چهار دلیل برای اثبات آنکه پرتاب ماهواره «ظفر» شکست نخورد

ماهواره‌ای که ماحصل تلاش تیمی بزرگ از متخصصان کشورمان بود و مهیا شده بود تا جای خالی کشورمان در فضا را پر کند، به دلیل نرسیدن به سرعت کافی حین جدا شدن از موشک ماهواره بر، در اقیانوس سقوط کرد. به گزارش «تابناک»، آنچه خواندید، چکیده‌ای از فرجام پرتاب ماهواره «ظفر» به فضاست که روز گذشته رقم خورد. ماهواره‌ای که هم تایش با چند برتری کوچک، اما محسوس، آماده پرتاب است و بعید نیست سال 1399 به تابستان نرسیده، به سمنان و پایگاه فضایی کشورمان منتقل شده و به چند صد کیلومتری آسمان شلیک شده باشد. درباره ارتفاعی سخن می‌گوییم که تا کنون تنها برای چند ثانیه میزبان محصولاتی بوده که به دست ایرانیان ساخته شده و به واسطه تکنولوژی بومی کشورمان در دسترسمان قرار گرفته است. ارتفاعی بسیار بسیار فراتر از مداری که امثال «امید»، نخستین ماهواره ساخت ایران بدان تزریق شد و نام کشورمان را در کنار هشت کشور دیگر در جهان قرار داد که موفق به ساخت ماهواره و ارسال آن به فضا شده اند. البته بعد از امید، موفقیت‌های فضایی دیگری نیز برای کشورمان به ثبت رسیده که از جمله آن‌ها طراحی کپسول زیستی و اعزام موجود زنده به فضاست، با این ملاحظه که ارتفاع این پرتاب‌ها در قیاس با آنچه اکنون توسط کشورمان نشانه روی می‌شود و در دسترس قرار می‌گیرد، بسیار کمتر بوده است. گام‌هایی نخستین که برای رسیدن به جایگاه امروزی کشورمان در حوزه فضایی می‌بایست برداشته می‌شدند و با قدرت هم برداشته شدند. این شاید بهترین دلیل برای رد شکست خوردن پرتاب روز گذشته باشد چراکه طی سال‌های متمادی پیشرفت‌های کشورمان موجب شده از ماهواره بر‌هایی که تنها می‌توانستند مدار‌های پایین را در دسترس ایرانیان قرار دهند، به موشک‌های پرقدرت چندمرحله‌ای و چند موتوره‌ای رسیده ایم که شرایط پرتاب ماهواره به مدار‌های بالای 500 کیلومتر را برایمان فراهم می‌آورد. درست مثل پرتاب روز گذشته که از ارتفاع 541 کیلومتر هم عبور کرد. اما قطعا این پیشرفت کافی نبوده است. این را فرجام ماهواره ظفر نشان می‌دهد که در مدار تزریق نشد و از دست رفت. مسیری که پیشتر با ماهواره‌های پیام و طلوع هم طی شده بود، با این تفاوت که طلوع خیلی پیشتر از رسیدن به ارتفاع مورد نیاز و پیام، کمی بالاتر از ارتفاع 500 کیلومتری از تزریق موفق به مدار بازماندند و ظفر از این حیث، کامرواترین ماهواره ایرانی است که به فضا پرتاب شده است. مسیری که پیشرفت در آن آشکار است اگرچه هنوز فرجام امر، موفقیت کامل نیست. اما چرا این پیشرفت به تزریق ماهواره‌های ایرانی به مدار منجر نمی‌شود؟ بعد از آنکه سال گذشته پیام به کمک ماهواره بر سیمرغ پرتاب شد و نتوانست در مدار آرام گیرد، وزیر ارتباطات دلیل ناکامی اش را نرسیدن به سرعت کافی در زمان جدا شدن ماهواره از موشک خواند. اطلاعاتی که بعدتر با اظهارنظر دیگر مسئولان تکمیل شد تا مشخص شود که سرعت ماهواره تا 6200 متر بر ثانیه رسیده و در این سرعت، عایق کاری سیم‌های داخلی موشک آسیب دیده و پروژه دچار اختلال شده است. اکنون اگر بدانید ماهواره بر سیمرغ در پرتاب روز گذشته به سرعت 6533 متر بر ثانیه رسیده، احتمالا با ما هم نظر خواهید بود که گامی ولو کوچک به جلو برداشته شده است. روندی مثبت که باید امیدوار باشیم با سرعت بیشتری پی گرفته شود تا ماهواره بعدی به سرعت حداقل برای قرار گرفتن در مدار یعنی سرعت 7400 متر بر ثانیه برسد و جای خالی ماهواره‌های ایرانی در فضا را پر کند. جایی که مدتهاست خالی مانده و با پرکردنش آن هم در این مدار‌های بالاتر، جایگاه کشورمان در این عرصه بسیار بالاتر خواهد رفت. با این یادآوری ها، احتمالا خواهید پذیرفت که بهبود در عملکرد موشک ماهواره بر و فرایند پرتاب ماهواره به مدار‌های بالای 500 کیلومتر، دومین دلیلی ست که مجابمان می‌کند پرتاب دیروز شکست نخورده است. پرتابی که به سرعت 6533 متر بر ثانیه هم رسید که اگر بدانید بالغ بر 23518 کیلومتر بر ساعت (بله درست خوانده اید: بیست و سه هزار و پانصد و هجده کیلومتر بر ساعت) هم رسید، در شرایطی که محموله‌ای با نام ظفر را همراه داشت که 113 کیلوگرم وزن داشت و از موشک ماهواره بر کاملا ایرانی برای انجامش بهره برده می‌شد. برای درک بهتر ماجرا بهتر است به این نکات دقت کنید که آیا تصورش را می‌کردید که اینقدر در عرصه فضایی پیش رفته باشیم که بتوانیم موشکی با چنین سرعتی تولید کنیم که در چند دقیقه از آسمان کشورمان فراتر رفته و چنین ارتفاعی را برایمان در دسترس قرار دهد؟ دقت کنید درباره تکنولوژی‌ای سخن می‌گوییم که بیست سی برابر جت‌های مسافربری پیش رفته سرعت دارد و ماهواره را به ارتفاعی می‌برد که بلندپروازترین پرنده‌های ساخت بشر هم توان رسیدن به آن ارتفاع‌ها را ندارند. سومین دلیل برای اثبات این نکته که پرتاب‌های اخیر فضایی کشورمان از جمله پرتاب ظفر شکست نخورده، از دل توضیحات بالا استخراج می‌شود. اینکه مسئولان و دست اندرکاران حوزه فضایی در کشورمان به دنبال تکرار موفقیت‌های قبلی نیستند و نمی‌خواهند برای بار دیگر موجود به فضا بفرستند یا حتی میکروماهواره‌های ساده در مدار‌های پایینی قرار دهند، بلکه می‌کوشند به مدار‌های بالاتری دست یافته و ماهواره‌های بزرگتر و کاربردی تری را در مدار قرار دهند. نقشه راهی که ادامه اش نیز تا حدود زیادی مشخص است. این را می‌شود از تلاش برای ساخت ماهواره بر سریر دریافت که بزرگتر از سیمرغ است و توان حمل محموله‌های سنگین تری را دارد. یا برنامه ریزی‌های ابتدایی برای ساخت ماهواره بر سروش که بخشی از طرحی بزرگتر است که در سایه تحقق آن، خواهیم توانست ماهواره‌های با وزن‌های چندین برابر ظفر را در مدار‌هایی بسیار فراتر از 500 کیلومتری زمین قرار دهیم. دورنمایی که راه رسیدن به آن همین پرتاب‌هایی است که در دستور کار قرار داده ایم و کمک می‌کنند گام‌هایی موثر ولو کوچک در این مسیر برداریم. مسیری طولانی که در کنار آن، حوزه بهره برداری از پیشرفت‌های فضایی کشورمان هم شفاف‌تر می‌شود. مثل تاکید مسئولان فضایی - پیش از پرتاب ظفر به فضا - بر این نکته که قرار است اطلاعات دریافتی از این ماهواره به رایگان در اختیار کسب و کار‌های فضاپایه در کشورمان قرار گیرد. دورنمایی که پیشتر برای عموم مردم ترسیم نمی‌شد تا مشخص نباشد که فرجام پرتاب امثال ظفر به فضا چیست و چه سودی برای عموم مردم دارد. وعده‌ای که شرایط برای تحققش فراهم نشد، اما بی انصافی است اگر بر آن چشم ببندیم و تاکید کنیم که ظفر شکست خورد چراکه می‌دانیم روزی که ماهواره مشابه ظفر در مدار قرار گیرد، توقع می‌رود که اطلاعاتش در دسترس عموم قرار گیرد و مدل‌های مختلفی برای استفاده از آن‌ها تعریف شده و به کار بسته شوند.