هیچ چیز جای اجرای زنده تئاتر را نمی‌گیرد
این روزها که تئاتری روی صحنه نمی‌رود بسیاری از فعالان این حوزه تلاش دارند جای خالی این هنر را در فضای مجازی یا با توزیع فیلم نمایش‌های ضبط شده پر کنند.
به گزاترش ایسنا، به تازگی نیز فیلم تعداد زیادی از نمایش‌های اجرا شده در یک سامانه اینترنتی ارائه شده است. این فیلم‌ها عموما با یک دوربین ضبط شده و تصویر بازیگران را در نمایی باز به نمایش می‌گذارد ضمن اینکه صدابرداری آنها عموما حرفه‌ای نیست که همین موضوع سبب شده هنرمندان تئاتر نسبت به شیوه نمایش این آثار، نظرات گوناگونی ارایه دهند.
در همین زمینه رضا بهبودی بازیگر شناخته شده تئاتر در گفتگو با ایسنا بر این نکته تاکید کرد مخاطبی که در فضای مجازی یا در قالب دی وی دی، فیلم تئاتری را می‌بیند، همواره باید به یاد داشته باشد که آنچه می‌بیند، تئاتر نیست بلکه تصویری از یک اجراست.
او با تاکید بر اینکه هیچ چیز نمی‌تواند جای اجرای زنده تئاتر را بگیرد، خاطرنشان کرد: مدیوم‌های دیگر مانند سینما به حضور در فضای مجازی یا اکران آنلاین تن داده‌اند ولی این اتفاق نمی‌تواند برای تئاتر رخ بدهد زیرا تنها مدیومی است که با حضور زنده تماشاگر و بازیگر شکل می‌گیرد. بنابراین مخاطب نباید آنچه را از راه‌های دیگری دریافت می‌کند، به حساب تئاتر بگذارد بلکه باید آن را به عنوان تئاتر ضبط شده در نظر بگیرد.
بهبودی با اشاره به ویژگی‌های اجرای زنده تئاتر اضافه کرد: تماشاگر در اجرای زنده تئاتر، آزادی انتخاب دارد. او آزاد است هر جا را که دوست داشت نگاه کند حتی اگر تاکیدی روی بخش خاصی باشد. او می‌تواند زوایه‌ای دیگر را انتخاب کند یا نظاره‌گر واکنش بازیگر دیگری در گوشه صحنه باشد. به همین دلیل گاهی برخی از تماشاگران چند بار به دیدن یک نمایش می‌آیند چون می‌خواهند هر بار از زاویه‌ای دیگر به آن اثر بنگرند.
این مدرس بازیگری ادامه داد: اما در سینما وقتی تصویر کات می‌خورد، دیگر نمی‌توان زاویه‌ای تازه برای تماشای آن انتخاب کرد.
او ابراز تاسف کرد: تئاترهای ضبط شده عموما توسط دوستانی ضبط شده‌اند که آشنایی چندانی با لحظه‌های تئاتر ندارند. به این معنا که دقت ندارند که آن فیلم در چه لحظه‌ای باید کات بخورد و در بسیاری از موارد، کات‌های آنها اشتباه است چون فقط یک برداشت و تصویر کلی از کل نمایش ارائه می‌دهد.
بهبودی از تاثیر متقابل بازیگر و تماشاگر بر یکدیگر به عنوان دیگر ویژگی مهم تئاتر نام برد و افزود: آنچه تئاتر را منحصر به فرد می‌سازد، تاثیر متقابل تماشاگر و بازیگر است. ضمن اینکه حضور جمعی افراد و تاثیراتی که خود تماشاگران بر یکدیگر می‌گذارند نیز نکته دیگری است. در کنار اینها اتفاقات لحظه‌ای و بداهه‌آمیزی است که نباید فراموش کنیم اما همه اینها در تئاترهای ضبط شده منتفی یا تنها متعلق به یک شب خاص است.
او ادامه داد: اینها به معنای آن نیست که هر اجرای تئاتر قطعا متفاوت است ولی نمی‌توان نقش موجودیت انسانی بازیگر و تفاوت تماشاگران هر اجرا را نادیده گرفت. فارغ از هر گونه ارزش‌گذاری باید این نکته را در نظر بگیریم که تفاوت تماشاگران، حال و هوای کار را تغییر می‌دهد. جنسیت غالب تماشاگران در یک اجرا، میزان تحصیلات یا متوسط سن‌شان، حضور گروهی تماشاگران و... در اجرا اثرگذار است.
بهبودی افزود: گاهی یک نهاد یا ارگان خاص بخشی از ظرفیت سالن اجرا را رزرو می‌کند و تعدادی از تماشاگران با یکدیگر آشنا یا دوست هستند. همه اینها بر حس و حال اجرا اثر می‌گذارد. همچنانکه وقتی در خارج از تهران اجرا داریم، فضای فکری و فرهنگی تماشاگران در شهرهای مختلف متفاوت است. به همین دلیل هر اجرای تئاتر در اصطلاح مود خاص خود را دارد.
بازیگر نمایش‌های «متران پاژ» و «ملاقات بانوی سالخورده» گفت: تماشاگر باید با در نظر گرفتن همه این موارد، آن تئاتر ضبط شده را ببیند که این تماشا کردن با تماشای یک فیلم سینمایی یا تلویزیونی متفاوت است چون در آنجا تصمیمی نهایی توسط کارگردان و تهیه‌کننده گرفته شده و نمی‌توان نسخه دومی برایش متصور بود مگر اینکه کسی دوباره آن فیلمنامه را بسازد که به اثری دیگر تبدیل می‌شود؛ ولی در شکل کلی، تماشاگر فیلم سینمایی یا تلویزیونی، آن اثر را از زاویه دید انتخاب شده کارگردان می‌بیند و خودش آزادی انتخاب ندارد.
او در ادامه درباره تله تئاتر و ویژگی‌های آن نیز توضیح داد: تله تئاتر هم مسلما تئاتر نیست ولی تفاوتی که تله تئاتر با نسخه‌های ضبط شده تئاترهای روی صحنه دارد، در تصویربرداری آنهاست. به این صورت که تله تئاتر، مدیومی بین تئاتر و سینماست که نمایشنامه آن اختصاصا برای تلویزیون نوشته شده است.
بهبودی خاطرنشان کرد: در دنیا نمایشنامه‌نویسانی داریم که ویژه تلویزیون می‌نویسند ولی مشکل ما این است که گاه در کمبود این گونه نمایشنامه‌ها که نویسنده متخصص خاص خود را می‌طلبد، دوستان نمایشنامه‌هایی را انتخاب می‌کنند که خصلت صحنه‌ای دارد و با اندک تغییراتی، آن را به تله تئاتر تبدیل می‌کنند درحالیکه آن اثر تولید شده تله تئاتر نیست چون نقص دارد و به مدیوم درست خود تبدیل نشده است.
این بازیگر متذکر شد: نمایشنامه‌نویسی تلویزیونی یک تخصص است و در کشورهای دیگر چنین متخصصانی داریم که نمایشنامه‌هایشان به فارسی هم ترجمه شده است. این نوع نمایشنامه‌نویسی در ایران به دلیل جا نیفتادن تئاتر تلویزیونی متاسفانه خیلی جدی برگزار نشده و نویسندگان ما تمایل چندانی به آن ندارند در حالیکه نوشتن نمایشنامه‌های رادیویی مقوله‌ای جا افتاده برای نویسندگان ماست.
بهبودی، نمایشنامه‌نویسی تلویزیونی را یک تخصص برشمرد و خاطرنشان کرد: نوشتن نمایشنامه تلویزیونی کار هر کسی نیست و نویسنده متخصص خود را می‌طلبد و مانند فیلمنامه مختصات خاص خود را دارد. همچنانکه نوشتن فیلمنامه تلویزیونی با سینمایی متفاوت است. جالب اینجاست که اگر در تلویزیون فیلمنامه‌ای مختصات سینمایی پیدا کند، امتیازی برای آن اثر به شمار می‌آید ولی اگر فیلمنامه سینمایی حالت تلویزیونی پیدا کند، یک ضعف محسوب می‌شود. همه اینها مدیوم‌هایی است که در جای خود باید بدرستی از آنها استفاده کرد.
انتهای پیام