پول حاجی‌ها چه می‌شود؟

87 هزار و 550 حاجی ایرانی در انتظار حج بودند اما با لغو این مراسم برای شهروندان خارج از عربستان، نوبت این زائران هم به حج آینده موکول شد. سازمان حج کشورمان اعلام کرده است 95 درصد این زائران برای حج 99 ثبت‌نام کرده بودند که هر یک در قسط اول، 25 میلیون تومان پرداخته‌اند، رقمی بالغ بر 2079 میلیارد تومان. حالا با لغو حج، سرنوشت این پول برای حاجی‌ها مورد سوال است.

به گزارش ایسنا، اگرچه عربستان با تصمیمی که برای برگزاری مراسم «حج محدود» گرفت، زیان مالی تا 6 میلیارد دلاری را متحمل خواهد شد، اما مسؤولان حج ایران می‌گویند این خسارت متوجه زائران ایرانی، دولت ایران و حتی سایر کشورها نخواهد شد، مشروط بر این‌که در قرارداد با عربستان بند «فورس‌ماژور» و یا شرایط اضطراری وجود داشته باشد.

علی‌رضا رشیدیان رییس سازمان حج و زیارت 19 فروردین‌ماه درحالی که این احتمال مطرح بود عربستان مراسم حج را لغو کند، گفته بود: در قرارداد با طرف‌های خدمات‌دهنده عربستانی، بندی با عنوان شرایط «فوق‌العاده» و اضطراری وجود دارد که در صورت برگزار نشدن حج، قرارداد مربوط به خدمات، به سال بعد منتقل شده و از این ناحیه ضرری متوجه زائران ایرانی نمی‌شود.

او این نکته را یک‌بار دیگر، به تازگی یادآور شده است: ایران در هیچ یک از قراردادهایی که برای حج بسته (مسکن، حمل و نقل درون‌شهری و...) مکلف به پرداخت هزینه‌ای به طرف سعودی نیست؛ چرا که در تمام آن قراردادها بند «فورس‌ماژور» وجود دارد و اگر به هر علتی دولت عربستان مانع از حضور حجاج ایرانی شود، دولت ایران هیچ تعهدی بابت پرداخت به طرف عربستانی نخواهد داشت، اما از طرف دیگر موظف است صرف و صلاح زائر را درنظر بگیرد.

هیات وزیران، نرخ ارز تخصیصی برای قیمت‌گذاری حج 1399 را بالغ بر 10 هزار تومان تعیین کرده بود و سازمان حج و زیارت بر این اساس، در اسفندماه 98، هزینه سفر حج را برای هر نفر، متغیر از 32.5 میلیون تا حدود 41 میلیون تومان اعلام کرد و از زائران خواست این مبلغ را در دو قسط پرداخت کنند که مرحله نخست 25 میلیون تومان دریافت شد و پرداخت قسط دوم و باقی مانده آن هزینه، به نهایی شدن تصمیم عربستان موکول شد.

علی‌رضا رشیدیان، رییس سازمان حج و زیارت به تازگی در یک گفت‌وگوی رادیویی درباره سرانجام پولی که زائران بابت سفر حج پرداخته‌اند، در صورت لغو این مراسم، گفته بود: تلاش می‌کنم نرخ حج امسال برای زائرانی که ثبت‌نام قطعی کرده‌اند، در بانک مرکزی تثبیت شود و این قیمت برای سال آینده محفوظ بماند.

او توضیح داده است: سال گذشته متوسط قیمت حج 25 میلیون تومان بود، امسال میانگین قیمت حج 35 میلیون تومان شده است. قیمت ارز مصوب که از بانک مرکزی برای حج امسال گرفته شد، نسبت به سال گذشته افزایش داشت اما متاسفانه با وضعیت اقتصاد ناشی از کرونا، تحریم‌های ظالمانه و مشکلات ایجاد شده در ابعاد بین‌المللی و شرایطی که در بازار ارز شاهدیم و با توجه به این‌که پول مرحله اول از زائران گرفته شده است، به شدت دنبال این هستیم که مصوبه‌ای را از شورای عالی حج بگیریم تا ثبت نام حج سال 99 را تکمیل کنیم و این پول را با نرخ ارز مصوب امسال، در بانک مرکزی ذخیره کنیم تا زائرانی که همین امسال ثبت‌نام کرده و وجوه خود را واریز کرده‌اند، با نرخ ارز مصوب 99، به حج بعد اعزام شوند.

وی تاکید هم کرده که اگر عربستان مازاد بر سهمیه حج امسال (87 هزار و 550 نفر)، ظرفیت اضافه‌ای را به ایران داد، هزینه‌ها و ثبت نام زائران جدید، تابع نرخ مصوب سال آینده خواهد بود.

رییس سازمان حج و زیارت 19 فروردین‌ماه امسال، زمانی که گمانه‌زنی‌ها درباره لغو حج شدت گرفته بود، درباره تکلیف پول‌های واریز شده حج و زائرانی که می‌خواهند انصراف بدهند، همین شرایط را که به نوعی برای زائران امتیاز به حساب آورده، تشریح کرده و گفته بود: در صورت برگزار نشدن حج، سازمان حج و زیارت به جای سرمایه‌گذاری ریالی به نیابت از این زائران، قراردادهای مسکن و حمل و نقل و تدارکات را با لحاظ شرایط اضطراری در عربستان می‌بندد و این خدمات در سال بعد بر مبنای قراردادهای امسال به زائران ما ارائه می‌شود و تحولات اقتصاد جهانی و نرخ برابری ارز و ریال و هرگونه افزایشی در نرخ‌ها متوجه هزینه‌های اعزام حجاج ما در سال آینده نخواهد شد.

او تاکید کرده بود: هزینه‌های ارزی صرفا در صورت برگزار نشدن حج و موکول شدن قراردادها به سال آینده، تغییر نخواهد کرد و فقط درصد اندکی از هزینه‌های حجاج مانند عوارض، ویزا، هواپیما، سازماندهی و آموزش ممکن است در سال آتی تغییر کند، اما بخش عمده هزینه سفر حج برای زائران ثبت‌نامی امسال ثابت خواهد بود و مشمول افزایش‌ها نمی‌شود.

رییس سازمان حج و زیارت زمانی که هنوز تصمیم عربستان برای محدود کردن حج اعلام نشده بود، درباره شرایط انصراف گفته بود: تمام زائران ثبت‌نامی امسال در صورت برگزار نشدن حج، سال بعد اعزام می‌شوند و در صورتی سال آینده، ثبت‌نام جدید انجام می‌شود که سهمیه کشورمان بیش از افرادی باشد که قبلا ثبت‌نام کرده‌اند. ضمن آنکه هزینه سفر حج ثبت‌نامی‌های جدید بر اساس نرخ ارز همان سال محاسبه و دریافت می‌شود.

سازمان حج و زیارت در بیانیه‌ای مشترک با بعثه مقام معظم رهبری روز سه‌شنبه سوم تیرماه، در پی تصمیم عربستان، رسما از حضور نداشتن زائران ایرانی در حج 1399 اطلاع داد و اعلام کرد: «سهمیه زائران ایرانی برای حج آینده محفوظ خواهد ماند». این سازمان فعلا درباره شرایط انصراف از حج، سرنوشت هزینه‌های دریافت شده از حاجی‌ها، محل و شکل ذخیره آن، اطلاع‌رسانی رسمی و قطعی نداشته و تلاش‌های خبرنگار ایسنا برای دریافت پاسخ از مسؤولان تا لحظه انتشار این گزارش، بی‌نتیجه مانده است. سازمان حج و زیارت از فروردین‌ماه، گزینه تعلیق احتمالی حج را بررسی و اعلام کرده بود، به عنوان یکی از سناریوها، پیش‌بینی‌های لازم را برای آن سنجیده است.