چشم‌اندازی از جهانی خلوت

گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد - فاطمه زارع پور: هرچند تعداد کل جمعیت جهان همچنان در حال افزایش است، نرخ باروری (یعنی تعداد فرزندانی که یک زن در طول عمر خود به دنیا می‌آورد) به‌طور چشمگیری کاهش یافته است. این روند تنها محدود به کشورهای پیشرفته نیست. امروزه دو سوم مردم جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که نرخ باروری آن‌ها پایین‌تر از سطح جایگزینی 2.1 است؛ سطحی که برای حفظ ثبات جمعیتی لازم است.

صرف‌نظر از زمان وقوع اوج، نرخ باروری زیر سطح جایگزینی به این معناست که جمعیت جهان در ابتدا آهسته و سپس به شکلی نمایان کاهش خواهد یافت؛ درست عکس جهشی که جمعیت را از یک میلیارد نفر در سال 1800 به هشت میلیارد نفر در امروز رساند. چنین آینده‌ای بسیاری را نگران کرده است.

نگرانی عمومی و اقتصادی از این روند از آن جهت است که جمعیت کمتر به معنای مغزهای کمتر و در نتیجه، نوآوری کندتر خواهد بود. نوع دیگری از هراس ماهیت ملی‌گرایانه دارد. تفاوت نرخ باروری میان کشورها و گروه‌های اجتماعی موجب شده برخی از آینده‌ای بترسند که در آن هم‌نوعان خودشان کمتر و کسانی که از نظر فرهنگی «بیگانه» می‌پندارند، بیشتر باشند.

کاهش و در نتیجه پیر شدن جمعیت ناگزیر نیازمند اصلاحات بزرگ اقتصادی و اجتماعی است. اکونومیست می‌نویسد سازگاری با سیاره‌ای خلوت‌تر آسان نخواهد بود، اما ممکن است. هیچ یک از پیش‌بینی‌های فاجعه‌بار جمعیتی برای قرن حاضر باورپذیر نیست و افق 2100 آن‌قدر دور است که هرگونه پیش‌بینی فراتر از آن بی‌معنا می‌نماید.