پتانسیل بالای شور ورزی در نوار ساحلی جنوبی کشور / راهکاری مطمئن برای کاهش تنش آبی در ایران

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، مجتبی پورمقدم، کارشناس مدیریت منابع آب در نشستی خبری اظهار داشت: میزان آب تجدیدپذیر کشور، حدود 100 میلیارد مترمکعب در سال است و بر اساس برآوردهای صورت گرفته در سال 95، سرانه آب تجدیدپذیر کشور به ازای هر نفر در سال 1450 مترمکعب است.

وی افزود: همچنین سرانه آب مصرفی کشور 1247 مترمکعب به‌ازای هر نفر در سال است و از نظر سرانه مصرفی، مشابه امریکا و استرالیا هستیم اما از نظر میزان سرانه آب تجدیدپذیر و مقایسه این رقم، با سرانه آب مصرفی، وضعیت مناسبی نداریم.

پورمقدم با بیان اینکه "از تقسیم سرانه آب مصرفی بر سرانه آب تجدیدپذیر، به میزان مصرف آب تجدیدپذیر کشور می‌رسیم"، گفت: نسبت سرانه مصرف بر سرانه آب تجدیدپذیر کشور بر اسا آخرین برآوردهای صورت گرفته در سال 95 بالغ بر 86 درصد بوده است، یعنی ما 86 درصد منابع آب تجدیدپذیر کشور را در طول سال مصرف می‌کنیم.

وی ادامه داد: بر اساس گزارش اعلامی از سوی فائو، مصرف بیش از 40 درصد منابع آب تجدیدپذیر، یک فاجع9ه است و نباید بیش از 40 درصد آب تجدیدپذیر برای مصرف، برنامه ریزی شود؛ این درحالی است که ما بیش از 2 برابر سقفی که باید برنامه‌ریزی مصرف شود را مصرف می‌کنیم.

این کارشناس مدیریت منابع آب تصریح کرد: در نتیجه مصرف 86 درصدی آب تجدیدپذیر کشور، تالاب‌های و رودخانه‌های ما خشک شده و نتیجه این اقدام، دیگر خشکسالی طبیعی نیست، بلکه دچار خشکسالی القایی شده‌ایم.

وی افزود: کشاورزی حدود 90 تا 92 درصد مصرف آب کشور را به خود اختصاص داده و با وجود اینکه مباحثی چون آبیاری‌های نویت، تحت فشار و... در بخش کشاورزی اجرا شد، میزان مصرف آب در این بخش در مجموع کاهش پیدا نکرد، چرا که شاهد توسعه عرضی سطوح زیر کشت بودیم؛ درحالی که قرار بر این بود با تغییر سیستم‌های آبیاری، از مصرف آب بخش کشاورزی کاسته شده و آب صرفه‌جویی شده برای طبیعت و احیای آن، تخصیص یابد.

پورمقدم با بیان اینکه "راهکار تولید آب ضرورتی انکارناپذیر است"، گفت: نسبت آب تولیدی از روش‌های نامتعارف به مقدار مصرف، بسیار کم است، برای همین تولید آب از روش‌های نامتعارف، راهکار مناسبی برای رفع تنش‌های آبی نیست.

وی ادامه داد: باید میزان مصرف آب در بخش کشاورزی را کاهش داده و آب را در طبیعت آزاد کنیم، در این صورت اگر بتوانیم از آب شور دریا چیزی تولید کنیم و محصول آن در بازار مصرف، جای خود را باز کرده و از تقاضای برخی محصولات کشاورزی متعارف کاسته شود، آبی برای طبیعت خواهیم داشت که این کار با شورورزی امکان پذیر خواهد بود.

این کارشناس مدیریت منابع آب با اشاره به سیاست‌های کلی جمعیت که به استقرار و پایدارسازی جمعیت در نوار ساحلی تأکید دارد، گفت: برای پایدارسازی نواحی مرزی و ساحلی کشور، باید منافع کشور به صورت عادلانه در این نواحی توزیع شود و ایجاد اشتغال پایدار، از مهمترین اقدامات در این زمینه خواهد بود که به استقرار و پایدارسازی جمعیت و رونق نوار ساحلی منجر می‌شود؛ ارزان‌ترین روش ایجاد اشتغال نیز کشاورزی است.

وی افزود: توسعه نوار ساحلی در جهت تحقق اهداف پدافند غیرعامل است و هرچه توسعه نوارساحلی بیشتر محقق شود، بیشتر به رونق اقتصادی کشور کمک خواهد کرد.

پورمقدم با بیان اینکه "کل اراضی پایان سدها شامل احداث شدها‌ها، در دست احداث‌ها، با اسناد آماده و در دست مطالعه، بر اساس اطلاعات استخراجی سال 92 بالغ بر 4 میلیون و 110 هزار هکتار است"، اذعان داشت: کشاورزی متعارف نزدیک به جداکثر ظرفیت توسعه زیرکشت است، اما می‌توانیم با کشاورزی نامتعارف، به رونق تولید در این بخش اقدام کنیم.

وی ادامه داد: در جنوب کشور بحث کانون‌های داخلی تولید ریزگرد مطرح است که شور ورزی با ایجاد فضای سبز می تواند کانون‌های داخلی ریزگرد را غیرفعال کند؛ عدالت در برخورداری، توسعه یافتگی، اشتغال‌زایی و پایداری مرزها از نتایج شور ورزی است.

این کارشناس مدیریت منابع آب، استفاده از آب‌های نامتعارف را راهکاری موثر برای توسعه نوار ساحلی کشور برشمرد و گفت: کشاورزی پایدار و ئتولید محصولات در محیط‌های شور، یک فن‌آوری با رویکرد زیست محیطی و بهره‌برداری اقتصادی و پایدار از منابع آب و خاک کشور، تعریف درست شور ورزی است.

وی افزود: آب‌های با شوری بیش از 12 هزار میکروموس بر سانتیمتر برای کشاورزی رایج مناسب نیست اما برای شور ورزی، آبی مورد استفاده قرار می‌گیرد که درجه شوری آن بیش از این میزان است؛ شوری آب دریای آزاد حدود 46 هزار واحد است، این عدد در چابهار 53 هزار واحد و در بندرعباس 58 هزار واحد و در بوشهر 67 هزار میکروموس بر سانتیمتر است و می‌توان از این آب بسیار شور، برای تولید محصولات مختلف استفاده کرد.

پورمقدم با بیان اینکه "شور ورزی رقیب کشاورزی معمولی و متعارف نیست"، گفت: می‌توان با توسعه شور ورزی، دانه‌های روغنی، کود کشاورزی، علوفه مناسب دام و محصولاتی را تولید کرد که کاربردهای مختلفی در صنایع دارویی و غذایی دارند.

وی ادامه داد: هیچ‌زمانی بیش از 8 درصد روغن مورد نیاز کشور که در سال 95 بالغ بر یک میلیون و 200 هزار تن بوده را در داخل کشور تولید نکرده‌ایم و بیش از 90 درصد روغن کشور از خارج تأمین می‌شود، درحالی که با استفاده از شور ورزی، از آب شور دریا می‌توان دانه‌های روغنی مرغوبی به تولید رساند که بخش قابل توجهی از نیاز روغن کشور را پوشش دهد.

این کارشناس مدیریت منابع آب خاطرنشان کرد: کشورهای حوزه خلیج فارس به بحث شور ورزی ورود کرده‌اند و در عربستان نخل‌هایی کاشته شده که با آبی با درجه شوری 10 هزار میکروموس بر سانتیمتر، خرما تولید می کند؛ این اقدام مشترک icba دبی با وزارت کشاورزی عربستان است که 8 گونه نخل شورپسند در این کشور کشت و بهره برداری می‌شود.

وی افزود: همچنین در کشورهای مکزیک و اریتره، نمونه‌های موفق و با مقیاس بالا، شور ورزی توسعه یافته و گیاهانی با کاربری‌های متعدد به تولید رسیده اند.

پورمقدم با بیان اینکه "در ایران نیز طرح مطالعات توسعه سواحل جنوب کشور از طریق شور ورزی در سال 94 کلید خورد"، گفت: از سال 94 تا سال 97، 11 مزرعه شور ورزی در نوار ساحلی کشور ایجاد شد و نتایج بسیار مثبتی در تولید محصولات شورپسند داشته‌ایم اما متأسفانه با وجود نتایج مثبت این طرح که تلاشی شبانه روزی برای این اقدام دانش بنیان صورت گرفت، از سال 97 با قطع ردیف بودجه، دیگر شاهد ادامه آن نبودیم، درحالی که در سال 97 معیارهای طراحی نیز از نتایج مطالعات استخراج شده و آمخاده اجرا در مقایس‌های بزرگ‌تر بودیم.

وی ادامه داد: 34 میلیون هکتار اراضی شور در ایران داریم که با در نظرگیری ظرفیت نوار ساحلی، 1.5 میلیون هکتار زمین در نوار ساحلی جنوبی کشور با پتانسیل مناسب شور ورزی داریم.

این کارشناس مدیریت منابع آب خاطرنشان کرد: شور ورزی نیاز کشور بوده و حرکت به این سمت در آینده، اجتناب ناپذیر است و توسعه نوار ساحلی کشور با شور ورزی، علاوه بر هم‌گرایی بالا با محیط زیست، کمک به منابع آبی و راهکاری موثر برای کاهش تنش آبی کشور، اشتغال‌زایی خوبی برای مردم محلی داشته و به پایدارسازی و توسعه جمعیت در نوار ساحلی کشور کمک موثری خواهد کرد.

وی افزود: با تلاش‌های بسیار در این زمینه و انجام مطالعات و پیاده‌سازی در مرحله آزمایشی، متخصصان کشور به بلوغ فکری در این زمینه رسیده‌اند و می‌توان با توجه به موضوع مهم شور ورزی و پتانسیل بالای آن در نوار ساحلی جنوب کشور، دستاوردهای بسیار آن را محقق کرد.