نیاز توسعه گشت گیاهان دارویی به سرمایه‌گذاری و حمایت جدی از فعالان / تبدیل ایران به قطب تولید و صادرات گیاهان دارویی در سطح جهان دور از دسترس نیست

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از صبح توس؛ گیاهان دارویی یکی از ظرفیت های بالقوه و عظیم کشور است که می تواند زمینه را برای یک جهش اقتصادی بلند مدت فراهم و به تبع آن منابع سرشار ارزی را نصیب کشورمان کند ولی وابستگی اقتصاد به نفت در چند دهه گذشته مانع از ظهور و بروز این چنین توانمندی هایی شده است.

خراسان رضوی جزو مکان های مستعد کشت گیاهان دارویی است به طوری که زیست بوم ایران به صورت طبیعی خاستگاه 8 هزار گونه گیاه دارویی بومی است که از تعداد حدود 2 هزار گونه در خراسان رضوی به صورت دیم و آبی در حال تولید است که برخی از آنها به صورت ادویه، برخی به صورت عرقیجات و برخی هم به صورت دم نوش، تازه خوری و بخشی هم در صنایع دارو سازی و آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند و اکثر گونه های گیاهان دارویی دنیا در کشور ما امکان کشت و تولید دارند.

پرداختن به این موضوع زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که بدانیم بسیاری از کشورهایی که ظرفیت تولید گیاهان دارویی به صورت بالقوه ندارند امروزه به سمت تولید صنعتی و فراوری گیاهان دارویی حرکت کرده اند و حتی در مواردی به قطب تولید و صادرات این محصولات تبدیل شده اند و درآمد دو برابری نسبت به فروش نفت ایران دارند.

"گیاهان دارویی" در بسیاری از موارد به‌راحتی قابلیت جایگزینی با داروهای شیمیایی را دارند و البته داروهای گیاهی تقریباً هیچ یک از مضرات و عوارض داروهایی شیمیایی را ندارند و در عین حال می‌توانند در درمان بسیاری از بیماریها، مؤثرتر نیز عمل کنند.

همین عوامل و محسنات باعث شده بسیاری از کشورها از جمله کشورهایی اروپایی در کشت، تولید و فرآوری گیاهان دارویی از یکدیگر پیشی بگیرند و به‌تبع آن، کنار درآمد سرشار ارزی از این طریق، سرانه مصرف گیاهان دارویی در کشور خود به‌جای داروهای شیمیایی را به‌طرزی چشمگیر افزایش دهند.

در دو دهه گذشته، پس از تصویب سند ملی گیاهان دارویی و مطرح شدن سیاست های کلی نظام سلامت، ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) این صنعت شاهد تحولات چشمگیری بود. با این حال، هنوز هم کمبود قابل توجهی در بخش تحقیقات و ارکان مختلف صنعت وجود دارد.

با کاهش بارندگی ها آبهای سطحی و رودخانه ها نیز که همواره سیراب کننده باغات و مزارع بوده و هستند رو به کاهش گذاشته است و خشکسالی و هجوم بی رحمانه کشاورزان به منابع آب زیرزمینی هم اکنون موجب شده تا میزان ایستابی (بالاترین تراز آب زیرزمینی بر روی یک سطح مشخص در زیر زمین) در برخی از مناطق با کاهش شدیدی روبرو شود.

البته سالیان سال است بحران آب در کشور اوضاع را نگران‌کننده کرده و البته در سال‌های آینده این بحران حادتر هم خواهد شد اما کشت گیاهان دارویی راه حل مناسبی برای مبارزه با بی‌آبی و نجات دشت ممنوعه بحرانی به خصوص در خراسان رضوی است.

جایگزینی گیاهان کم‌آب به جای گیاهان آب‌بر، توسعه کشت گلخانه‌ای و استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری از جمله راهکارهای مدنظر در اصلاح الگوی کشت است که علاوه بر کاهش مصرف آب، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های جانبی برای کشاورز را به همراه دارد و تحقیق راهبردی در کنار فرهنگ‌سازی، نیازمند عزم جدی مدیران در اتخاذ تصمیم‌های کارشناسی است.

اختصاص تسهیلات کم‌بهره به متقاضیان کشت گیاهان دارویی /900 هکتار زیره در رشتخوار کشت شده است

علی مردان خزایی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان رشتخوار در گفتگو با خبرنگار صبح توس، با اشاره به مزیت های کشت گیاهان دارویی گفت: کاشت گیاهان دارویی و تولید و فراوری آن می‌تواند به عنوان یک ضرورت ملی و در چارچوب یک برنامه مشخص و جامع، خودکفایی دارویی، اشتغال و توسعه بخش کشاورزی را بدنبال داشته باشد. وی در ادامه افزود: کاشت و توسعه گیاهان دارویی در رشتخوار به عنوان منطقه ای که دچار خشکسالی و محدودیت منابع آبی است، می‌تواند جایگزین مناسبی برای گیاهان پرآب طلب باشد و در صرفه جویی در مصارف آب بخش کشاورزی کمک شایانی به این بخش داشته باشد. کشت 900 هکتاری زیره سبز و زیره دیم در رشتخوار خزایی در ادامه با تاکید بر اینکه مجموعه جهاد کشاورزی شهرستان رشتخوار یکی از اولویت های کشت، توسعه و آموزش خود را به بخش کشت گیاهان دارویی اختصاص داده است، یادآور شد در سال زراعی جاری گیاهان دارویی چون زیره سبز آبی به میزان 300 هکتار و زیره سبز دیم 600 هکتار در سطح شهرستان به کشت این گیاهان دارویی تعلق گرفته است. وی در تکمیل مطلب افزود: همچنین طی سال‌های گذشته زیره سیاه در سطح 3 هکتار و پنیرک نیم هکتار، سیاهدانه یک هکتار و چای ترش در سطح نیم هکتار کشت کار گردیده است. مدیر جهاد کشاورزی رشتخوار در رابطه با تسهیلات تعلق گرفته در بخش کشت گیاهان دارویی گفت: در راستای توسعه و کشت گیاهان دارویی علاوه بر برگزاری کلاس های آموزشی، تا کنون3/4 میلیارد ریال تسهیلات کم بهره به متقاضیان این بخش تعلق و پرداخت شده است. نقی پور مسئول باغبانی اداره جهاد کشاورزی رشتخوار نیز در رابطه با کشت گیاهان دارویی بیان داشت: نکته ای که در کشت گیاهان دارویی دارای اهمیت زیاد است موضوع پرورش این گونه ها به خاطر محافظت و نگهداشت آسان، مصرف اندک آب، ارزش اقتصادی بالا و قابلیت کشت در اراضی کوچک است که مورد استقبال کشاورزان قرار دارد. در راستای توسعه کشت گیاهان دارویی مناسب شرایط آب و هوایی در منطقه رشتخوار علاوه بر ارائه تسهیلات کم بهره، مشاوره کشت و کلاس های آموزشی و ترویجی توسط جهاد کشاورزی در روستاهای مستعد برگزار شده است. وی در ادامه تصریح کرد: با توجه به توسعه کشت گیاهان دارویی در شهرستان، صنایع تبدیلی (تولید عرقیات، اسانس گیری و بسته بندی) و تکمیل زنجیره تولید این محصول می تواند نقش مهمی در ایجاد اشتغال و درآمد زایی داشته باشد.

قطب تولید گیاهان دارویی خراسان رضوی نقشه راه ندارد

حمیدرضا مداح در گفت‌وگو با ایسنا اظهار داشت: در حال حاضر 174 گونه گیاهی در شهرستان کوهسرخ ثبت شده که 70 گونه آن از نوع گیاهان دارویی است. مهم‌ترین این گیاهان زعفران، انغوزه، ریواس، انگبین، باریجه، آویشن، ترنجبین و اسپند است.

وی سطح زیر کشت گیاهان دارویی شهرستان را 17 هزار و 650 هکتار اعلام نمود و اظهار کرد: سطح زیر کشت آنغوزه 15 هزار هکتار، زعفران 1950 هکتار، ریواس 200 هکتار، گل محمدی 50 هکتار و سطح زیر کشت سایر گیاهان دارویی بالغ بر 500 هکتار است.

مداح از رو به انقراض بودن سه گونه گیاهی باریجه، آنغوزه و گل گاوزبان در شهرستان کوهسرخ خبر داد و گفت: مهم‌ترین عامل رو به انقراض بودن این گیاهان خشکسالی و کاهش نزولات جوی و در مرحله دوم نحوه برداشت غیراصولی و سنتی و همچنین چرای بی‌رویه دام است. این عوامل خسارت غیرقابل جبرانی به آینده برداشت گیاهان دارویی در شهرستان وارد می‌کند.

وی ادامه داد: اگرچه در حال حاضر زعفران و آنغوزه شهرستان به هندوستان و اروپا صادر می‌شود ولی به دلیل اینکه شرکت صادرکننده در کوهسرخ فعال نیست، آمار دقیقی از میزان صادرات زعفران شهرستان به خارج از کشور وجود ندارد.

استقرار صنایع تبدیلی و فرآوری گیاهان دارویی یکی از نیازهای شهرستان کوهسرخ

مسئول مرکز جهاد کشاورزی کوهسرخ یکی از بزرگ‌ترین نیازهای شهرستان کوهسرخ را استقرار صنایع تبدیلی و فرآوری گیاهان دارویی دانست و ابراز امیدواری کرد با راه‌اندازی شهرک صنعتی در کوهسرخ زمینه فعالیت سرمایه‌گذارانی از خارج شهرستان فراهم شود.

وی اظهار کرد: در حال حاضر از ظرفیت سرمایه‌گذار بومی صرفا به صورت نیمه صنعتی و مشاغل کوچک خانگی در فرآوری و تولید عرقیات گیاهی از گیاهانی نظیر گل محمدی، نعناع، آویشن، کاسنی و... در شهرستان استفاده می‌شود. در سایر موارد به خصوص در تولید گیاه پردرآمد آنغوزه متاسفانه تنها خام فروشی اتفاق می‌افتد.

مداح تصریح کرد: به دلیل اینکه اقتصاد 95 درصد خانوارهای شهرستان کوهسرخ بر پایه کشاورزی و دامداری استوار است و همچنین سطح درآمد خانوارها به دلیل خرده مالکی و اراضی کوچک مقیاس کشاورزی پایینداست، ظرفیت سرمایه‌گذار بومی در شهرستان وجود ندارد و به همین جهت لازم است از ظرفیت سرمایه‌گذاران خارج از شهرستان استفاده شود.

وی با بیان اینکه حداقل 3000 نفر در فرایند برداشت گیاهان دارویی به طور مستقیم و غیرمستقیم دخالت دارند که عمده اشتغال آنان در تولید گیاهان آنغوزه و خارانگبین است، گفت: نمی‌توان گفت کاشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی به طور 100 درصد علمی انجام می‌شود ولی با توجه به فعالیت‌های ترویجی و آموزشی خوبی که طی سال‌های اخیر توسط جهاد کشاورزی و منابع طبیعی انجام می‌شود و همچنین حضور معین اقتصادی که یکی از فعالیت‌های مهم خود را به توسعه و ترویج گیاهان دارویی تخصیص داده، پیشرفت چشمگیری در تولید و فرآوری گیاهان دارویی در شهرستان به صورت علمی اتفاق افتاده ولی هنوز جا برای پیشرفت زیاد است که این مهم همت و تلاش مضاعف همه را می‌طلبد.

مهم‌ترین مشکلات و آسیب‌ها

مسئول مرکز جهاد کشاورزی کوهسرخ خشک‌سالی حاکم بر منطقه، برداشت غیراصولی و سنتی، عدم خرید تضمینی توسط تشکل‌های کشاورزی مانند اتحادیه‌ها و شرکت‌های تعاونی روستایی، کمبود اعتبار برای ارتقای آموزش و ترویج بهره‌برداران، کمبود صنایع تبدیلی و تکمیلی و فرآوری محصولات در شهرستان که منجر به خام فروشی می‌شود، کمبود تسهیلات ارزان قیمت و سخت‌گیری بانک‌ها در پرداخت تسهیلات به کشاورزان که منجر به عدم جذب تسهیلات می‌گردد را به عنوان مهم‌ترین مشکلات و آسیب‌های این حوزه برشمرد.

وی با تأکید بر اینکه گیاهان دارویی در توسعه اقتصادی منطقه نقش مؤثری می‌تواند داشته باشد، گفت: به طور قطع گیاهان دارویی از طریق توسعه گردشگری کشاورزی شهرستان نقش مؤثری می‌تواند در توسعه منطقه داشته باشد چرا که اقلیم کوهسرخ برای تولید گیاهان دارویی بسیار مناسب و اسانس (ماده مؤثر) گیاهان دارویی تولیدی شهرستان بسیار بالا و حائز اهمیت است.

مداح در پاسخ به این سؤال که جهاد کشاورزی در حمایت از کشاورزانی که اقدام به کشت گیاهان دارویی می‌کنند، چه حمایت‌هایی دارد، گفت: در سال جاری سازمان جهاد کشاورزی به منظور توسعه کشت گیاهان داروئی تسهیلات ارزان قیمت با بازپرداخت پنج سال از طریق ثبت نام در سامانه سیتا به متقاضیان کاشت گیاهان دارویی پرداخت می‌کند.

سرمایه‌گذاری در حوزه گیاهان دارویی منطقه رضایت‌بخش نیست

وی سرمایه‌گذاری در حوزه گیاهان دارویی منطقه را رضایت‌بخش ندانست و تصریح کرد: کمبود سرمایه‌گذاری در حوزه تولید گیاهان دارویی (به ویژه صنایع تبدیلی تکمیلی و فرآوری) از مهم‌ترین مشکلات بخش کشاورزی شهرستان کوهسرخ است.

مسئول مرکز جهاد کشاورزی کوهسرخ اظهار کرد: برای استفاده بهینه از ظرفیت گیاهان دارویی در کوهسرخ و ایجاد رشد اقتصادی در منطقه ضروری است برنامه‌ریزی لازم برای توسعه گیاهان دارویی و صنایع تبدیلی وابسته انجام شود.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به کاهش نزولات جوی و پایین آمدن دبی قنوات و چاه‌های کشاورزی کاشت گیاهان کم آب طلب و پربازده مانند زیره سیاه و... باید جایگزین گیاهان پرمصرف از لحاظ نیاز آبی شود.

مداح یادآور شد: همچنین در کاشت گیاهان دارویی مرتعی و دیم باید از طریق تخصیص اعتبارات و تسهیلات ارزان قیمت علاوه بر ارتقای دانش فنی کشاورزان در بهره‌برداری از گیاهان دارویی زمینه حفظ و جایگزینی محصول فراهم شود.

وی در پایان خشکسالی و کاهش نزولات جوی، برداشت غیراصولی و چرای بی‌رویه دام را از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده گیاهان دارویی در منطقه دانست و گفت: کاشت زیره سیاه در شهرستان کوهسرخ که تاکنون بالغ بر 2 هکتار کشت شده آغاز شده است.

گیاهان دارویی با توجه به نوپا بودن، قابل رقابت با انگور نیست

محمود شبان، مدیر جهاد کشاورزی خلیل آباد در گفتگو با خبرنگار صبح توس، با اشاره به امضاء تفاهم نامه ای به منظور اجرای برنامه جهش تولید گیاهان دارویی کشور بر اساس بند ژ ماده 38 قانون برنامه ششم توسعه کشور، اظهار داشت: این تفاهم نامه با هدف افزایش تولید، ایجاد اشتغال، بهره مندی از مزایای گیاهان دارویی در توسعه سلامت و بهداشت عمومی و همچنین ارتقاء بهره وری مصارف آب کشاورزی بین وزارت جهاد کشاورزی، صندوق کارآفرینی و امید و سازمان برنامه و بودجه امضاء شده است. وی با بیان اینکه کشت گیاهان دارویی در اراضی آبی و دیم، تولید بذر، نهال، نشاء از ارقام اصلاح شده بومی و انحصاری گیاهان دارویی، استاندار کردن فرایند تولید و توسعه صنایع فرآوری گیاهان دارویی از جمله مفاد اجرای این تفاهم نامه است، خاطرنشان کرد: بالغ بر 14 هکتار گل محمدی و 4 هکتار انوع گیاهان دارویی شامل لیمو، چای ترش، آویشن، گل گاوزبان و نعناع فلفلی در شهرستان خلیل آباد کشت شده است. مدیر جهاد کشاورزی خلیل آباد با تاکید بر اینکه بسته به شرایط آب و هوایی خلیل آباد بالغ بر 300 تا 1000 هکتار زیره سبز در شهرستان کشت می شود، تصریح کرد: یک واحد گلخانه ای گیاهان دارویی در زمینه تولید فیسالیس فعالیت دارد و همچنین یک واحد گلخانه تولید نشاء گیاهان دارویی نیز در حال تولید و فعالیت است. وی با اشاره به اینکه از زمان ابلاغ طرح جهش تولید گیاهان دارویی تا به امروز از محل اعتبارات تسهیلات تبصره 18 به 20 نفر به مساحت 27 هکتار شامل آویشن باغی و اسطوخودوس به صندوق کار آفرینی و امید معرفی شدند، اذعان کرد: بالغ بر 490 میلیون تومان تسهیلات سهم بانک با نرخ 4 درصد پرداخت شده و باقی پرونده ها در جریان رسیدگی هستند. شبان همچنین عنوان کرد: با توجه به نوپا بودن کشت گیاهان دارویی در این شهرستان و قابل رقابت نبودن این محصولات با انگور، انار و پسته توسعه کشت این محصولات نیاز به گذشت زمان دارد. در پایان باید گفت در صورتی که مسئولان دست‌اندرکار کشورمان در حوزه گیاهان دارویی صرفاً بخش بسیار کوچکی از ظرفیت عظیم کشورمان در این حوزه را به فعلیت برسانند و حداقل شرایط برای آموزش، کشت، فرآوری، بسته‌بندی، تجاری‌سازی و صادرات گیاهان دارویی در کشور فراهم شود، شاهد انقلابی بزرگ در دو حوزه کلان نظام سلامت و اقتصاد ملی خودمان خواهیم بود. قطع به یقین تبدیل ایران به قطب تولید و صادرات گیاهان دارویی در سطح جهان به هیچ عنوان دور از دسترس نیست و ایران با توجه به عقبه تاریخی و فرهنگی خود در حوزه گیاهان دارویی می‌تواند با سرمایه‌گذاری حتی حداقلی و تدوین برنامه‌ای مدون و البته حمایت جدی از فعالان این حوزه با سرعتی مضاعف، عقب‌ماندگی گذشته خود در رقابت با کشورهای مطرح این حوزه را جبران کند و از همین رهگذر ضمن دست‌یابی به درآمد ارزی کلان بدون اتکا به نفت، جهشی چشمگیر نیز در شاخصه‌های سلامت عمومی خود از طریق جایگزینی داروهای گیاهی با داروهای شیمیایی داشته باشد. انتهای پیام /