ورود موفق جهاد دانشگاهی به حوزه نفت و انرژی
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، ساخت دکل‌های حفاری نفت، مته‌های حفاری و بازوهای بارگیری و احداث واحد فرآورش نفت خام و نشاسته حفاری و احیای چاه‌های کم بازده از جمله دستاوردهای جهاددانشگاهی در حوزه نفت و انرژی به شمار می‌رود؛ این نهاد همچنین با تولید سیستم رانش قطار مترو؛ ساخت چراغ‌های فرودگاهی و گیربکس‌های اتوماتیک خودرو در حوزه‌های حمل‌ونقل ریلی و خودرویی نیز فعالیت دارد.
این نهاد با تکیه‌بر دانش و توانمندی پژوهشگران خود در هر زمینه‌ای که جامعه نیاز داشته باشد ورود کرده و آغازگر کارهای بزرگی بوده است. توانمندی‌های علمی پژوهشگران از یکسو و توزیع مناسب جغرافیایی و تنوع و کیفیت فعالیت‌ها از سوی دیگر، جهاددانشگاهی را قادر کرده تا به توسعه و بهبود دانش و فناوری داخلی مبادرت ورزیده و در جذب و انتقال مؤثر و مفید دانش‌های فنی روز و مطرح در سطح جهان و بومی‌سازی آن در کشور اقدام کند. حوزه پژوهش در جهاددانشگاهی از ابتدای تشکیل و به دلیل وظیفه‌ای که این نهاد برای ایجاد پل ارتباطی میان دانشگاه، صنعت و بخش اجرایی کشور بر عهده داشته و نیز به علت احساس خلاً در زمینه‌های تحقیقات کاربردی و توسعه‌ای در کشور با مدنظر قرار دادن مفاد اساسنامه این نهاد و تأکید آن برای انجام تحقیقات کاربردی و توسعه‌ای تعریف شده است. جهاددانشگاهی همه‌ساله قراردادهای پژوهشی و علمی - فنی متعددی را با مراکز و سازمان‌های مختلف منعقد می‌کند. این قراردادها بیانگر موفقیت این نهاد در تحقق اهداف خویش مبنی بر کاربردی نمودن پژوهش‌های علمی و همچنین برقراری ارتباط میان جامعه و دانشگاه و نیز حرکت به سمت استقلال مالی و کاهش اتکا به بودجه دولت است. دفتر تخصصی فنی و مهندسی و علوم پایه جهاددانشگاهی در راستای برنامه‌های توسعه و باهدف گسترش پژوهش، توسعه فناوری و شکوفایی روحیه تتبع و استعدادها در سطح جامعه و بهره‌برداری از یافته‌های پژوهشی، از اوائل تشکیل این نهاد به فعالیت پژوهشی و کاربردی کردن آنها پرداخته و علاوه بر دستیابی به اهداف موردنظر، در جهت ارتقای توانایی تخصصی اعضاء هیأت علمی و پژوهشگران خود گام‌های مؤثرتری برداشته است. در آستانه چهل و چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی نگاهی داریم به دستاوردهای مهم فنی مهندسی جهاددانشگاهی در زمینه‌های نفت و انرژی، صنایع حمل‌ونقل ریلی و خودرویی که در ادامه اشاره می‌شود.
دستاوردهای جهاددانشگاهی در حوزه نفت و انرژی
ساخت دکل‌های حفاری خشکی؛ ساخت انواع مته‌های حفاری دندانه‌ای؛ مته‌های حفاری؛ طراحی و ساخت بازوهای بارگیری؛ پمپ‌های برقی درون‌چاهی نفت؛ سیستم کنترل دور الکتروموتورهای ولتاژ متوسط (VFD)؛ احداث واحد فرآورش نفت خام؛ نمک‌زدایی؛ تجهیزات کنترل‌کننده آلاینده‌های صنعتی هوا؛ پکیج پرتابل بازیافت و زیست پالایی پسماندهای نفتی؛ نشاسته حفاری احیای چاه‌های کم بازده ازجمله دستاوردهای جهاددانشگاهی در حوزه نفت و انرژی به شمار می‌رود.
ساخت دکل‌های حفاری خشکی: در راستای قرارداد منعقدشده با شرکت ملی حفاری ایران و جهاددانشگاهی تاکنون دو دستگاه از دکل‌های موضوع قرارداد به شرکت ملی حفاری ایران (فتح 71 و 72) تحویل‌شده و دستگاه سوم تا نیمه اول سال 1402 به کارفرما تحویل خواهد شد.
ساخت انواع مته‌های حفاری دندانه‌ای (Rock Bits): جهاددانشگاهی به دانش فنی 9 سایز از مته‌های حفاری دندانه‌ای دست‌یافته و در همین ارتباط تاکنون در حدود 300 عدد مته حفاری Rock Bits در راستای اجرای قرارداد منعقدشده با مدیریت پشتیبانی ساخت و تأمین کالای شرکت ملی نفت ایران از 5 نوع قلم مربوط به سایزهای (2/1 17، 2/1 8 و 8/3 8 اینچ) تحویل کارفرما شده است. در حال حاضر نیز اقدامات لازم جهت تحویل سایر اقلام باقیمانده مته‌های موضوع قرارداد در حال انجام است. همچنین با توجه به نیاز صنعت نفت کشور به مته‌های حفاری PDC، این نهاد دستیابی به دانش فنی طراحی و ساخت مته‌های حفاری PDC را در دستور کار خود قرار داده و موفق شد نسبت به ساخت اولین نمونه از مته‌های PDC در سایز 2/1 8 اینچ اقدام کند.
طراحی و ساخت بازوهای بارگیری: در پی انعقاد قرارداد با شرکت پایانه‌های نفتی ایران جهت طراحی و ساخت بازوهای بارگیری نفت خام یک دستگاه بازوی بارگیری نفت خام موضوع قرارداد طراحی و ساخته‌شده و به شرکت پایانه‌های نفتی ایران تحویل‌شده که در حال حاضر در جزیره خارگ راه‌اندازی و عملیاتی شده است. همچنین با توجه به دانش فنی طراحی و ساخت بازوی بارگیری یک دستگاه بازوی بارگیری دیگر نیز تعمیر، بازسازی و به شرکت ملی صنایع پتروشیمی تحویل‌شده است.
پمپ‌های برقی درون‌چاهی نفت (ESP): با توجه به اهمیت و کاربرد بسیار مهم این تجهیز در استخراج چاه‌های نفت فاقد فشار طبیعی و افزایش تولید از چاه‌های فعال و نیاز کشور به این مجموعه حساس، طراحی و ساخت پمپ‌های برقی درون‌چاهی در قالب طرح‌های فناورانه در جهاددانشگاهی تعریف و اجرایی شده و مقرر است تا پایان خردادماه 1402 به اتمام برسد. در حال حاضر با توجه به فعالیت‌های انجام‌شده، دانش فنی طراحی و ساخت مجموعه پمپ درون‌چاهی در اختیار جهاددانشگاهی است. همچنین این نهاد به‌منظور تأمین نیازهای بخشی از صنعت نفت تفاهم‌نامه‌ای با شرکت پادیاب تجهیز جهت تحویل یک دستگاه الکتروموتور پمپ برقی درون چاهی به آن شرکت منعقد کرده است.
سیستم کنترل دور الکتروموتورهای ولتاژ متوسط (VFD): این نهاد موفق به طراحی و ساختVFD با تواناهای از 0.2 تا 3 MW شده و در حال حاضر نیز توانایی طراحی و ساخت VFD تا توان 15MW را دارا است. در همین خصوص و با توجه به توانمندی جهاددانشگاهی و نیاز شرکت‌های مختلف به الکتروموتورهای ولتاژ متوسط، جهاددانشگاهی 2 دستگاه VFD را تحویل شرکت‌های خطوط لوله و مخابرات نفت ایران و تأمین و انتقال آب خلیج‌فارس با توان‌های موردنیاز داده است. قرارداد احداث واحد فرآورش نفت خام (خرید خدمات فرآورش نفت خام میدان یادآوران جنوبی با استفاده تجهیزات فرآورشی سریع احداث کارخانه‌ای به روش ساخت، مالکیت و بهره‌برداری): با توجه به توانمندی‌های جهاددانشگاهی و ضرورت نیاز صنعت نفت کشور به احداث واحدهای جدید نمک‌زدایی به دلیل وجود واحدهای قدیمی و یا غیرفعال، چاه‌های نفتی پیر و فرسوده، افزایش کیفیت و کمیت نفت و...، این نهاد با شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن)، قراردادی به‌صورت BOO با عنوان " خرید خدمات فرآورش نفت خام میدان یادآوران جنوبی با استفاده تجهیزات فرآورشی سریع احداث کارخانه‌ای به ظرفیت 50.000 بشکه در روز" منعقد کرده است که در حال حاضر مدل‌سازی تأسیسات فرآورش سیار، مهندسی مفهومی و پایه قرارداد، طراحی و مهندسی پایه و تفصیلی سیستم نمک‌زدایی الکترواستاتیکی نفت به ظرفیت 50 هزار بشکه، بخشی از (45%) مهندسی تفصیلی کل قرارداد، انجام و تکمیل بخش مانده مهندسی تفصیلی کل قرارداد در حال انجام است. در همین راستا و به‌منظور دستیابی به دانش فنی پکیج نمک‌زدایی، متخصصان و پژوهشگران جهاددانشگاهی موفق به طراحی و ساخت سیمولاتور نمک‌زدایی با ظرفیت 25 بشکه در روز شده‌اند که در آذرماه سال 97 توسط معاون اول وقت رئیس‌جمهور رونمایی شد. در حال حاضر این نهاد دانش فنی طراحی و ساخت پکیج نمک‌زدایی با ظرفیت 50.000 بشکه در روز را دارا است. همچنین با توجه به دستیابی جهاددانشگاهی به دانش فنی طراحی و ساخت نمک‌زدایی الکترواستاتیک، اقدامات لازم جهت انعقاد قرارداد تعمیر و بهینه‌سازی نمک‌زدایی مارون 1 با شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب در حال انجام است. تجهیزات کنترل کننده آلاینده های صنعتی هوا: پروژه های مختلفی برای صنایع پالایشگاهی، سیمان، فلزی و فولادی توسط این نهاد در این خصوص اجرایی شده است که ساخت بزرگترین الکتروفیلتر خاورمیانه واقع در کارخانه گندله سازی سه چاهون بافق یزد از شاخص ترین فعالیت های انجام شده این نهاد در این زمینه است. پکیج پرتابل بازیافت و زیست پالایی پسماندهای نفتی: در راستای موافقتنامه مشترک بین جهاددانشگاهی و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و با توجه به ضرورت و اهمیت موضوع، طرح مذکور در سال 94 تعریف و اجرایی شد و در آذرماه سال 97 با حضور معاون اول وقت رییس جمهور رونمایی شد و در همین راستا نیز قراردادی با شرکت نفت فلات قاره ایران به مبلغ 49227 میلیون ریال جهت زیست پالایی در جزیره لاوان منعقد شد که با موفقیت کامل انجام شده است. نشاسته حفاری: با توجه به نیاز صنعت نفت به نشاسته‌های حفاری جهاددانشگاهی در راستای تأمین بخشی از نیاز صنعت مذکور، نسبت به تعریف طرح فناورانه "طراحی و ساخت واحد قابل‌حمل تولید نشاسته حفاری باقابلیت تحمل دمایی زیاد" اقدام کرده و در حال حاضر خط تولید نشاسته حفاری با ظرفیت 1000 تن در سال راه‌اندازی شده است و آمادگی تولید نشاسته‌های حفاری متناسب با نیاز صنایع متقاضی را دارا است. احیای چاه‌های کم بازده: با توجه به‌ضرورت احیا چاه‌های متروکه و خارج از مدار تولید و همچنین استفاده از فناوری‌های جدید در زمینه احیای چاه‌های کم بازده، جهاددانشگاهی مجوز شرکت در طرح احیاء چاه‌های کم بازده را اخذ کرده و توانسته است استانداردهای موردنیاز پارک علم و فناوری و نوآوری شرکت ملی نفت را کسب کند و در حال حاضر قرارداد احیا 5 حلقه چاه کم بازده نیز در حال واگذاری به جهاددانشگاهی است. ماده میکروبی امحاء کننده لکه نفتی آب سطحی Bio-OSD: با توجه به نیاز صنعت نفت بهBioOSD جهت امحا کردن لکه‌های نفتی در محیط‌های دریایی، جلوگیری از تأثیر لکه‌های نفتی بر سواحل و تسریع روند تجزیه بیولوژیکی ترکیبات نفتی در دریا، جهاددانشگاهی در راستای تأمین بخشی از نیاز صنعت مذکور، ضمن دستیابی به دانش فنی تولید محصول، نسبت به انعقاد قرارداد با شرکت نفت فلات قاره ایران به ارزش 540.000 میلیون ریال جهت تولید و تحویل 100 تن از محصول مذکور به آن شرکت اقدام کرده است.
از تولید سیستم رانش قطار مترو تا ساخت چراغ‌های فرودگاهی سیستم رانش و سامانه کنترل و نظارت قطار مترو؛ موتورترکشن؛ ساخت چراغ‌های فرودگاهی و منبع جریان نیز جز فعالیت‌های این نهاد در حوزه حمل‌ونقل ریلی به شمار می‌رود. سیستم رانش و سامانه کنترل و نظارت قطار مترو: در این خصوص "ساخت سیستم رانش یک دستگاه قطار هفت واگنه مترو" در قالب قراردادی بین شهرداری تهران، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، جهاددانشگاهی و چندین شرکت دانش‌بنیان اجرا شد و توسط رئیس‌جمهور وقت در تاریخ 19/01/1400 رونمایی شد. گفتنی است، در راستای تجاری‌سازی موضوع مذکور در حال حاضر اقدامات لازم جهت انعقاد قرارداد طراحی و ساخت سیستم رانش 113 واگن با شرکت واگن سازی تهران در حال انجام بوده و طرح فناورانه "طراحی و ساخت سیستم رانش قطارهای پرسرعت" نیز در راستای اجرای طرح مذکور تعریف و در قالب طرح‌های فناورانه این نهاد در حال اجرا می‌باشد. موتورترکشن: جهاددانشگاهی به دانش فنی ساخت موتورهای ترکشن که از تجهیزات استراتژیک حوزه حمل‌ونقل ریلی می‌باشد دست‌یافته و در همین خصوص نیز قراردادی به مبلغ یکصد میلیارد تومان با شرکت مهندسی و ساخت لکوموتیو مپنا جهت تحویل 100 دستگاه با توان 600kV منعقد شده است که در حال اجرا می باشد. ساخت چراغ های فرودگاهی و منبع جریان: دانش فنی و طراحی و ساخت این موضوع در این نهاد بومی‌شده و در حال حاضر این نهاد در آستانه انعقاد قرارداد با شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران جهت ساخت و تحویل تعداد 3000 دستگاه چراغ فرودگاهی و 80 دستگاه منبع جریان و ادوات مربوطه است.
تولید گیربکس‌های اتوماتیک و کاتالیست های سرامیکی و فلزی پروژه‌های طراحی، ساخت و تولید گیربکس‌های اتوماتیک؛ کاتالیست های سرامیکی و فلزی؛ ساخت مونولیت سرامیکی کاتالیست خودرو؛ تولید مبدل های کاتالیستی پایه فلزی؛ استحصال فلزات گرانبها از کاتالیست های مستعمل خودرویی نیز از فعالیت‌های واحدهای سازمانی این نهاد در زمینه حمل‌ونقل خودرویی است. در راستای تفاهم‌نامه منعقد شده با شرکت ایران‌خودرو چندین پروژه جهت اجرا به این نهاد واگذار شد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به پروژه‌های "طراحی، ساخت و تولید TCU گیربکس AMT6"، " پژوهش، طراحی، ساخت تجهیزات و توسعه کاربردهای خودروهای متصل شرکت ایران‌خودرو" اشاره کرد که قراردادهای مذکور در حال اجرا هستند. همچنین با توجه به اهمیت و نیاز صنایع خودروسازی به سیستم الکترونیکی کنترل موتور خودرو (ECU)، طراحی و ساخت این تجهیز نیز در قالب طرح‌های فناورانه در جهاددانشگاهی تعریف شده و در حال اجرا است.
کاتالیست های سرامیکی و فلزی: در راستای ضرورت و نیاز شرکت‌های خودروسازی به کاتالیست های سرامیکی و فلزی و نیز به جهت کمک به حفظ محیط‌زیست کشور، دو طرح در قالب طرح‌های فناورانه با عناوین " تدوین دانش فنی ساخت مونولیت سرامیکی کاتالیست خودرو" و " دستیابی به دانش فنی تولید مبدل های کاتالیستی پایه فلزی" در جهاددانشگاهی تعریف و در حال اجرا است.
در حال حاضر طرح فناورانه "تدوین دانش فنی ساخت مونولیت سرامیکی کاتالیست خودرو" در مرحله آماده‌سازی محل احداث کارخانه در استان یزد و نیز خرید و تحویل گیری تجهیزات و ماشین‌آلات خط تولید از کشور چین است که پس‌ازآن تست های گرم و راه‌اندازی خط تولید مونولیت سرامیکی آغاز خواهد شد.
در خصوص طرح فناورانه "دستیابی به دانش فنی تولید مبدل های کاتالیستی پایه فلزی" نیز دستگاه‌های مربوطه (فرم دهی، تابانیدن و پوشش دهی) طراحی و ساخته‌شده و در مرحله تولید نمونه واش کوت شده (پوشش دهی) بوده و در مراحل پایانی اجرای خود قرار دارد. استحصال فلزات گرانبها از کاتالیست های مستعمل خودرویی: با توجه به عدم وجود معادن فلزات گران بها در ایران و عدم فروش آن ها به دلیل تحریم و نیز به جهت جلوگیری از آلودگی محیط زیست، طرح فناورانه "استحصال فلزات پلاتین، پالادیوم و ردیوم به منظور استفاده در تولید 300 هزار عدد کاتالیست خودرو" در راستای تکمیل زنجیره فناوری کاتالیست های خودرو تعریف و در حال اجرا است و پس از راه اندازی، امکان بازیابی و استحصال فلزات گران بها شامل پلاتین، پالادیوم و ردیوم از کاتالیست‌های مستعمل خودرویی وجود دارد.