وضعیت خودکفایی در کالاهای اساسی چگونه است؟ / طرح ناکام 7 سال پیش

در سالهای اخیر بحث خوداتکایی در تولید کالاهای اساسی به دفعات مطرح و برای آن، برنامه های متفاوتی تدوین و اجرا شده که هیچ کدام نیزموفق نبوده وهم اکنون در اکثر زمینه ها وابستگی زیادی وجود دارد.

به گزارش خبرنگار مهر، طی سالهای اخیر رهبر انقلاب تاکید ویژه ای بر بحث خودکفایی در محصولات استراتژیک کشاورزی داشتند و همواره این موضوع را پیگیری کرده‌اند. ایشان امسال نیز در سخنرانی نوروزی خود بر این مساله تاکید و عنوان کردند: «مسئله کشاورزی و دامداری بسیار مهم است و کشور باید در محصولات پایه غذایی همچون گندم، جو، ذرت، خوراک دام و دانه‌های روغنی به امنیت کامل و خودکفایی لازم دست پیدا کند.»

ایشان دستیابی به این هدف را با توجه به وسعت سرزمینی و فراوانی دشت‌های حاصلخیز در کشور ممکن دانستند و گفتند: «متأسفانه بخش کشاورزی جزو وابسته‌ترین بخش‌های کشور به واردات است که این وضع حتماً باید تعدیل شود.» با توجه به تأکیدات رهبر انقلاب، شرایط تحریم و جنگ اقتصادی و همچنین وضعیت جهان و جنگ روسیه و اوکراین و افزایش شدید قیمت جهانی مواد غذایی کشور چاره‌ای جز دستیابی به این سیاست‌ها ندارد هر چند که طی سالهای گذشته اهمال کاری‌های گسترده‌ای در این حوزه نیز انجام شده اما باید با شناخت ظرفیت‌ها و توانمندی‌های داخلی و با بهره گیری از روش‌های نوین کشت و تولید در این مسیر حرکت کرد.

تدوین طرح خوداتکایی برای 8 کالای اساسی، طرح‌هایی که ناکام ماندند!

آخرین باری که وزارت جهاد کشاورزی برای خودکفایی در محصولات اساسی برنامه جامعی ارائه کرد حدوداً مربوط به 7 سال قبل است که آن زمان نیز وزارت جهاد کشاورزی به دنبال تأکیدات مقام معظم رهبری برای 8 کالای اساسی شامل برنج، جو، گندم، حبوبات، پنبه، چغندر قند، ذرت و دانه‌های روغنی برنامه خوداتکایی تدوین کرد که در سالهای ابتدایی نیز دستاوردهای تقریباً خوبی در این زمینه‌ها حاصل شد اما به تدریج به دنبال اتخاذ سیاست‌های نادرست، طرح‌ها یا دچار عقب ماندگی شدند و یا اینکه به طور کل شکست خوردند و در حال حاضر ما تقریباً در همه زمینه‌ها وارد کننده هستیم و در برخی کالاها میزان وابستگی بسیار بالا است.

وابستگی شدید کشور به خارج از کشور در اکثر کالاهای اساسی

براساس آمارهای ارائه شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی، سرانه مصرف آرد گندم در حال حاضر 146 کیلوگرم در سال است. با جمعیت 85 میلیون نفر و مصرف سرانه فعلی نیاز کشور به گندم حدود 14.5 میلیون تن است.

میزان تولید در سال‌هایی که شرایط مطلوب باشد در همین حدود است اما در شرایط خشکسالی فعلی میزان تولید حدود9 تا 9.5 میلیون تن که و میزان نیاز به واردات با احتساب ذخایر راهبردی حدود 6 تا 8 میلیون تن است. میزان نیاز کشور به جو نیز برای تولید محصولات دام و طیور حدود 6.5 تا 7 میلیون تن و میزان تولید بین 2.5 میلیون تن تا 3 میلیون تن است همچنین سالانه نیاز به واردات بین 3 تا 3.5 میلیون تن جو برای تأمین کسری داریم.

همچنین درباره ذرت هم میزان نیاز برای تولید محصولات طیور حدود 10 میلیون تن و سایر مصارف (صنایع فروکتوزی) حدود یک میلیون تن است ضمن اینکه تولید داخل حدود یک میلیون تن و نیاز به واردات 10 میلیون تن است.

علاوه بر این سرانه مصرف روغن نیز در حال حاضر 23 کیلوگرم در سال و توصیه وزارت بهداشت در این زمینه 13 کیلوگرم است. با احتساب جمعیت 85 میلیون نفر و مصرف سرانه فعلی میزان نیاز حدود 2 میلیون تن روغن و همچنین میزان تولید روغن از محل داخل حدود 120 هزار تن است.

سرانه مصرف شکر نیز در حال حاضر 26 کیلوگرم در سال است همچنین توصیه وزارت بهداشت 14.5 کیلوگرم است. با احتساب جمعیت 85 میلیون نفر و مصرف سرانه فعلی نیاز به شکر حدود 2.2 میلیون تن شکر و تولید از محل داخل بین 1.6 تا 1.8 میلیون تن است.

همچنین مصرف سرانه گوشت مرغ در حال حاضر حدود 31 کیلوگرم در سال است (ضمن اینکه اکثر نهاده‌های مورد استفاده هم وارداتی هستند) توصیه وزارت بهداشت حدود 17 کیلوگرم است، میزان نیاز داخل حدود 2.6 میلیون تن و میزان تولید حدود 2 میلیون و 650 هزار تن است.

در سال 1400 چقدر کالای اساسی وارد کشور شد؟

جدول زیر جزئیات واردات شش قلم کالای اساسی شامل روغن خام، دانه‌های روغنی، کنجاله سویا، جو، ذرت و گندم را نشان می‌دهد.

بر این اساس در 12 ماهه سال 1400 مجموع ثبت سفارش واردات این شش قلم کالا 16 میلیون و 530 هزار و 407 تن، تخصیص ارز آنها 10 میلیارد و 816 میلیون و 758 هزار یورو، تأمین ارز انجام گرفته 9 میلیارد و 925 میلیون و 595 هزار یورو، ارزش تخصیص 9 میلیارد و 827 میلیون و 721 هزار یورو و وزن ترخیص 25 میلیون و 219 هزار و 319 تن بوده است.

بررسی آمارهای فوق نشان می‌دهد که وضعیت قابل قبولی حتی درباره میزان خوداتکایی محصولات اساسی وجود ندارد و آنچنان که باید توجه جدی به این مساله نشده و همه چیز بیشتر در حد شعار و برنامه نویسی بوده تا عملگرایی و اجرای صحیح. بنابراین ضروری است که مسئولان مربوطه در ابتدای امر با شناخت ظرفیت‌های کشور، برنامه ریزی دقیق و کارشناسی شده انجام دهند و بعد از آن این برنامه را به مرحله اجرا برسانند.