پایان بن بست یا تداوم بلاتکلیفی در اردوگاه اصلاحات؟
جریان اصلاحات در آستانه برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی با تشکل های مختلفی پا به میدان گذاشته است. در این گزارش آخرین آرایش سیاسی اصلاح طلبان را مرور می‌کنیم.
به گزارش مشرق، «بلاتکلیفی» این شاید بهترین توصیف از حال و روز این روزهای اصلاح طلبان باشد. اصلاح طلبانی که کمتر از 7 هفته به انتخابات هنوز موضع خود و کم و کیف ورودشان به کارزار انتخابات مجلس را مشخص نکرده اند. اگر یک دورنما از اظهارات و کنشگری های چهره ها و فعالان اصلاح طلب داشته باشیم، خواهیم دید که به طور کلی دو تفکر درباره انتخابات 1402 مجلس در این جریان وجود دارد؛ گروهی که به نظر هسته سخت اصلاح طلبان را تشکیل می دهند، ساز ناامیدی درباره انتخابات می‌زنند و در مقابل گروه دیگر بر مشارکت در انتخابات تاکید دارند. هسته سخت اصلاح‌طلبان چه می‌گویند؟ نخست به سراغ گروه اول برویم، گروهی که به نظر متشکل از اصلاح‌طلبان مشارکتی، اتحاد ملتی و بخشی از عناصر اصلاح‌طلبی که به احزابی چون اعتماد ملی نزدیک‌اند. در یک ارزیابی کلی این گروه تمایل دارند این گونه القا کنند که تحرک انتخاباتی خاصی نداشته و تصمیم روشنی هم برای این که می خواهند چه کنند نیز ندارند.
اوایل تابستان امسال، جبهه اصلاحات در یک اقدام پر سر وصدا دست به پوست اندازی زد، ساختار خود را بازسازی و با انتخاب دبیرکل و اعضای جدید، فعالیت خود را آغاز کرد. آذر منصوری رئیس جبهه شد و محسن هاشمی، فاطمه سعیدی، محسن آرمین، فخرالسادات محتشمی‌پور، آذر منصوری، محسن امین‌زاده، بهزاد نبوی، اسماعیل گرامی‌مقدم، محمد مقدم، بدرالسادات مفیدی، عماد بهاور، حسن رسولی، غلامرضا ظریفیان، محمدرضا جلایی پور و صمدی معروف، عضو حقیقی مجمع عمومی جبهه اصلاحات شدند. 31 حزب هم عضو حقوقی جبهه اصلاحات شدند.
تحولی که نشان می داد، قرار است این جریان برخلاف رویکردی که در انتخابات سال 98 مجلس گرفت، با عزمی جزم وارد انتخابات 1402 شود، اما کمی بعد و در مقطع ثبت‌نام انتخابات مجلس، جبهه اصلاحات اعلام کرد، توصیه‌ای برای حضور در انتخابات ندارد و افراد براساس تشخیص خود عمل کنند. پس از بررسی صلاحیت داوطلبان هم آن ها اعلام کردند که چهره شاخصی در انتخابات ندارند. اصلاح‌طلبان ادعا کردند که شرایط برای حضور در انتخابات و مشارکت سیاسی فراهم نیست و در بررسی صلاحیت سخت‌گیری زیادی شده و صلاحیت همان تعداد محدودی از این جریان هم که ثبت نام کرده بودند، تایید نشده است.
در همان برهه آذر منصوری در اظهاراتی و استفاده از عبارتی با عنوان گفتمان نوفل‌لوشاتو گفته بود: «اولین هدف اصلاح‌طلبان از شرکت در ادوار انتخابات، احیای لوازم جمهوریتی بود که دال اصلی گفتمان امام خمینی (ره) در نوفل‌لوشاتو شکل گرفت، اما از انتخابات 98 و 1400 شاهد آن هستیم که نظارت استصوابی آن‌چنان دایره انتخاب مردم را تنگ کرده که پایگاه رأی اصلاح‌طلبان که تا پیش از این با فراخوان این جریان در صحنه حضور پیدا می‌کردند، نسبتی بین رأی خود و نهادهای انتخابی و صندوق رأی نمی‌بینند.» او می‌افزاید: «این مسئله، بیش و پیش از آن که برای اصلاح‌طلبان ناخوشایند باشد، باید آن را هشداری به حاکمیت تلقی کرد که تلاشی برای تامین لوازم مشروعیت سیاسی خود به خرج نداده و گویی رأی اکثریت جامعه مبنایی برای مشروعیت سیاسی قلمداد نمی‌شود. این رویکرد و نگاه نسبت به مهم‌ترین عرصه دخالت مردم در سرنوشت خود می‌تواند برای امروز و آینده ایران خطرناک باشد.» محمدعلی ابطحی عضو مجمع روحانیون مبارز نیز با اشاره به برگزاری جلسه اواخر مهرماه این مجمع نوشت:«در جلسه بحث های خوبی شد. خانم آذر منصوری رئیس این جبهه از کارهایی که کرده اند، حرف زد. نکته قابل توجه این بود که درباره انتخابات قرار نیست زود تصمیم شان را اعلام کنند. واقعا چه عجله ای؟... اما اتفاقات سال گذشته نشان داد که براندازان هم نمی‌توانند موفق شوند. از سوی دیگر نمی‌شود در برابر رفتار حکومت هم که در بسیاری از موارد سیاست‌ها و رفتار غلطی دارد، ساکت بود. دو طرف نمی‌گذارند اصلاح امور محور باشد.
میانه‌ترین جریان و واقع بین‌ترین آن باز هم عملا اصلاحات است، اما اصلاح‌طلب‌ها نه بر حاکمیت اثر دارند و نه در بین مردم سخنانشان شنیده می شود.» موضوعی که نشان می داد حداقل جریان حاکم بر جبهه اصلاحات تمایلی به حضور در انتخابات ندارد و همچون انتخابات 98 تصمیم در این زمینه را به خود احزاب واگذار کرد. انگاره ای که اگرچه فضای سیاسی و اظهارنظرهای متناقض فعالان اصلاح طلبی بر آن مهر تایید می زد، اما در اوایل زمستان جواد امام سخنگوی جبهه اصلاحات درباره فعالیت انتخاباتی جبهه اصلاحات اعلام کرد که «هنوز تصمیمی درخصوص انتخابات در این جبهه گرفته نشده است.» اوج گرفتن بلاتکلیفی در جریان اصلاحات میان اصلاح‌طلبان گرایش‌های مختلفی برای حضور در انتخابات وجود دارد. برخی احزاب تمایلی به حضور تشکیلاتی در انتخابات ندارند و برخی احزاب معتقدند که باید در انتخابات حضور یافت، حتی اگر احتمال موفقیت کم باشد.
علیرضا خامسیان از چهره‌های سیاسی و رسانه‌ای اصلاح‌طلب درباره این گرایش‌ها گفت:«یک دیدگاه معتقد به جامعه‌محوری بوده و معتقد است باید از صندوق رای فاصله گرفت و بیرون از قدرت سیاسی به دنبال تقویت نهادهای مدنی بود. دیدگاه دیگر معتقد است که باید کنش سیاسی از طریق صندوق رای انجام شود. حزب اتحاد ملت در دیدگاه جامعه‌محور و حزب کارگزاران در دیدگاه صندوق محور قرار دارند، البته افرادی از اتحاد ملت در انتخابات ثبت‌نام کرده‌اند که بیانگر نگاه‌های مختلف به موضوع جامعه محور بودن جریان اصلاحات است.» خامسیان با تایید دیدار عارف با استانداران ادوار اعلام کرده که «او استانداران ادوار را به حضور در انتخابات تشویق کرده است.» وی درباره احتمال ارائه لیست از سوی عارف گفت:«این مسئله قابل پیش بینی نیست. باید ببینیم جریان اصلاحات به سمت ارائه لیست می رود یا نه و آیا اصلا کاندیدی باقی می‌ماند که لیست بسته شود یا نه؟» سعید نورمحمدی سخنگوی حزب ندای ایرانیان با انتقاد از گرایش جامعه‌محور در جریان اصلاحات اظهار کرد: «این دسته از دوستان دروغ می‌گویند. جامعه محوری تعریف مشخصی دارد.
یک جریان سیاسی و حزب سیاسی که هیچ ارتباطی با جامعه ندارد، نمی‌تواند مطالبات جامعه را مطرح نکند، اما ادعای جامعه محوری داشته باشد. درحال حاضر جامعه محوری، دروغ بخشی از احزاب اصلاح‌طلب برای تئوریزه کردن مخالفت شان با جریانی است که اعتقاد دارند نباید صندوق‌های رای را رها کرد. در شرایط کنونی در جبهه اصلاحات تعدادی حزب وجود دارد که در تمام اتفاقات سال گذشته حتی یک بیانیه در حمایت از حقوق شهروندان نداده‌اند، اما در جلسه جبهه اصلاحات صدای بلندی دارند که ما جامعه محور هستیم و مثلا حزب ندای ایرانیان و کارگزاران صندوق محور هستند. چطور می‌شود یک حزب در مهم‌ترین مسائل که باید بیانیه دهد، سکوت می‌کند، اما ادعای جامعه محوری دارد؟» سازندگی علیه بلاتکلیفی اصلاح طلبی در کنار رویکرد اعتراضی احزابی نظیر اعتماد ملی و ندای ایرانیان، کارگزارانی ها اما منتظر تصمیم گیری جبهه اصلاحات نمانده و عزم خود را برای مشارکت در انتخابات جزم کرده است.
این حزب در انتخابات مجلس یازدهم هم لیست خود را ارائه کرد و مجید انصاری را در سر لیست خود قرار داد، اما موفقیتی به دست نیاورد. در انتخابات آن سال که بهزاد نبوی، رئیس جبهه اصلاحات بود، نگاه کارگزاران به رغم اتحاد ملتی‌ها این بود که در هر حالتی نباید از صندوق رأی قهر کنیم، ولو با مشارکت محدود، باید به‌عنوان یک حزب و جریان سیاسی در انتخابات شرکت داشته باشیم و سهم خود را از مجلس کسب کنیم. از این جهت بود که آن ها لیستی مستقل در انتخابات هم دادند و به سهم خود تلاش کردند به هر صورت در صحنه سیاست باقی بمانند و خودحذفی نکنند. اکنون هم این حزب به ارائه لیست انتخاباتی خود فکر می کند و شنیده ها حکایت از آن دارد که حزب سازندگی لیست خود را با نام یاران هاشمی نهایی کرده است.
لیستی که گفته می شود آلترناتیو اصلاح‌طلبان میانه‌رو در برابر اصلاح‌طلبان رادیکال خواهد بود. به باور برخی کارشناسان، میانه‌روها اعتقاد دارند که این لیست نه تنها زمینه کار فراکسیونی در مجلس است، بلکه می‌تواند پایه حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات سال 1404 نیز باشد. محسن هاشمی معتقد است شرایط برای تشکیل و موفقیت ائتلاف میانه‌روها به شدت سخت شده و با این حال هنوز ممکن است با الگوگیری از مدل سیاست‌ورزی مرحوم هاشمی‌رفسنجانی، به میدان آمد و این ائتلاف را به پیروزی رساند. کارگزارانی ها با اتخاذ رویکرد اعتدالی، در این مسیر، ابایی از ائتلاف با جریان های راست میانه و جریان اعتدال ندارند. کنشگری که حتی اگر در انتخابات 1402 ثمر بخش هم نباشد (که با طرح ائتلاف بعید به نظر می رسد) ثمره بزرگ تری به همراه دارد و آن این که جایگاه کارگزاران در جبهه اصلاحات را ارتقا خواهد داد. امید حامیان روحانی به کرسی‌های سبز بهارستان در این میان اما نباید از جریان اعتدال غافل شد. جریانی که اگرچه در اردوگاه اصلاح طلبی تعریف نمی شود، اما پس از انتخابات سال 92؛ یک پیوند نانوشته و البته اثرگذار با اردوگاه اصلاح طلبی پیدا کرده است. آنان که منتسب به دولت یازدهم و دوازدهم هستند، به صورت جدی وارد انتخابات مجلس شورای اسلامی شده اند.
فعلا تا این مرحله از بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات، 10 نفر از اعضای شورای مرکزی اعتدال و توسعه در تهران تایید صلاحیت شده اند. به نظر می رسد شاید حزب اعتدال و توسعه که مهم ترین حامی حسن روحانی محسوب می‌شود به دنبال ائتلاف با سایر نیروهای همسو باشد. محمدباقر نوبخت دبیرکل این حزب در این زمینه اظهار کرده است:«من برمی‌گردم به خود حزب اعتدال و توسعه که رسماً اعلام کردیم ما از این فرصت استفاده می‌کنیم و وارد می‌شویم که نه تنها از نیروهای شایسته درون حزبی خودمان استفاده بکنیم، بلکه از سایرین هم استفاده بکنیم، چون ما همیشه یک مقدار فراتر از بحث حزب عمل می‌کنیم، یعنی اعتقادمان این است که حزب ما تمامیت خواه نباید باشد.» البته نوبخت اعلام کرده است که ایجاد لیست ائتلافی با ترکیبی از اصولگرایان معتدل و جریان اصلاح طلبان معتدل یا حضور مستقل حزب در انتخابات تا یک ماه آینده مشخص می‌شود. در جمع‌بندی باید اشاره کرد که جبهه اصلاحات هم هنوز تصمیمی مشخص برای نحوه حضور در انتخابات نگرفته است و حالا باید منتظر ماند و دید که آیا به شکلی منسجم وارد انتخابات خواهند شد یا سناریوی سال 98 را تکرار خواهند کرد.
منبع: روزنامه خراسان
