نگاهی مقایسه‌ای به میزان آمادگی مصلا و شهر آفتاب برای میزبانی از نمایشگاه کتاب

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آخرین روزهای دی‌ماه خبر از بررسی مکان‌های موجود برای برگزاری نمایشگاه کتاب تهران داد‌، بنا به گفته احمدوند‌، از مدتی قبل، مکاتباتی با شورای شهر و شهرداری تهران انجام شده و نیازهای نمایشگاه کتاب درباره فضای مسقف و خدمات مورد نیاز مطرح شده است.

وی ادامه می‌دهد: در نامه‌ای که تابستان به شهرداری تهران ارسال کردیم، گفته بودیم اگر می‌خواهند در «شهر آفتاب» میزبان نمایشگاه باشند، شرایط این مجموعه را به شرایط مجری برگزاری نمایشگاه نزدیک کنند تا بازدیدی هم داشته باشیم. پس از بازدید از این مکان، مشخص شد وضعیت شهر آفتاب نسبت به قبل فعال شده و در حال پیشرفت است؛ البته از مصلا هم بازدید داشتیم و شرایط مصلا را برای برگزاری نمایشگاه دقیق‌تر می‌دانیم.

پس از این اظهار نظر بود که در 11 بهمن ماه؛ مهدی عباسی عضو شورای شهر تهران در جلسه پیش از دستور از دست‌اندرکاران نمایشگاه کتاب خواست که مسئله برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب را بررسی کنند، وقتی نمایشگاه صنعت نفت در شهر آفتاب برگزار می‌شود حتما می‌توان نمایشگاه کتاب را نیز برگزار کرد.

مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران نیز در پاسخ به این تذکر گفت که این پیام ما به وزارت ارشاد اینگونه منعکس نمی‌شود و لازم است که کمیسیون فرهنگی به میدان بیاید و با مسئولان وزارت ارشاد و نمایشگاه کتاب جلسه بگذارد و اگر لازم باشد نیز من ورود می‌کنم.

دیدار احتمالی وزیر ارشاد و شهردار برای میزبانی از نمایشگاه

پیگیری‌های خبرنگار تسنیم نشان می‌دهد که کمیسیون فرهنگی شورای شهر وارد این موضوع شده و قرار است مذاکراتی بین شهردار تهران و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این خصوص انجام شود.

ماجرای اجاره‌نشینی نمایشگاه کتاب تهران ماجرای تازه‌ای نیست، شرایط خاص مصلای تهران از سال 86 به بعد موجب شده تا دغدغه یافتن مکانی مناسب برای نمایشگاه کتاب تبدیل به دغدغه جدی اهالی نشر شود. از سال‌های میانی دهه 90‌، مصلای تهران و شهر آفتاب دو گزینه‌ای بوده که همیشه در ماه‌های پایانی سال روی میز وزارت ارشاد برای بررسی به جهت برگزاری نمایشگاه کتاب قرار گرفته‌اند.

مصلای تهران در سال‌های بسیاری میزبان نمایشگاه کتاب بوده است و با وجود اینکه همواره برگزاری نمایشگاه زیر چادرهای موقت اعتراض ناشران را به همراه داشت، باز این ناشران هستند که تمایل جدی به برگزاری نمایشگاه در مصلا دارند.

از سوی دیگر مسئولان شهری نیز تأکید دارند‌، نمایشگاه کتاب باید به شهر آفتاب منتقل شود. شهر آفتابی که دو دوره میزبان نمایشگاه کتاب تهران بوده است، دو دوره‌ای که بارندگی‌ها خاطره‌ای خوش برای ناشران از میزبانی آن بر جای نگذاشته است. سازه به ظاهر کامل سالن‌های اصلی شهر آفتاب، در یک روز معمولی بارانی در اردیبهشت‌ماه؛ زمانی که همه پای مناظره‌های انتخاباتی بودند، بساط ناشران را بر آب داد و غرفه مهمان ویژه را نیز از این موهبت الهی بی‌نصیب نکرد.

پس از آن و در سال‌های اخیر با انجام ساخت و سازها در مصلای تهران، فضای مسقف ایده‌آل برای برگزاری نمایشگاه تاحدودی در این محیط به دست آمده است، از سوی دیگر مسئولان شهر آفتاب نیز تلاش داشته تا نواقص موجود را برطرف کرده و به وسعت فضاهای نمایشگاهی بیفزایند. در این گزارش تلاش کردیم تا امکانات و نواقص موجود در هر دو مکان را بررسی کنیم.

مصلای تهران

نخستین نمایشگاه کتاب در سال 1366 در محل دائمی نمایشگاه‌های تهران برگزار شد و تا سال 1385 مکان برگزاری آن تغییر نکرد، اما از سال 1386 نمایشگاه کتاب به‌دلیل ایجاد ترافیک شدید در بزرگراه چمران که مسیر دسترسی به نمایشگاه‌های دائمی است، به مصلای تهران منتقل شد. تغییر محل نمایشگاه ترافیک را از شمال شهر به مرکز شهر منتقل کرد، فراهم نبودن زیرساخت‌های نمایشگاهی در مصلا موجب شد که این جابه‌جایی هزینه‌های متعددی را برای ناشران و وزارت ارشاد به همراه داشته باشد، در نتیجه در سال 95 نمایشگاه به شهر آفتاب رفت، اما بارش باران و آب‌گرفتگی غرفه‌ها وضعیت را برای ناشران پیچیده کرد، تکرار این موضوع در سال بعد یعنی دوره سی‌ام موجب شد تا ناشران نسبت به برگزاری نمایشگاه در شهر آفتاب اعتراض جدی داشته باشند، در نتیجه این اعتراض‌ها نمایشگاه دوباره به مصلا بازگشت. مصلا حالا دیگر فضاهای مسقف بیشتری را در اختیار ناشران قرار می‌داد و بسیاری از مشکلات سال‌های پیش از آن، از جمله برگزاری عمده بخش‌ها زیر سازه‌های موقت از میان رفته بود.

مصلای تهران در نمایشگاه کتاب سی و سوم، فضایی بالغ بر 130 هزار متر مربع را به صورت مسقف در اختیار وزارت ارشاد قرار داد که به دلیل محدودیت‌های ناشی از کرونا و عدم حضور برخی ناشران در بخش فیزیکی نمایشگاه‌، تنها 90 هزار متر مربع از این فضا مورد استفاده قرار گرفت، با این همه تکمیل بخش عمده‌ای از ساخت و سازها در مصلا و استفاده از آسانسور در سالن‌ها شرایط را نسبت به دوره قبل از کرونا ایده‌آل‌تر کرده بود.

مزیت‌های مصلا در دوره حاضر

برای نمایشگاه پیش رو نیز طبق اعلام یکی از مسئولان مصلا تمام بخش‌های نمایشگاه کتاب تهران می‌توانند در فضای مسقف برگزار شوند و احتیاج به هیچ سازه موقتی نیست، در این زمینه مصلا می‌تواند حدود 150 هزار متر مربع فضای مسقف نمایشگاهی در اختیار قرار دهد.

در بازدیدی که مسئولان وزارت ارشاد اخیرا از مصلای تهران داشتند، نصب پله‌برقی در شبستان شرقی مصلا نیز مطرح شده است که این مهم در حال پیگیری و تلاش بر این است که تا پایان سال محقق شود.

همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که فضای الحاقی به بخش کودک که تراس شماره 5 مسجد جامع به شمار می‌رود‌، از 2 هزار متر سال گذشته به 9 هزار متر رسیده و کف‌سازی آن نیز به اتمام رسیده است.

بنا به گفته مسئولان مصلای تهران، فضای کارگاهی در مصلا دیگر وجود ندارد و بخشی از فضای کارگاهی پارکینگ خیابان شهید قنبرزاده نیز به فضای پارکینگ‌ها در مصلا اضافه شده است، بنابراین فضای پارک هزار خودرو به فضای پارکینگ مصلا که حالا دیگر کاملا مکانیزه شده، اضافه شده است.

یکی از مشکلات نمایشگاه کتاب در مصلا تهران‌، تهویه نامطبوع در سازه‌های موقت و حتی فضای اصلی شبستان بود‌، امسال در مذاکرات وزارت ارشاد با مسئولان مصلا بر این نکته تأکید شده و مصلا اعلام کرده که سیستم تهویه در تمام فضاهای مسقف کاملا برقرار است.

یکی دیگر از نگرانی‌های برگزاری نمایشگاه کتاب 1402 در مصلای تهران، نزدیک بودن فاصله برگزاری دو نمایشگاه قرآن، نماز عید فطر و نمایشگاه کتاب تهران است‌، پیگیری‌ها نشان می‌دهد که امسال برای نخستین‌بار در تاریخ مصلا، قرار است نماز عید فطر در جایگاه اصلی خود یعنی مسجد جامع برگزار شود‌، برگزاری نماز عید فطر در مسجد جامع می‌تواند هماهنگی‌های لازم برای استفاده از شبستان اصلی در مصلا برای نمایشگاه را در فاصله بین دو نمایشگاه قرآن و کتاب فراهم کند.

نزدیک بودن مصلا به مرکز شهر و دسترسی سهل‌تر ناشران به نمایشگاه و حمل و نقل کتاب یکی از دلایلی است که ناشران همواره مصلا را به شهر آفتاب ترجیح داده‌اند.

شهر آفتاب:‌

در سوی دیگر ماجرای مکان نمایشگاه کتاب تهران، مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب، در عوارضی قم قرار دارد، عملیات اجرای فاز نخست نمایشگاه بین‌المللی شهر آفتاب به مساحت 120 هکتار شامل یک سالن سه قلو، سالن ملل، ساختمان‌های جنبی و ساختمان‌های اداری و سمینارها، میدان مرکزی و چهار باغ و... در سال‌های ابتدایی دهه 90 آغاز شد و نهایتاً همزمان با افتتاحیه بیست و نهمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در اردیبهشت 95 با حضور رئیس جمهور و شهردار پایتخت به بهره برداری رسید. این بخش شامل سالن‌های نمایشگاه و سالن ملل بود.

سالن سه قلو که محل اصلی برگزاری نمایشگاه‌ها در شهر آفتاب است، به دلیل عدم وجود ستون و همچنین ارتفاع بلند سقف آن فضای مناسب و ایمنی را برای عملیات ساخت و غرفه‌آرایی فراهم کرده است. نزدیک بودن سالن‌ها به یکدیگر با مسیر ارتباطی سرپوشیده ویژگی مهم دیگری است که امکان بازدید راحت و بدون دردسر را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند.

اما، بنا به اذعان مسئولان وقت وزارت ارشاد‌، در زمان برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب‌، حوادث تلخ بارندگی‌ها و نفوذ آب به غرفه‌های ناشران نشان داد که زیرساخت لازم برای برگزاری نمایشگاهی به وسعت نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب فراهم نیست و برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب حداقل نیازمند افزوده شدن 10 سالن دیگر به مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب و برطرف شدن نواقص موجود است.

تقدس نژاد مدیرعامل مجموعه شهر آفتاب که یک سال و یک ماه است این سمت را بر عهده گرفته نیز پیش از این با تأکید بر موضوع تکمیل و گسترش سالن‌های نمایشگاه تا 120 هزار متر، درباره برگزاری نمایشگاه کتاب در مجموعه شهر آفتاب گفته بود: برگزاری نمایشگاه کتاب در سال 1395 و در این مجموعه کاری غیراصولی بود، زیرا نمایشگاه پرمخاطب کتاب باید در فضایی با ظرفیت 100 هزار متر مربع برگزار شود و مجموعه شهر آفتاب در حال حاضر این ظرفیت را ندارد.

این در حالی است که شورای شهر تهران همچنان بر برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب تأکید دارد، اما شهر آفتاب چه امکانات و زیرساخت‌هایی برای برگزاری نمایشگاه کتاب دارد؟

امکانات شهر آفتاب برای نمایشگاه کتاب

سید‌جعفر تشکری‌هاشمی از اعضای شورای شهر تهران درباره آخرین پیشرفت‌های شهر آفتاب به خبرنگار تسنیم می‌گوید: مجموعه نمایشگاهی آفتاب با همه استانداردهای جهانی برای برگزاری یک نمایشگاه تخصصی طراحی شده است. تمام الزاماتی که یک نمایشگاه تخصصی نیاز دارد، در این مجموعه تدارک دیده شده است‌. علاوه بر سالن‌های نمایشگاهی و پارکینگ‌هایی با وسعت بسیار‌، امکانات حمل و نقل ریلی نیز تدارک دیده شده است.

وی ادامه می‌دهد: سرمایه‌گذاری ارزشمندی در این مجموعه فاخر در تهران انجام شده که در 5 سال گذشته مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار گرفته است.

تشکری هاشمی با اشاره به فضاهای مسقف موجود در مجموعه شهر آفتاب می‌گوید: سالن بزرگ سه قلو به مساحت 35 هزار متر مربع و 4 سالن جانبی به مساحت 10 هزار متر مربع از پیش در مجموعه شهر آفتاب به بهره‌برداری رسیده بود. علاوه بر این ما می‌توانیم در فاز تکمیلی، ساختمان تجارت جهانی که بخشی از آن نمایشگاهی است و بخشی نیز به صورت اداری قابل استفاده است، به وسعت حداقل 50 هزار متر مربع در اختیار فضای نمایشگاهی قرار دهیم. یک ساختمان دیگر نیز جنب سالن‌های نمایشگاه است که با حذف کاربری‌های اداری می‌تواند به عنوان سالن نمایشگاهی مورد بهره‌برداری قرار گیرد‌، بررسی‌ها نشان می‌دهد که تا 130 هزار متر مربع فضای مسقف در شهر آفتاب می‌توان در اختیار وزارت ارشاد قرار داد.

به گفته تشکری تمام سالن‌های نمایشگاهی و فضاهای مسقف مجهز به تجهیزات تهویه هستند و کف تمامی سالن‌ها سنگ فرش شده است. حتی به فراخور نیاز می‌توان از فضای مسقفی که برای تردد قرار داده شده است، نیز به میزان 15 هزارمتر مربع به فضای مسقف افزود.

وی در پاسخ به اینکه برخی زیرساخت‌ها در شهر آفتاب استاندارد نیست و مشکل اصلی بازگشت نمایشگاه از شهر آفتاب به مصلا همین فراهم نبودن زیرساخت‌ها و مشکلات بارندگی بوده است، برای رفع این مشکلات چه اقداماتی انجام شده است؟ تصریح می‌کند: از سالی که نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب برگزار شد، ده‌ها و صدها نمایشگاه کوچک و بزرگ دیگر در این مکان برگزار شده و هیچ‌کدام از مشکلات تکرار نشده است. درسال 1395 اولین بار بود که نمایشگاهی در شهر آفتاب برگزار می‌شد و پیش‌بینی‌ها به درستی و دقت انجام نشده بود.

تشکری می‌گوید: در طول این مدت نسبت به رفع بسیاری از مشکلاتی که وجود داشت‌، اقدام شده است، بسیاری از مشکلات مرتفع شده و عملیات‌های عمرانی تکمیلی نیز ادامه دارد. ساخت و ساز بیشتر در شهر آفتاب تناسب مستقیمی با استقبال از برگزاری نمایشگاه در این مجموعه دارد‌، متناسب با استقبالی که از نمایشگاه می شود، شهرداری تهران در توسعه اقدام خواهد کرد. اگر قرار باشد، شهرداری تهران این سرمایه‌گذاری وسیع را ادامه دهد، باید به هر شکل این همراهی توسط برگزارکنندگان نمایشگاه‌ها وجود داشته باشد که این سرمایه‌گذاری‌ها باطل نشود.

وی تأکید می‌کند: در شهرداری تهران در مدیریت شهری و شورای شهری و مدیریت نمایشگاه شهر آفتاب این عزم جدی وجود دارد که همه آنچه که برای برگزاری نمایشگاه آبرومند مورد نیاز است، فراهم کنند. در یک سال اخیر نیز دائما این مجموعه در حال تکمیل و بهبود فضاهای نمایشگاهی بوده است. درست است که سالن جدیدی به مجموعه اضافه نشده است‌، اما سالن‌های موجود تکمیل شده و قابلیت‌ها افزایش پیدا کرده است. بخش سالن‌های جانبی و ساختمان های اداری کاملا قابلیت برگزاری نمایشگاهی را دارند. بنابراین فضاهای موجود برای برگزاری نمایشگاه کتاب کفایت می‌کند‌، اگر دستگاه‌های مسئول از ظرفیت خوب پایتخت استفاده نکنند، شهرداری تهران دلیلی نمی‌بیند، ده‌ها هزار میلیاد تومان بودجه را صرف عمران بیشتر این مکان کند.

با توجه به نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و مدت زمان اندک باقی مانده به برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به نظر می‌رسد وزارت ارشاد و شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه باید هر چه سریع‌تر تکلیف مکان را مشخص کنند. بازدید‌هایی از هر دو مجموعه انجام شده و نظرات کارشناسی نیز داده شده است، به گفته احمدوند معاون فرهنگی وزیر ارشاد قرار بوده که برآیند نهایی نظرات تا اوایل بهمن‌ماه ارائه و مکان نمایشگاه مشخص شود. اما چنین نشده است.

احمدوند: شرایط مصلا را برای برگزاری نمایشگاه دقیق‌تر می‌دانیم

وی درباره بازدید از شهر آفتاب می‌گوید: در این بازدید مشخص شد وضعیت شهر آفتاب نسبت به قبل فعال شده و در حال پیشرفت است؛ البته از مصلا هم بازدید داشتیم و شرایط مصلا را برای برگزاری نمایشگاه دقیق‌تر می‌دانیم. وضعیت مصلا نسبت به چند ماه گذشته نیز پیشرفت‌هایی داشته است. احمدوند ادامه می‌دهد: در نشست اخیر که با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همراه بود، قرار شد با مشورت‌هایی در شورا و صنف، برای انتخاب مکان نمایشگاه کتاب جمع‌بندی نهایی و تصمیم‌گیری شود.

به نظر می‌رسد برای پایان دادن به اجاره‌نشینی نمایشگاه کتاب و حضور دائمی آن در شهر آفتاب، همچنان نیازمند فراهم شدن ساختارهای نمایشگاهی استاندارد هستیم، درست است که فضاهای مسقف نمایشگاهی در شهر آفتاب افزایش یافته است، اما همچنان افزایش سالن‌های نمایشگاهی در شهر آفتاب به عنوان یک دغدغه جدی مطرح است و بنا به گفته مسئولان هنوز هیچ سالنی به سالن‌های نمایشگاهی افزوده نشده است، استفاده از فضاها و ساختمان‌های اداری به بخش نمایشگاهی شهر آفتاب اگرچه به افزوده شدن فضاهای مسقف منجر می‌شود، اما فضای نمایشگاهی استاندارد را فراهم نمی‌کند. ناشران معتقدند که با توجه به بُعد مسافتی که شهر آفتاب دارد، حضور نمایشگاه در این مکان باید استانداردهایی را به نمایشگاه بیفزاید تا مخاطب و اهالی نشر زحمت مسافت را بپذیرند.