کتاب کودک در 5 سال 370 درصد گران شد!
به بهانه روز ادبیات کودک و نوجوان تغییرات این حوزه را در سه ماه بهار از سال 1400 تا 1404 بررسی کردیم.
به گزارش مشرق، اگر تا به حال گذرتان به نمایشگاه کتاب افتاده، بعید است چشم‌تان به بخش کودک و نوجوان نیفتاده باشد؛ جایی که رنگ‌های زیادی به کار رفته، صداهای بچه‌ها می‌پیچد و شور و هیجان موج می‌زند. حتی در کتاب‌فروشی‌ها هم، گوشه‌ای که به دنیای کودکان و نوجوانان اختصاص دارد، از همه دیدنی‌تر و زنده‌تر است.
قفسه‌هایی پُر از جلدهای رنگارنگ، تصویرهای خلاقانه و داستان‌هایی که اگر جذاب نباشند، راهی به دل‌های کوچک مخاطب‌شان پیدا نخواهند کرد. در قلمرو ادبیات کودکان و نوجوانان، جذابیت نه یک امتیاز، که یک ضرورت است و نویسنده یا مترجم، پیش از هر چیز باید حواسشان به استفاده از این جادو باشد.
اهمیت ادبیات کودک و نوجوان تنها به رنگ‌ها و تصویرهای چشم‌نواز یا داستان‌های پرهیجان خلاصه نمی‌شود. این حوزه، بستری است برای ساختن آینده‌ای روشن‌تر؛ جایی که تخیل کودکان جان می‌گیرد، ارزش‌ها شکل می‌گیرد و درنهایت، آیندگانی را تربیت می‌کند که قرار است تصمیم‌های بزرگی بگیرند.
کتاب کودک، فقط وسیله‌ای برای سرگرمی نیست؛ یکی از دریچه‌هایی است که کودک و نوجوان از طریق آن راهشان را به دنیای بیرون پیدا می‌کنند. ادبیات کودک و نوجوان، نقش بنیادینی در پرورش نسلی دارد که قرار است فردا تصمیم‌گیرنده و تصمیم‌ساز باشد. حالا اگر فردی در جایگاه تصمیم‌گیرنده قرار بگیرد و نگاهی با چاشنی اهمیت کمتر به این حوزه داشته باشد، حتماً به نسلی که قرار است تربیت شود، ظلم آشکاری کرده. حوزه کودک و نوجوان، نه‌تنها یک بخش فرعی و کم‌اهمیت نیست، که اتفاقاً یکی از ستون‌های اصلی فرهنگ‌سازی در هر جامعه‌ای به شمار می‌رود.
این گزارش به بهانه روز ملی ادبیات کودک و نوجوان که مقارن با سالروز درگذشت مهدی آذریزدی، یکی از نویسنده‌های نامدار ادبیات کودک و نوجوان است، نوشته شد و آمار نشر در این حوزه را طی 5 سال، بررسی کردیم.
آمارها تلخ و واقعی می‌گویند
در سه جدولی که به تناسب هر ماه انتخاب شده‌اند، چند عامل، تعداد کتاب‌های چاپ‌شده در هر ماه، تعداد تألیفی‌ها و ترجمه‌ها، تعداد کتاب‌های چاپ اول و مجدد، شمارگان کل و میانگین شمارگان و میانگین قیمت برای دو حوزه ادبیات کودک و نوجوان و کل کتاب‌ها استخراج شده. اعداد از جداول منتشرشده در خانه کتاب به دست آمده و تلاش کرده تا روند حوزه ادبیات کودک و نوجوان را در 5 سال اخیر به دست بیاورد. روند تغییرات، موضوعی بود که نشان از ضعیف شدن به مرور این حوزه داشته.
برای مثال در مورد قیمت، باید با واقعیت عجیبی روبه‌رو شد؛ اگر میانگین قیمت یک کتاب کودک در سال 1400 حدود 27 هزار تومان بوده، این عدد در سال 1404 به چیزی نزدیک به 128 هزار تومان رسیده است. یعنی طی تنها پنج سال، قیمت کتاب کودک بیش از 4 برابر شده و رشد قیمتی بیش از 370 درصدی را تجربه کرده‌ایم. در ظاهر، این فقط یک عدد است. اما پشت همین عدد، واقعیتی تلخ پنهان شده؛ کتاب، به‌ویژه برای خانواده‌های کم‌درآمد، دارد از سبد فرهنگی کنار گذاشته می‌شود. کتابی که روزی کالایی در دسترس بود، حالا کم‌کم به یک کالای لوکس تبدیل می‌شود؛ چیزی که شاید تنها در مناسبت‌ها یا برای گروهی خاص قابل تهیه باشد. تلخ‌تر از همه این‌که، این گرانی لزوماً به معنای کیفیت بالاتر نیست. در سال‌های اخیر بارها با این واقعیت مواجه شده‌ایم که کتابی با چاپ جدید، گرچه قیمت بالاتری دارد، اما نه‌تنها از نظر کیفیت بهتر نشده، بلکه گاهی چاپ آن از نسخه قبلی هم ضعیف‌تر و بی‌دقت‌تر است.
از سوی دیگر، آمار تعداد کتاب‌های منتشرشده در حوزه کودک و نوجوان نیز زنگ خطری جدی را به صدا درآورده است. در حالی که تا سال گذشته روند انتشار کتاب‌ها رو به رشد بود، تنها در فاصله یک سال، با کاهشی 7 درصدی مواجه شده‌ایم. به‌طور مشخص، اگر در بهار سال گذشته 4 هزار و 653 عنوان کتاب کودک و نوجوان منتشر شده بود، این عدد در بهار امسال به 4 هزار و 307 عنوان کاهش یافته است. این در حالی است که طی سال‌های اخیر، مسیر تعداد کتاب‌ها در مجموع، روندی صعودی داشت. اما حالا نه‌تنها این روند متوقف شده، بلکه نشانه‌هایی از عقب‌گرد هم دیده می‌شود.
میانگین شمارگان در خرداد 1400 برابر با 1746 بوده که این آمار در خرداد امسال به 1108 رسیده است. این نشان‌دهنده کاهش 37 درصدی شمارگان است. این افت‌ها، صرفاً کاهش یک عدد نیست؛ بلکه می‌تواند دلسردی نویسندگان و افراد تأثیرگذار در این حوزه را به دنبال داشته باشد و از آن طرف برای کودکان این سرزمین زنگ خطری را روشن می‌کند.
منبع: روزنامه فرهیختگان