پیمودن راهی طی شده در جمع آوری معتادان متجاهر
دولت ها هر ساله بودجه‌ای را صرف مقابله با مواد مخدر و بازتوانی آنها می‌کنند اما نگاهی به وضعیت معتادان متجاهر نشان می‌دهد در این بخش یک بازطراحی در برنامه‌ریزی‌های دولت لازم است تا ناکارآمدی‌های گذشته جبران شوند.
به گزارش الف، سریال بی‌پایان جمع‌آوری معتادان متجاهر از سطح شهرهای بزرگ همچون تهران و نگه‌داری موقت سه ماه تا شش ماه آنها در مراکز موسوم به ماده 16 (ماده شانزده قانون اصلاحیه قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب سال 1376) و آزاد شدن این افراد تمامی ندارد.
وضعیتی که در قانون ایران برای معتادان متجاهر در نظر گرفته شده است هرچند آنها را به عنوان بیمار شناسایی می‌کند ولی به دلیل پیچیدگی بیماری اعتیاد و درمان سخت آن فرد معتاد را به راحتی تبدیل به مجرم می‌کند.
البته محسن منصوری، استاندار تهران در ابتدای قبول این مسئولیت از تشکیل یک قرارگاه حل آسیب‌های اجتماعی در تهران صحبت کرد که به کمک آن قرار است شهرداری، بهزیستی، ناجا، سپاه و بسیج برای حل یک‌سری از معضلات پایتخت همچون معتادان متجاهر دورهم جمع شوند.
راه‌حل استاندار تهران تکرار مسیر گذشتگان است
استاندار تهران معتقد است در یک بازه کوتاه شش ماهه می‌توان معتادان متجاهر را از سطح تهران جمع کرد و آنها را وارد چرخه‌های بازتوانی کرد. علیرضا زاکانی، شهردار تهران نیز در ابتدای روی کار آمدن قول مشابهی را به نمایندگان مجلس داد. اما همان‌طور که اشاره شد قانون در برابر پیچیدگی بیماری اعتیاد کم صبر است و آنها را مجرم تلقی می‌کند. با اقدامات انتظامی برای برخورد با معتادان متجاهر که شاید لازم باشد اما کافی نیست، ملاحظه می‌شود که یک چرخه معیوب تولید می‌شود که چند ماه معتادان متجاهر از سطح شهرها جمع‌آوری می‌شوند و نیروی انتظامی هم خوشحال است که گزارش برخی جرایم مانند سرقت و نارضایتی شهروندان کاهش پیدا کرد اما با آزادی این افراد باز چرخه ادامه پیدا می‌کند.
معتادان متجاهر راضی از چرخه معیوب دستگیری‌ها
برای معتادان متجاهر هم این وضع چندان نامطلوب نیست چرا که در این مقطع زمانی به غذای گرم، امکانات بهداشتی، حمام و لباس‌های تمیز دسترسی دارند و در فصل‌های سرد سال سرپناهی خواهند داشت و به تجدید قوا می‌پردازند.
اما باید گفت نگه‌داری معتادان متجاهر در چنین شرایطی برای مجموعه‌های دولتی، قضایی و شهرداری‌ها بدون هزینه نیست. سال گذشته مصطفی هادی‌زاده، دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر در گفتگو با ایسنا با بیان اینکه در شهر تهران حدود 9500 معتاد متجاهر غربالگری و پذیرش شده‌اند هزینه نگه‌داری هر معتاد را روزانه 28 هزار تومان اعلام کرده بود و جمع این رقم را 8 میلیارد تومان ارزیابی کرد که با در نظر گرفتن تورم و افزایش هزینه‌ها و نیز افزایش تعداد معتادان متجاهر به 20 هزار نفر (براساس یک‌سری گزارش‌ها در سال 1400) این رقم فقط برای نگه‌داری معتادان شهر تهران احتمالا به 20 میلیارد تومان هم رسیده است!
چند سوال درباره کارآمدی برخورد با معتادان متجاهر
در چنین شرایطی جای این سوال جدی وجود دارد که تا چه حد مراکز نگه‌داری ماده 16 (ویژه جمع‌آوری و نگه‌داری معتادان متجاهر) کارایی داشته‌اند. به عنوان مثال آیا در همین مدل برخوردها به اهداف برنامه ششم توسعه که قرار بود آسیب‌های اجتماعی اعتیاد به یک چهارم زمان شروع برنامه برسد دست پیدا کردیم؟
آیا این گام‌های دولتی که با تغییر ارکان اجرایی دولت و تغییر در مدیریت شهری دستخوش تغییر و تزلزل نیز می‌شوند پاسخگوی شرایط معتادان متجاهر می‌شوند؟
جای خالی سازمان‌های مردم نهاد فعال حوزه اعتیاد
خوشبختانه امروز سازمان‌های مردم نهاد بزرگ و باتجربه‌ای در کشور در زمینه مقابله با مصرف مواد مخدر و پیشگیری از آسیب‌های ناشی از آن فعالیت می‌کنند. اما مسئولان دولتی و به تازگی استاندار تهران به ظرفیت آنها توجه ویژه نکرده‌اند. برخی از این موسسات خودشان دارای مراکز اقامتی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت با ظرفیت‌های محدود نگه‌داری معتادان هستند و پتانسیل جذب کمک‌های داوطلبان و مردمی نیز دارند.
برخی از موسسات فوق هم در صورتی که دولت به آنها کمک کند و برای‌شان از همان بودجه‌های مربوط به بازتوانی معتادان و مقابله‌های پلیسی با معتادان متجاهر را اختصاص دهند می‌توانند در این زمینه کمک موثری باشند.
عزم راسخ در میان مسئولان لازم است
البته در این زمینه اصلاح قانون، رویه‌ها و نگاه مسئولان دولتی، قوه قضائیه و نمایندگان مجلس ضروری است. کافیست معتادان متجاهر به‌جای ماندن در فضایی شبیه به زندان همراه با محکومیت کیفری در مرکزی درمانی و استاندارد برای مدتی طولانی‌تر و تا طی شدن فرایند درمان اقامت داشته باشد.
این افراد می‌توانند تا زمانی که توانایی بازگشت به جامعه را پیدا کنند در چنین اقامت‌گاه‌هایی ساکن شوند و حتی مهارت‌های شغلی پیدا کنند و در مراکز امن شاغل شوند و از یک زمان مناسب به بعد عهده‌دار مخارج خود باشند و با مالیاتی که از محل درآمدشان می‌پردازند بار دولت را در هزینه‌ها سبک کنند.
البته در میان معتادان متجاهر افرادی هم هستند که بنا به هر دلیلی دیگر امکان بازگشت دائمی آنها به زندگی و جامعه نیست و اغلب این افراد عمر طولانی نخواهند داشت. دولت می‌تواند باز به کمک همین موسسات مردم نهاد و ایجاد تمرکز در نگه‌داری آنها مدیریت بهتری بر وضعیت این افراد داشته باشد و بنا به سهمیه بندی‌های مشخص داروهای مخدر طبق نظر پزشک در اختیارشان قرار دهد.
کافیست دولت باور کند...
کافیست این‌بار دولت سیزدهم باور کند چرخه‌ای که دولت‌های پیشین در زمینه جمع‌آوری معتادان متجاهر طی کردند ناکارآمد بوده است و این دفعه می‌توان با مدیریت هزینه‌ها و عزم دستگاه های متولی توام با اعتماد به سازمان‌های مردم نهاد و فعال در زمینه مقابله و پیشگیری از آسیب اعتیاد در کنار دستگاه‌های متولی معضل اجتماعی معتادان متجاهر را برای همیشه و نه در کوتاه مدت بلکه در بستر زمان حل کرد.
