ژان لوک گدار از پیشگامان موج نوی سینمای فرانسه بدرود حیات گفت

ژان لوگ گدار از از پیشگامان موج نوی سینمای فرانسه در نود و یک سالگی بدرود حیات گفت؛ رویدادی که موجی از واکنش‌ها را در سراسر جهان در پی داشت.

به گزارش «تابناک»؛ «ژان لوک گدار» کارگردان فرانسوی - سوئیسی که یکی از چهره های کلیدی در جنبش فیلمسازی که سینما را در اواخر دهه 1950 و 1960 متحول کرد، در 91 سالگی درگذشت.

او پس از «ژان پل بلموندو» ستاره فیلم «از نفس افتاده» که سال گذشته درگذشت را می‌توان عملا از آخرین بازمانده‌های موج نو سینمای فرانسه دانست؛ «فرانسوا تروفو»، «اریک رومر»، «ژاک ریوت»، «ژاک دمی»، «آنیس واردا» و «آنا کارینا» نیز دیگر چهره‌های مهم سینمای فرانسه هستند که دیگر در میان ما نیستند.

«گدار» در پایان دهه 40 از دانشگاه سوربن در رشته مردم شناسی فارغ‌التحصیل شد اما علاقه‌اش به سینما موجب شد تا به‌همراه گروهی از دوستان جوان‌اش چون «کلود شابرول»، «فرانسوا تروفو» و «اریک رومر» به جست‌وجو درباره قابلیت‌های نهفته سینما بپردازند. آن‌ها ماهنامه سینمایی به‌نام «لاگازت دو سینما» راه‌اندازی کردند که البته فقط برای پنج ماه منتشر شد.

در دهه 50 گدار چند فیلم کوتاه داستانی با کمک دوستان منتقدش در نشریه معتبر «کایه دو سینما» ساخت. وی در سال 1958 با فیلم سیاه و سفید «شارلوت و دوست‌اش» نشان داد که برای ساخت فیلم بلند آماده است.

اولین فیلم بلند داستانی گدار «از نفس افتاده» بود که در سال 1959 براساس داستانی از «فرانسوا تروفو» ساخت.

دهه 60 پربارترین دوره زندگی گدار بود و او در این دهه هرسال به‌طور میانگین دو فیلم ساخت، فیلم‌هایی که بسیاری از آن‌ها با گذشت زمان ارزش بیش‌تری یافتند.

«سرباز کوچک» دومین فیلم گدار بود که در آوریل 1960 ساخته شد، اما مقامات دولت فرانسه مانع نمایش آن شدند و سه سال بعد پروانه نمایش آن را صادر کردند.

گدار پس از آن فیلم «زن، زن است» را در سال 1961 ساخت و یک سال بعد فیلم تحسین‌شده «زیستن زندگی‌اش» را ساخت که از پیچیده‌ترین و موفق‌ترین فیلم‌های اولیه گدار محسوب می‌شود.

با فیلم «تفنگ‌داران» در سال 1963 گدار باردیگر مخالف خود را با پدیده جنگ ابراز کرد. «بیزار» محصول 1963 اولین فیلم پرهزینه گدار بود که بازیگرانی چون «میشل پیکولی» و «جک پالانس» در آن نقش‌آفرینی داشتند.

در سال 1964 گدار فیلم «یک زن شوهردار» را ساخت اما یکی از معروف‌ترین ساخته‌های گدار در سال 1965 با نام «آلفاویل» به پرده سینماها آمد و متعاقب آن فیلم «پیروی دیوانه» ساخته شد.

از دیگر شاهکارهای سینمایی وی می‌توان به فیلم‌های «مذکر، مونث» (1966)، «شهوت» (1982) و «نام کوچک؛ کارمن» (1984) اشاره کرد.

آکادمی اسکار در سال 2010 به‌پاس یک عمر دستاورد سینمایی قصد تقدیر ویژه از گدار را داشت، اما این کارگردان سرشناس از حضور در مراسم اعطای جوایز خودداری کرد.

گدار درباره علت حضور نیافتن در این مراسم گفت: «از خودم پرسیدم مقامات آکادمی اسکار کدام یک از فیلم‌های مرا دیده‌اند. آیا آنها اصلا سینمای مرا می‌شناسند؟ این جایزه هیچ معنایی برای من ندارد.»

این فیلم‌ساز طی چهار دهه فعالیت سینمایی موفق به کسب جوایز معتبری شده است که دو خرس نقره‌ای و یک خرس طلای جشنواره برلین، شیر طلا، جایزه هیات داوران و شیر طلای افتخاری جشنواره ونیز از مهم‌ترین آنها هستند.

وی که پنج‌بار نامزد جایزه نخل طلای کن بوده است، در سال 1978 جایزه افتخاری سزار فرانسه را دریافت کرد، در سال 2007 جایزه یک عمر دستاورد سینمایی آکادمی فیلم اروپا را گرفت و در سال 1995 یوزپلنگ افتخاری جشنواره لوکارنو به وی اعطا شد.

فیلم سه بعدی «خداحافظی با زبان» او در سال 2014 توانست در جشنواره کن جایزه هیات داوران را کسب کند و آخرین ساخته او در سال 2018 با عنوان «کتاب تصویر» رونمایی شد و موفق شد اولین نخل طلای ویژه تاریخ جشنواره کن را از آن خود کند.

میترا فرهانی مستندساز ایرانی نیز امسال مستندی با عنوان «جمعه می‌بینمت رابینسون» را در جشنواره‌های بین‌المللی رونمایی کرد. این مستند درواقع روایت یک دوئل ذهنی و تا حدودی اندیشه ورزانه بین گلستان به‌عنوان نویسنده و فیلمساز ایرانی مقیم فرانسه و «ژان لوک گدار» فیلمساز شهیر فرانسوی است.

در این فیلم که ظاهرا بیشتر آن در سال 2014 میلادی فیلمبرداری شده، «گدار» 84 ساله است. گفتگویی میان «ژان لوک گدار» چهره پیشگام سینمای موج نوی فرانسه و ابراهیم گلستان فیلمساز و چهره ادبی ایرانی از طریق ایمیل‌های منظم هفتگی، فیلم‌ها، تصاویر، کلمات قصار و نامه‌ها در این مستند روایت شده که امسال در هفتاد و دومین جشنواره فیلم برلین رونمایی شد.

سینمای «گدار» در عرصه جهانی منبع الهام ارزشمندی برای سایر کارگردانان از جمله «مارتین اسکورسیزی»، «کوئنتین تارانتینو»، «برایان دی پالما»، «استیون سودربرگ»، «دی. ای. پنی بیکر»، «رابرت آلتمن»، «جیم جارموش»، «راینر ورنر فاسبیندر»، «وونگ کار وای»، «ویم وندرس» و «برناردو برتولوچی» بوده است.

«امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه، یکی از اولین کسانی بود که در توییتر به «ژان لوک گدار» ادای احترام کرد و او را به عنوان «ساختارشکن‌ترین فیلمسازان موج نو توصیف کرد که هنری کاملاً مدرن و به شدت آزاد را ابداع کرد.» و در ادامه نوشت که «ما یک گنجینه ملی و نگاه یک نابغه را از دست دادیم».

«اِدگار رایت» نویسنده و کارگردان انگلیسی نیز در واکنش به درگذشت «گدار»، او را یکی از تاثیرگذارترین و ساختارشکن‌ترین فیلمسازان تمام دوران توصیف کرد و نوشت: «طعنه آمیز بود که او خود به سیستم فیلمسازی استودیویی هالیوود احترام می گذاشت و در عین حال شاید هیچ کارگردان دیگری به اندازه او الهام‌بخش سینماگران دیگر نبود که فقط دوربین را بردارند و شروع به فیلمبرداری کنند.»

موسسه فیلم بریتانیا «ژان لوک گدار» را غول سینما توصیف کرد که کتاب قوانین را پاره کرد و از فیلم «از نفس افتاده» به بعد او، محدودیت‌های مدیوم سینما را به بوته آزمایش می‌گذاشت.

جشنواره فیلم کن نیز با ادای احترام به این سینماگر فرانسوی فهرستی از حضور «گدار» را در این جشنواره سینمایی منتشر کرد که از سال 1962 با فیلم «کلئو از 5 تا 7» آغاز شد و در مجموع این کارگردان 21 فیلم در جشنواره کن به نمایش گذاشت که آخرین آن «کتاب تصویر» در سال 2018 بود که جایزه ویژه نخل طلا را برای «گدار» به ارمغان آورد.

آکادمی فیلم و تلویزیون بریتانیا (بفتا) هم در توییتر خود نوشت: از شنیدن خبر درگذشت ژان لوک گدار کارگردان، فیلمنامه نویس و منتقد تحسین‌شده و تاثیرگذار سینما که در سن 91 سالگی درگذشت، متأسفیم».

«ژان لوک گدار» از مهم ترین فیلمسازان در قید حیات سینمای جهان بود که جوایزی از جمله خرس طلایی برلین برای فیلم «آلفاویل» (1965) و شیر طلایی ونیز برای «نام من: کارمن» (1983) را در کارنامه داشت. اگرچه او هرگز نامزد جایزه اسکار نشد، اما در سال 2010 برنده جایزه اسکار افتخاری شد. او در نهایت حاضر به دریافت این جایزه از آکادمی اسکار نشد.