظ محتوایی ضعیف و نیازمند کمک است.
ما هم‌چنین یک جشنواره هدهد سفید داریم که یک دوره آن برگزار شده و دوره جدید در حال تدارک است. این جشنواره کتاب برتر کودکان و نوجوانان در کتابخانه‌های عمومی را توسط اعضا معرفی می‌کند. یک برنامه تلویزیونی هدهد سفید داریم که دو سال پیش طرح آن آمده و تحویل شد و ان‌شاءالله به زودی از شبکه پویا پخش می‌شود.
هدهد عقبه چند ساله دارد و در تقابل با مرغک کانون نیست
ما از این عنوان برای کتابخانه‌های کودک نیز استفاده کردیم. دست بر قضا این موضوع همراه شد با مسئله کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. هدهد نام پرنده‌ای است که در قرآن آمده و نشان آن در نهاد عقبه چند ساله دارد و موضوع تازه‌ای نیست.
تسنیم: اتفاقاً برخی منتقدان مطرح کرده بودند که نهاد می‌خواهد برند هدهد سفید را در مقابل مرغک کانون ایجاد کند.
ما حتماً در نهاد برندسازی را پیگیری کرده و می‌کنیم و خواهیم کرد. کاراکتر آقا و خانم کتابدار که در نهاد مدتی قبل با رویکرد آسیب‌شناسی مسائل کتابخانه‌های عمومی در قالب طنز شکل گرفت و 20 قسمت انیمیشن آن تولید شد. هم‌چنین یک مجموعه کاراکتر دیگری به عنوان اعضای کتابخانه‌های عمومی طراحی کردیم که رونمایی خواهد شد. برند هدهد سفید را با جدیت پیگیری خواهیم کرد.
به نظر بنده، آنقدر کار برای کودکان و نوجوانان این سرزمین وجود دارد که هر کدام از ما گوشه‌ای از آن را بگیریم؛ به فرض و شرط اینکه انرژی همدیگر را خنثی نکنیم. این برایمان اولویت است و این را در هفته کتاب نشان دادیم.
فاز جدید رقابت نهاد کتابخانه‌ها با کانون پرورش فکری بر سر کتابخانه‌داری کودک و نوجواننگاهمان به کانون ادغام و الحاق نیست، هم‌افزایی است
بر اساس قانون، دستگاه‌های اجرایی باید یک درصد بودجه خود را صرف موضوعات پژوهشی کنند. بنابراین اینگونه نیست که ما بودجه خرید کتاب یا حقوق کارمندان را صرف برگزاری همایش کنیم. از این رو بودجه پژوهش کاملاً در محل خود هزینه شده است. همایشی هم که برگزار شد، از اساتید علم اطلاعات و دانش‌شناسی بهره گرفت، افرادی که در این همایش شرکت کردند، از دبیر علمی و اجرایی همایش گرفته تا اساتید مدعو و حتی شرکت‌کنندگان همایش از چهره‌های علمی بودند و تأثیری که این همایش در نگاه بین‌المللی به ایران داشت، قابل توجه بود؛ به‌عنوان نمونه برای اولین بار ایران به اجلاس منطقه‌ای ایفلا دعوت شده است. دعوت ایفلا از ایران به صورت کامل و با پرداخت همه هزینه‌ها است. این دعوت نتیجه ظرفیتی است که از کتابخانه‌های عمومی ایران دیده شده است.دبیر هفته کتاب نهاد در نشست خبری این رویداد اعلام کرد که کاملاً هم‌افزایانه عمل می‌کنیم و عمل خواهیم کرد. نگاهمان به کانون هم همین است. نه ادغام و نه الحاقی اتفاق افتاده است. می‌توان از ظرفیت همدیگر استفاده کرد که این موضوع را جلو برد، اتفاقاً در اساسنامه کانون پرورش فکری اشاره شده که کانون باید به کتابخانه‌های عمومی کمک کند که بخش کودک و نوجوان را تقویت و راه‌اندازی کند. ما هم نگاهمان هم‌افزایانه است و اگر الحاق و اتفاق و چیزی صورت گرفت، دیگر آن سر جای خودش باید رسیدگی شود. حالا ممکن است بعد از الحاق بنده‌ای در اینجا حضور نداشته باشم و آقای علامتی هم آنجا نباشد. ما برای اشخاص که ساختار را تعریف نمی‌کنیم. ما باید منافع مردم و کلان کشور را در نظر بگیریم، در این مقطع هم به نظر می‌رسد، باید هم‌افزایانه کار کنیم.
تسنیم: نکته‌ای در طرح پیشنهادی ارشاد مطرح شده بود مبنی بر زیان‌ده بودن کانون. این موضوع یکی از دلایل اصلی پیشنهاد این طرح عنوان شده بود. سنجیدن یک نهاد فرهنگی با معیارهای اقتصادی چقدر کارآمد و صحیح است؟ با این معیار، نهادهای دیگر فرهنگی، از جمله خود نهاد کتابخانه‌ها، حوزه هنری کودک و نوجوان و... در چه جایگاهی قرار دارند؟
من خیلی تمایل ندارم درباره آن موضوع صحبت کنم. دلیلش هم این است که این جز ایجاد تنش در علاقه‌مندان به کانون نتیجه‌ای ندارد. بعضاً به همکاران من در کتابخانه‌های عمومی نیز تعرضاتی صورت گرفت که واقعاً تلخ و ناراحت‌کننده بود؛ مثلاً یک کتابدار چرا باید مورد تعرض قرار بگیرد که مثلاً چنین اتفاقی در فضای کارشناسی می‌خواهد رخ دهد. لذا خیلی تمایل ندارم صحبت کنم. آن چیزی که منتشر شده تا آنجایی که بنده اطلاع دارم بخشی از یک نامه اداری در فرآیند دولت بوده که اصلاً پیوست رسانه‌ای برای آن متصور نبوده و منتشر شده است.
ما هم زیان‌ده هستیم، باید تعطیل شویم؟
برای عضویت در کتابخانه، 5 هزار تومان، 10 هزار تومان یا اصلاً 50 هزار تومان سالانه حق عضویت بگیریم. مگر با این منطق و هزینه‌های اقتصادی و... ما سودده خواهیم بود؟ حتماً کتابخانه‌های عمومی هم به لحاظ حسابرسی اقتصادی که صورت می‌گیرد، زیان‌ده است. حالا این زیان‌ده بودن یعنی تعطیل کنیم؟ حتماً چنین معنایی ندارد.
حوزه فرهنگ حوزه سرمایه‌گذاری دولت‌هاست نه حوزه سوددهی
حوزه فرهنگ حوزه‌ای است که دولتها در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ محل سوددهی اینجا نیست. لذا به نظرم کم‌سلیقگی و بی‌سلیقگی در انتشار موضوع رخ داده و برخی نادانسته و برخی دانسته به این موضوع پرداختند.
شاید خیلی از دستگاه‌های فرهنگی را امروز به لحاظ اقتصادی ارزیابی کنید، از این جهت زیان‌ده بودند. بودجه‌بگیر محسوب می‌شوند؛ مثلاً سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، حوزه هنری و سایر نهادهایی که خدمت فرهنگی ارائه می‌کنند، در شکل‌گیری‌شان مبنایی برای سوددهی وجود نداشته است.
تسنیم: عدد و رقم حداقل در بحث فرهنگ مطرح نیست.
بله، مخصوصاً در این دستگاه‌ها. یک زمانی ما با یک سازمان فیلم‌سازی روبرو هستیم که توقع این است، حداقل هزینه‌های خود را بازگرداند. یا شرکتی ذیل یک مجموعه‌ای تشکیل می‌شود با یک نگاه و رویکرد اقتصادی که منطق در تشکیل آن فرآیند اقتصادی بوده است. این حرف درست است. ولی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور را تشکیل ندادند که سودده باشد. وقتی آن را عمومی و غیرولتی کردند، مأموریت‌هایی که برایش در نظر گرفتند به این معنا بود که قرار نیست این سیستم سودده باشد.
تسنیم: همان‌طور که اشاره شد،کانون یا نهاد کتابخانه‌ها دارای یک شبکه مویرگی در سراسر کشور برای کتابخوانی است، این دسترسی به دورافتاده‌ترین نقاط کشور چه تأثیری روی مخاطب کودک و نوجوان در آن مناطق داشته است؟ چه برنامه‌ای در این زمینه دارید؟
بعد از مدارس گسترده‌ترین شبکه فرهنگی کشور کتابخانه‌های عمومی هستند. حتماً کاری که در مدرسه اتفاق می‌افتد، کار ما نیست. ولی ما خصوصیاتی را در کتابخانه عمومی داریم که متفاوت است. ما به مخاطبانی از نوزاد تا کهن‌سال خدمات ارائه می‌کنیم، مادر یک نوزاد کتاب حمام امانت می‌گیرد و استفاده می‌کند. ما در کتابخانه عمومی عضویت خانوادگی داریم؛ در جشنواره کتابخوانی رضوی بخش خانوادگی داریم. این ظرفیت، نگاه و حالی که در کتابخانه عمومی می‌تواند وجود داشته باشد را در کنار گستردگی بگذاریم، متوجه میزان تأثیر خواهیم شد.
به 800 کتابخانه روستایی اشاره کردم؛ در کنار آن ما 40 کتابخانه سیار داریم که در قالب خودرو خدمت‌رسانی می‌کنند. همه کتابخانه‌های سیار موقعیت‌یاب دارند. این کتابخانه‌ها معمولاً پایگاه‌هایشان میدان اصلی شهر یا مدرسه یا مسجد یا روستا است. این تأثیر را باید پذیرفت و منعکس کرد، نه به عنوان کسی که مسئولیت این حوزه را برعهده دارم به عنوان کسی که در حوزه فرهنگ 20 سالی است که فعال هستم. وقتی این ظرفیت را می‌بینم واقعاً مشعوف می‌شوم.
یا اقدامی که در طرح «مدرسه جهادی خواندن» در بشاگرد اتفاق افتاد و کتابخانه‌هایی در آن منطقه فعال شد و شبکه‌ای شکل گرفت و دوره‌های آموزشی برگزار شد.
ما در سفر بشاگرد پرشورترین نقطه در هر روستا را کتابخانه دیدیم، این حس و حال در کرمان، در یزد، در کردستان و در استان‌های مختلف دیده می‌شد؛ در خراسان شمالی و در مرز ترکمنستان ما کتابخانه‌ای داریم که فعال‌ترین نقطه فعالیت فرهنگی آن منطقه است که اغلب اعضای اصلی آن کودکان و نوجوانان هستند. در واقع نیمی از اعضای فعال کتابخانه‌های عمومی کشور کودکان و نوجوانان عزیز هستند.
مربیان کانون پرورشی و فکری تا 1402 تمام وقت میشوندتسنیم: بنا بر اعلام نهاد کتابخانه‌های عمومی میزان بودجه مورد نیاز - فقط برای خرید کتاب - با توجه به شرایط تورمی حال حاضر، حداقل رقمی بین 50 تا 70 میلیارد تومان در سال است. که البته باید به مبلغ بالا، بودجه‌ای جدا برای خرید اسباب بازی، نشریات، منابع دیداری - شنیداری و... را اضافه کرد. پیشتر فرمودید که با کمبود بودجه مواجه هستید، برای خرید منابع چگونه با این کمبود بودجه کنار آمدید؟
ساختار خرید و تأمین منابع یا مجموعه‌سازی در کتابخانه‌های عمومی نشأت گرفته از نیازی است که در اعضا وجود دارد، این نیاز به ساختار ما و کتابداران ما و بدنه کتابخانه‌های عمومی منتقل می‌شود. حتماً یکی از اولویت‌های ما در تأمین منابع، حوزه کودک و نوجوان است. حتماً یکی از اولویت‌های تأمین ما رده‌های پرامانت کتاب مانند رمان، داستان، شعر و... است که مورد نیاز و امانت مردم است.
در برخی از خریدهای اخیرمان بر اساس طرح «انتخاب کتابدار» عمل کردیم؛ در این طرح منابع روی سامانه ما بارگذاری می‌شود و کتابداران که در این میدان فعالیت فرهنگی حاضر هستند، بر اساس نیاز اعلام می‌کنند که این کتابها را برای این کتابخانه‌ها می‌خواهیم و آن کتابها تهیه و ارسال می‌شود. البته چون این فرایند هم هزینه‌بر و هم تأمین آن سخت است، با دشواری انجام می‌شود اما ما تلاش کردیم این کار را انجام دهیم.
حذف بودجه تأمین منابع کتابخانه‌ها برای سال جاری / اگر 3 سال بودجه منابع اختصاص می‌یافت منابع روزآمد می‌شد
سال گذشته مجلس و دولت حمایتی کردند و عدد خوبی برای تأمین منابع کتابخانه‌ها تدارک دیده شد که ما هم تلاش کردیم همه آن را جذب کنیم. ولی امسال متأسفانه آن را هم حذف کردند. اگر حداقل سه سال این اتفاق تکرار می‌شد، ما می‌توانستیم، کتابخانه‌هایمان را به لحاظ منابع روزآمد کنیم. یعنی با منابع روز بازار فاصله‌مان را کاهش می‌دادیم. اکنون پیگیر این موضوع هستیم.
روند ارسال اسباب‌بازی را نتوانستیم ادامه دهیم
جدای از کتاب مشکل اسباب‌بازی وجود دارد، متأسفانه ما روند ارسال اسباب بازی را پس از دو دوره ارسال نتوانستیم تداوم ببخشیم،. در تلاشیم که بتوانیم این روند را تکرار کنیم. اسباب بازی موضوع مهمی است، در کتابخانه‌های ما وجود دارد و از منابع محلی، مردمی و اهدایی تقویت نیز می‌شود، اما به صورت متمرکز نتوانستیم آن را تقویت کنیم.
تسنیم: درباره برنامه‌های نهاد برای افراد با نیازهای خاص به ویژه نابینایان بفرمایید؟
ما مسئولیت مستقیم در این موضوع نداریم و به لحاظ قانونی دستگاه‌های دیگری برای این موضوع دیده شده‌اند، ولی با افتخار عرض می‌کنم که تنها دستگاهی هستیم که به عزیزان نابینا و کم‌بینا خدمات ارائه می‌کنیم. بیش از 60 بخش نابینایان در کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور و همه مراکز استانها وجود دارد. مراکز پرتراکم نابینایان شناسایی شدند و بر اساس آن کتابخانه‌ها به بخش نابینایان مجهز شدند و ارائه خدمت می‌کنند. در بحث تولید کتاب بریل ما 4 مرکز فعال در کشور داریم؛ در صورتی که سایر دستگاه‌هایی که قبلاً این اقدام را انجام می‌دادند و موظف به ارائه خدمات هستند، تعطیل شده‌اند.
تجهیز کتابخانه‌ها به منابع ویژه ناشنوایان
در ناشنوایان که به مراتب گروه محروم‌تری هستند و اقدام کمتری برایشان شده است، از دو سال گذشته اقدامات را آغاز کردیم و اکنون همه کتابخانه‌ها در مراکز استانها منابع ویژه ناشنوایان دارند. امسال ارسال منابع (کتاب و اسباب‌بازی) کودک نابینایان داشتیم، که برای مخاطبان ناشنوا نیز انجام شد. بخش‌های ویژه ناشنوایان شکل گرفته است، اما فقر منبع برای حوزه ناشنوایان جدی است و پیگیر هستیم که آن را هم به نوعی تأمین کنیم. باید ناشران را ترغیب به تولید کنیم.
در بحث سالمندان نیز سند سالمندان در نهاد نهایی شد و به تصویب رسید. حوزه سالمندان حوزه جدی است، چراکه تعداد قابل توجهی از جمعیت جامعه به این مرحله می‌رسند و نیاز به خدمات فرهنگی دارند.
مشکلات کتابداران را پیگیری می‌کنیم
تسنیم: در سال‌های اخیر جریانی در بدنه نهاد شکل گرفت که نقد مدیریت نهاد در وجوه صنفی را دنبال می‌کرد اما در سایه. تماس‌هایی با رسانه‌ها من جمله تسنیم گرفته می‌شد. این جریان در دوره شما به نظر می رسد کمرنگ شده، آیا تغییر رخ داده؟ اصلاً این جریان چه بود؟
سال گذشته مجلس و دولت حمایتی کردند و عدد خوبی برای تأمین منابع کتابخانه‌ها تدارک دیده شد که ما هم تلاش کردیم همه آن را جذب کنیم. ولی امسال متأسفانه آن را هم حذف کردند. اگر حداقل سه سال این اتفاق تکرار می‌شد، ما می‌توانستیم، کتابخانه‌هایمان را به لحاظ منابع روزآمد کنیم. یعنی با منابع روز بازار فاصله‌مان را کاهش می‌دادیم. اکنون پیگیر این موضوع هستیم.به هر حال در هر مقطعی منتقدینی وجود دارد؛ البته منتقدین از تخریب‌کننده‌ها جدا هستند، یکسری فحاشی می‌کنند، منطق ندارند، حرفشان مبتنی بر منطق قانونی و علمی ندارد و مطالبه‌ای را بی‌منطق مطرح می‌کنند و راه گفت‌وگو را بسته‌اند و توضیح اثر نمی‌کند. ولی عزیزانی داخل نهاد هم هستند. به بعضی از اتفاقات و فرایندها نقد دارند. نظر کارشناسی دارند، برخی نکات معیشتی کتابداران را با رسانه‌ها مطرح کردند، رسانه‌ها هم پیگیری می‌کنند، ما هم پیگیری می‌کنیم.
بحث کمبود بودجه در نهاد وجود دارد. اکنون طرح اصلاح قانون تأسیس نهاد در مجلس است که امیدوارم به نتیجه برسد؛ کلیاتش تصویب شده و در حال طی کردن مراحل است، البته موانعی وجود دارد و امیدوارم که این موانع برطرف شود و طرح به تصویب برسد.
اجرای برنامه توسعه و ترویج کتابخوانی در کانون پرورش فکریمواردی که به شخص بنده مرتبط باشد، تا آنجایی که قابل اصلاح باشد، اصلاح می‌کنم، آنجایی هم که توضیحی داشته باشد، توضیح می‌دهم، آنجایی که جوابی نداریم، پاسخی وجود ندارد، من باید عذرخواهی کنم که عذرخواهی می‌کنم.
در سفرهایی که می‌روم، بخش قابل توجهی را به حضور در جمع همکارانم اختصاص می‌دهم، شنیدن حرف‌های آنها و هم‌افق کردن مجموعه نهاد کتابخانه‌ها برای پیشبرد مسئله کتابخانه‌های عمومی در کشور از اولویت‌های بنده است. اگر مجموعه همکارانمان همراه نباشند حرکت کتابخانه‌های عمومی حتماً با اختلال مواجه خواهد بود. ما نیازمند همراهی و همدلی در نهاد هستیم.
از رسانه‌ها می‌خواهم که مسئله کتابخانه‌های عمومی و کتابخوانی را جدی بگیرند.